Morgunblaðið - 01.10.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR I. OKTÓBER 1988
Hússtjórnarskólinn að Laugarvatni.
Aðgát skal höfð
á almannafé
eftir Einar
Olgeirsson
Nú þegar að kreppir í þjóðfélag-
inu, telst það varla að bera í bakka-
fullan lækinn þótt húsnæðismál
Hótel- og veitingaskóla íslands séu
endurvakin, en miklar umræðu voru
um stöðu skólans í tíð f.v. mennta-
málaráðherra Sverris Hermanns-
sonar. Umræður sem nánast lofuðu
árangri, en einhverra hluta vegna
stöðvuðust rétt fyrir síðustu al-
þingiskosningar.
Þá var lausn í sjónmáli. Nýjar
forsendur ýta undir fordómalausa
endurskoðun þessara mála. Ég tel
rétt að ri§a upp nokkuð af því sem
á undan er gengið.
Þróun og staða HVÍ
Lagt var til að HVI flytti úr
núverandi leiguhúsnæði, en fengi
til afnota þá nýaflagðan hússtjóm-
arskóla á Laugarvatni, byggingu
sem frá upphafi var hönnuð til sömu
nota og starfsemi HVI gerir kröfur
til.
Hvað er í boði
í grein sem ég ritaði í Morgun-
blaðið þann 8. janúar 1987, kemur
m.a. fram: „Skólabyggingin á
Laugarvatni er 3.500 ferm. að flat-
armáli. í byggingunni er fullkomið
veislueldhús auk nokkurra minni
eldhúsa og velbúinnar aðstöðu til
lögunar alls kyns kaldra rétta. Þá
er þar stór og glæsilegur veitinga-
salur með samtengdri arinstofu, bar
og setustofu er í kjallara og full-
kominn ráðstefnusalur. Þá má
nefna fundarsali og kennslustofur
á hæðum og í kjallara hússins. í
skólanum er jafnframt stórt and-
dyri og gestamóttaka. Þá er I hús-
inu á þriðja tug góðra gistiher-
bergja auk tveggja smáíbúða."
Hver er þörfin?
Enn má HVI vera homreka
fslenskra menntastofnana og kúldr-
ast í leiguhúsnæði sem því var ætl-
að fyrir 15 eða 16 ámm. Reyndar
fékk ég því framgengt, þegar í al-
gert óefiii var komið, að skólinn
fengi til afnota 300 fermetra til
viðbótar því 700 fm húsnæði sem
hann hafði áður. Ég er því að tala
um 1000 fin húsnæði á móti 3500
fm húsnæði Hússtjómarskólans að
Laugarvatni.
Samkvæmt lögum ber HVÍ að
kenna fleiri fög en matreiðslu og
framreiðslu, en þeirri kennslu einni
hefur skólinn sinnt frá upphafi. Með
framangreindri aðstöðu mætti bæta
við þeim fðgum sem verið hafa af-
skipt, s.s. kennslu í gestamóttöku,
veitingastjóm, námskeiðum í tiltekt
á hótelherbergjum og um notkun
alls kyns kemískra efna (efna sem
valda oftiæmi hjá mörgu fólki, oft
vegna þekkingarleysis).
Inn í þessa kennslu má bæta
stuttum hússtjómamámskeiðum,
sem falla að nefndum námsgreinum
og nútíma hússtjómarháttum, enn-
fremur námskeiðum fyrir þá sem
reka minni hóteleiningar á lands-
byggðinni, ekki síst bændum. Skól-
anum má og þarf að lyfta á hærra
plan með kennslu í hótelstjóm. Slík
kennsla er ekki fyrir hendi hér á
Iandi, heldur leita íslensk ungmenni
til annarra landa með misgóðum
árangri og nánast blindandi hvað
atvinnu varðar. Við skulum hafa
það hugfast að hótelstjóm erlendis
miðast oftar en ekki við stærri ein-
ingar og þar af leiðandi mannfrek-
ari hótel. Hótel, þar sem hótelstjóri
þarf ekki að hafa jafnvíðtæka inn-
sýn í alla rekstrarþætti og hérlend-
is.
Virkur fagskóli með
notagildi
Nú í fyrsta skipti frá stofnun
skólans liggur fyrir námskrá. Skv.
henni skilst mér að gert sé ráð fyr-
ir að nemendur lykju forskólanámi
úr fjölbrautaskólum víðs vegar að
af landinu, þá frá hótel- eða hús-
stjómarbraut. Að því námi loknu
kæmi til námssamningur við eitt-
hvert hótel/veitingahús og viðkom-
andi fagmeistara eða tilvísun í
kjarasamning þar sem það á við.
