Morgunblaðið - 01.10.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. OKTÓBER 1988
Til vamar g'óðum dreng
eftírJón Ögmund
Þormóðsson
Stjóm Fríkirkjusafnaðarins í
Reykjavík, þar sem sama fólkið
hefur haft tögl og haldir um skeið,
hefur nú tvívegis sagt séra Gunn-
ari Bjömssyni, presti safnaðarins,
upp störfum á óréttmætan, skaða-
bótaskyldan hátt og borið við sam-
starfsörðugleikum. Stjóminni tókst
ekki að sinna þeirri frumskyldu
sinni að greiða úr slíkum erfíðleik-
um í kyrrþey heldur hefur alþjóð
fengið að fylgjast með aðfömnum
sem hafa verið mjög harkalegar og
m.a. birst í æmmeiðingum opin-
berlega. Sem dæmi má nefna að
fimm stjómarmanna létu birta í
Morgunblaðinu greinargerð þar
sem sagði m.a. að öfí hins illa hefðu
komið með séra Gunnari Bjömssyni
í söfouðinn væm þau á annað boirð
til staðar þar. Þetta er vafalítið al-
variegasta æmmeiðing um íslensk-
an prest í 1000 ára sögu kristni á
Islandi.
Að vísu vom samstarfsörðugleik-
amir ekki meiri en svo að stjómin
tók prestinn í sátt eftir fyrri upp-
sögnina. Reyndar þurfti presturinn
að afhenda skriflega afsökunar-
beiðni sem síðan hefur verið birt
þjóðinni í stað þess að eðlilegra
hefði verið að aðilar gæfu út sam-
eiginlega yfirlýsingu um að þeir
hefðu náð sáttum. Stjómin hefði
þannig gleymt máltækinu „Sjaldan
veldur einn þá tveir deila" og bend-
ir slík afstaða til þess að hún hafí
átt sinn hlut að örðugleikunum.
Það kom almennum Fríkirkju-
mönnum mjög á óvart að stjómin
skyldi ekkert læra af reynslunni.
Síðari uppsögnin var jafovel enn
harkalegri en hin fyrri þannig að
erfitt var að sjá að Gunnar ætti
möguleika á að starfa framar á sínu
sviði ef kyrrt hefði verið látið liggja.
Hafði hann þó verið kosinn glæsi-
legri kosningu af söfnuðinum
nokkmm ámm áður. Með umdeilan-
legri breytingu á lögum safnaðarins
1981 hafði vald til að segja presti
upp verið flutt úr höndum aukins
meirihluta safoaðarfundar til auk-
ins meirihluta stjómar safoaðarins.
Komið hefur fram hjá stuðnings-
mönnum stjómarinnar, og hefur
jafovel heyrst frá stjómarmanni,
að túlka beri 21. gr. laga safnaðar-
ins þannig að tilskilinn meirihluti
stjómarinnar, fímm manns, geti
sagt prestinum upp án þess að til-
greina ástæður. Greinin er sem sé
skilin bókstaflega en ekki er tekið
fram í henni að gildar ástæður þurfi
að vera fyrir uppsögninni. Slíkur
bókstafsskilningur, sem kann að
vera útbreiddur meðal stuðnings-
manna þeirra sem sitja eftir í stjóm-
inni, er hins vegar grandvallarmis-
skilningur þar eð skilja verður
greinina með hliðsjón af 20. gr.
laganna. Þar segir nefoilega að
prestur safaaðarins hafí sömu
skyldur gagnvart söfauðinum og
prestar hinnar íslensku þjóðkirkju
almennt hafa. í þessu felst að hann
hefur án efa sömu réttindi og prest-
ar þjóðkirkjunnar. Hér hefur það
því hent menn, sem oft hendir leik-
menn, að skilja lagagreinar bók-
staflega, skýra þær eftir orðanna
hljóðan án tillits til annarra greina
í sömu lögum, ákvæða í öðram lög-
um eða annarra réttarheimilda, þar
á meðal réttarvenja. Leikmenn hafa
að vísu ýmislegt sér til afsökunar
en þó verður að gera þá kröfu til
þeirra að þeir leitist við að skilja
lög á sama hátt og lögfræðingar
og dómstólar gera en byggi ekki
endalaust á einhveijum grandvall-
armisskilningi og styðji ieifar af
stjóminni með atkvasði sínu til að
viðhalda skaðabótaskyldri uppsögn.