Hótel- og veitingaskóli íslands yrði
því virkur fagskóli. Af þeim sökum
tækju nemendur hluta náms síns
jafnvel í héraði, og styttist þá náms-
skylda innan hans. Þar með dreifist
nemendafjöldi á fleiri annir og
heildamámstíminn styttist.
Að öllu þessu gefnu liggja fyrir
nýjar forsendur, nemendur gætu
hugsanlega hafið skólaferil sinn
með því að laga almennan heimilis-
mat fyrir aðra skóla á Laugar-
vatni, jaftivel undir leiðsögn núver-
andi fagmanna þar, sem væm þá
hlutakennarar með sínu starfi.
Til þess að nýta megi Hússtjóm-
arskólann sem hótel allan ársins
hring þarf 30—40 herbergja heima-
vist við skólann. Samkvæmt heimild
sem ég hef aflað mundi slík bygg-
ing kosta 33—34 millj. króna. En
þá yrðu þessi herbergi nýtt á sumr-
in t.d. sem viðbót í hótelrekstri eða
til handa ÍSÍ svo eitthvað sé neftit.
Fellur þá hugmyndin vel að
áfangaskýrslu Laugaryatnsnefndar
sem send var Birgi ísl. Gunnars-
syni, fv. menntamálaráðherra á
þessu ári en í henni segir: „Ætla
má af augljósum ástæðum, að
íþróttamiðstöð íslands verði tengd
t.d. stóraukinni ferðamannaþjón-
ustu á Laugarvatni og ýmis konar
endurhæfingu, heilsugæslu og
sjúkraþjálfun. Verður því óhjá-
kvæmilega að gera ráð fyrir
Einar Olgeirsson
„Fæ ég ekki annað séð
en hagsmunir íþrótta-
skólans, hótelskólans
og annarra mennta-
stofnana á Laugarvatni
geti farið vel saman, ef
rétt er að staðið. Með
tilkomu Hótel- og veit-
ingaskólans að Laugar-
vatni aukast umsvif
þeirra þátta sem á
góma hafa borið.“
verulegri hótel- og veitingaþjón-
ustu ekki á sumrin, heldur einnig
á veturna." Borðliggjandi eru
teikningar til handa svokölluðum
matvælaskóla, og honum ætlað
lými í Kópavogskaupstað. Aætlað-
ur kostnaður við byggingu hans var
síðast þegar ég vissi 4—500 milljón-
ir króna.
Á sínum tíma afhenti Sverrir
Hermannsson, fv. menntamálaráð-
herra, ÍSÍ þessa aðstöðu þ.e. 1 stk.
hótelskóla með öllu, tímabundið, og
þá sem heimavist. Ekki veit ég
hversu mikill greiði íþróttahreyfing-
unni er gerður með þessum ráiðstöf-
unum, en Ijóst er að Laugvetningum
brá í brún þegar starfsfólk Eddu-
hótelsins tók saman föggur sínar
nú nýlega, þar sem samningur þess
til hótelhalds í skólanum rann út í
ár. Það er með ólíkindum að starf-
semi Eddu-hótelsins á Laugarvatni,
sem hefur sannað svo vel tilveru
sína mörg undanfarin sumur, skuli
nú borin út þegar blúndulagður
vegur er nánast kominn að útidyr-
um þessa húsnæðis. Með tilvísun í
áfangaskýrslu Laugarvatnsnefnd-
ar, er mér nær að halda að ÍSÍ-
mönnum finnist þessi þróun mála á
Laugarvatni ekki æskileg, miðað
við ætlaða nýtingu þeirra íþrótta-
mannvirlqa og útivistaraðstöðu sem
þeir hyggjast koma á.
I áfangaskýrsju Laugarvatns-
nefndar vilja ÍSÍ-menn að sjálf-
sögðu vegn íþróttanna sem mestan,
en lögð áhersla á hvað Laugarvatn
liggi vel við samgöngum vegna
nálægðar við náttúruundur og
fagra staði á Suðurlandi. • Allt er
þetta satt og rétt, en til þess að
einhver njóti þessarar staðsetningar
og náttúruundra, þarf hótel og veit-
ingaaðstöðu. Þar þarf að vera
glæsilegt og eftirsótt hótel svo
bjóða megi upp á alla þá aðstöðu
sem áætluð er í margnefndri
skýrslu Laugarvatnsnefndar. Öllu
því sem þar er reifað má svo sannar-
lega hrinda í framkvæmd, en það
er yfírleitt eitt sem hindrar svona
hugsjónaframkvæmdir öðru frem-
ur, nefnilega rekstur og fjármögn-
un. I þessari sömu skýrslur er farin
hefðbundin leið um fjármögnun,
þ.e. leitað til ríkis og sveitarfélaga.
Auðvitað eiga ríki og sveitarfélög
að styðja við bakið á allri menning-
arstarfsemi í landinu, spurningin
er hins vegar á hvem hátt við get-
um hagrætt þessum málum þannig
að rekstragjöld séu ekki alfarið
byrði á þjóðarskútunni.
Hvað er til fyrirstöðu?
Það er margt og merkilegt til
fyrirstöðu, af skrifum að dæma, þó
einkum þetta: Forsvarsmönnum
Menntaskólans I Kópavogi' finnst
eitthvað frá þeim ágæta skóla tek-
ið, að minni hyggju ekki af ein-
lægri hugsjón til HVI, heldur er
vitnað til pólitískra loforða sem ein-
hver f.v. ráðherra gaf í ráðherratíð
sinni. Rök skipta engu máli, heldur
ekki hagkvæmni, hugsjón né fjár-
útlát. Loforð era loforð og við þau
skal staðið. Smámál, eins og að-
stæður og ástand í þjóðfélaginu, er
gömul tugga af þeirra hálfu eins
og fullyrt er að ástandið sé núna
vegna óábyigra lofoiða sem veiði
að standa við. Þetta má öllum vera
ljöst, eins óljóst og það nú er.
Önnur fyrirstaða: Núverandi
skólastjóri HVI getur ekki hugsað
sér að flytja að Laugarvatni, nem-
endur kenndu einangran og bama-
gæsluleysi við, kennarar vora þá,
með eða á móti eins og gengur.
ÖIl þessi rök finnast mér léttvæg,
bæði málefnalega og ekki síst þjóð-
félagslega séð. Mín trú er sú að
ábyigir ráðamenn í landinu velji
þann kostinn sem hagkvæmari
reynist, svo einfalt er það. Vilji fólk
ekki starfa eða nema við þennan
skóla utan boigarmarkanna, er það
þeirra mál, aðrir hljóta að koma f
staðinn. Mikið hefur verið rætt og
framkvæmt í byggðastefnu á ís-
landi undanfarin ár og það maigt
af hinu góða. Svo virðist sem þessi
stefna sé á tímabundnu undan-
haldi, en hvað mál HVÍ varðar er
það skínandi bjart og fagurt
byggðastefnumál, nú er ekki verið
að sælgast eftir fjármagni, heldur
verið að benda ríkissjóði á óþarfan
fjármagnskostnað og hvemig nýta
má hráefni og kennsluhúsnæði HVÍ
og gera honum þar með kleift að
afla tekna upp f kostnað allan árs-
ins hring.
Hvað með Laugvetninea
sjálfa?
íslendingar era sem betur fer
famir að gera sér ljóst að feiðaþjón-
usta er vaxandi atvinnugrein til
aukinna gjaldeyristekna og at-
vinnutækifæra. í upphafi mynd-
aðist smá byggðakjami í kringum
menntastofnanir þær sem komið
var upp á Laugarvatni að tilstuðlan
Bjama Bjamasonar. Síðan era
mörg ár liðin og tímar orðnir breytt-
ir, en frá þessum litla kjama er nú
risið þorp innfæddra Laugvetninga.
Ég sé lítið á þá minnst í áfanga-
skýrslunni, hafa þeir engra hags-
muna að gæta? Er staðreyndin sú
að um ókomna framtíð eigi Laugar-
vatnsstaður að vera miðstýrð hjá-
leiga menntamálaráðuneytisins? f
dag virðist lítill hópur „skólaaðals"
með allt sitt á þurra ráða ferðinni
um framgang mála þar eystra og
eftir mínum heimildum oft í óþökk
sveitarstjómar, sem gerir sér fulla
grein fyrir, að ef ekkert verður að
gert flytja heimamenn annað og
plássið lognast útaf. Hins vegar fæ
ég ekki annað séð en hagsmunir
íþróttaskólans, hótelskólans og
annarra menntastofnana á Laugar-
vatni geti farið vel saman, ef rétt
er að staðið. Með tilkomu Hótel-
og veitingaskólans að Laugarvatni
aukast umsvif þeirra þátta sem á
góma hafa borið. Laugarvatn yrði
áfram menntasetur, en um leið
ferðamannastaður með heilsárs-
hóteli. Laugarvatn yrði lífvænlegur
staður og gimilegur til aðkomu
hvenær sem væri.
Að jarðbinda menntamálin
Stjómir Félags matreiðslumanna
og Félags framreiðslumanna hafa
tekið undir skoðanir okkar veitinga-
manna. Samband veitinga- og gisti-
húsa samþykkti hugmyndina sam-
hljóða á aðalfundi sem haldin var
á Akureyri 1986. Mér er kunnugt
um að sú samþykkt stendur óhögg-
uð ennþá. Norræna fræðsluráðið í
matreiðslu og framreiðslu kom til
íslands fyrir tveimur áram. Þeir
skoðuðu aðstöðuna á Laugarvatni
og bára lof á hana og staðarval.
Umsögn þeirra liggur í mennta-
málaráðuneytinu.
Að spyma við fiaeti
Laugvetningar
Laugvetningar vita að nú þarf
að spyma við fæti, efla menn til
dáða, þó einkum þá einstaklinga
sem hagsmuna eiga að gæta. Það
þarf að forða Laugarvatni frá því
að vera ríkisrekin skólahjáleiga, en
koma þar upp blómstrandi feiða-
mananbæ, í samvinnu við þær
menntastofnanir sem fyrir era.
Engin menntastofnun fellur betur
að hugmyndum ÍSÍ og Laugvetn-
inga en tilkoma Hótel- og veitinga-
skóla íslands þangað austur. Ef
skólinn fellur að fyrirhugaðri upp-
byggingu staðarins, eftir hveiju er
beðið?
Oábyrgt Qárfestingaræði
Er ekki tími til kominn að af-
greiða húsnæðismál HVÍ af fullri
festu. 500 milljón króna fjárfest-
ingaræði getur ekki verið alvara.
Er ekki tímabært að gera sér grein
fyrir að engin heilög skylda bindur
saman allar matvælagreinar í einn
skóla. Hótel- og veitingaþjónusta
er um svo margt frábragðin öðram
einhæfari matvælagreinum (auðvit-
að ekki í neikvæðri merkingu). Öll
vinna innan hótelveggja er bein
þjónusta sem oftar en ekki byggist
á faglegum samskiptum fyrir fram-
an viðskiptavininn öfugt við t.d.
kjötiðnaðarmenn og bakara, enda
hafa þeir síðastnefndu nú þegar
komið sér upp mjög góðri aðstöðu
í Iðnskólanum i Reykjavík, aðstöðu
sem ég leyfí mér að efast um að
þeir kæri sig um að hverfa frá.
Hótel- og veitingaskóli er
ekkert einkamál
þéttbýlinga
HVI verður um ókomin ár grunn-
ur fagþekkingar þeirra atvinnu-
greinar sem við horfum svo mjög
til þessa stunda.
Bændastéttin sem á mjög undir
högg að sækja og hefur mátt þola
hvað mestan mótbyr hin síðari ár,
hefur m.a. tekið upp þessa atvinnu
og þótt hún arðvænleg hliðarbú-
grein. Þessari þróun þarf að fylgja
eftir með námskeiðahaldi í nýjum
HVÍ að Laugarvatni. HVÍ er svo
sannarlega ekki ætlaður þéttbýlinu
einu.
Niðurlag
Þegar þessi oið era skrifuð situr
engin ábyrg ríkisstjóm og alger
óvissa ríkir um stjómarmyndun.
Ég vil beina því til þeirra sem taka
munu við stjóra landsins að huga
að þessum orðum. Lausn sem spar-
ar hálfan milljarð króna úr ríkis-
sjóði, öllum að meinlausu, hlýtur
að vera umhugsunarverð.
Höfundur er framreidsliimaður,
hótelstjórííKeykjavík, formaður
Sambands veitínga- oggistihúaa,
t v. skólaformaður Hótel- og veit-
ingaskóla íslands ogf.v. forseti
Hótel- og veitingasamands Sorð-
urlanda. - - ----‘