Upptaka uppsagnarákvæðis 21. gr.
í erindisbréf eftir fyrri uppsögnina
breytir engu um þessa niðurstöðu
þar eð stjómin getur ekki gagnvart
söfouðinum skert réttindi þau sem
presti safnaðarins era tryggð í safo-
aðarlögunum.
Á' almennum safnaðarfundi 12.
september sl. dró undirritaður í efa
að lagabreyting frá 1981 um upp-
sagnarvald safaaðarstjómar væri
formlega gild. Meðal annars er það
skilyrði í 19. gr. laga safoaðarins
að minnst 50 safaaðarfélagar sitji
safoaðarfundi. Ekkert var bókað
hversu margir hefðu tekið þátt í
atkvæðagreiðslu um lagabreyting-
una á fundinum 1981. Er eðlilegt
að túlka ákvæðið um setu 50 manns
á fundi svo vægilega að það nægi
að slíkur ijöldi náist einhvem tíma
á fundinum en síðan geti þrír af
fjóram fundarmönnum í söfnuði
sem telur 4—5.000 atkvæðisbæra
menn samþykkt lagabreytingu seint
á fundi, og það lagabreytingu sem
ekki þarf samkvæmt lögum safnað-
arins að láta liggja frammi fyrir
fund, t.d. síðustu vikuna fyrir hann?
Ef lagaákvæðið hefur ekki verið
sett á formlega réttan hátt er það
markleysa og þá líka fyrri og síðari
uppsögn prestsins. Þar við bætist
að efasemdir hafa komið fram um
það hvort einn af fímm stjómar-
mönnum, sem stóðu að uppsögn-
inni, hafí verið löglega kosinn.
Jafavel þótt litið yrði svo á að
lagabreytingin stæðist formlega séð
verður að telja að hvorki fyrri né
síðari uppsögnin sé réttlætanleg.
Er langt í frá að fullnægjandi
ástæður til uppsagnar séu fyrir
hendi að mínum dómi. Stjóm
Prestafélags íslands hefur áður lýst
yfír sömu skoðun að þessu leyti.
Sem lögfræðingur tel ég uppsögn-
ina skaðabótaskyida og er síðari
uppsögnin sýnu verri þar eð hún
skerðir framtíðarmöguleika prests-
ins til starfa á sínu sviði mjög mik-
ið eins og áður segir. Bætur gætu
numið árslaunum eða meira og er
þó ekki tekið tillit til ærameiðinga
í garð prestsins.
Þeir era margir, Fríkirkjumenn-
imir, sem sætta sig ekki við svona
málsmeðferð stjómar safnaðarins,
þola ekki svona óréttlæti. Að sjálf-
sögðu má fínna eitthvað að séra
Gunnari Bjömssyni en það má lika
fínna eitthvað að stjómarmönnum,
einstaklingum í söfauðinum og
jafavel öllum prestum landsins.
Ekki fór Marteinn Lúther heldur
varhluta af gagnrýni á sínum tíma
og sumir kunnu jafavel ekki við
Jesú Krist. í Fríkirkjumálinu sýnist
mér dómharka stjómarinnar hafa
verið slik að hún hefði væntanlega
sagt Jesú upp starfi sálusorgara,
a.m.k. ef hann hefði starfað þar
undir dulnefni.
Á ofangreindum safoaðarfundi
lýsti ég því yfír að ég teldi rökrétt,
Ragnar Bernburg
á bak orða sinna, er hann baðst
afsökunar og gaf loforð um að eiga
gott samstarf. Lýsir því yfir að orð
hans og undirskriftir séu marklaus.
2. Hann stuðlaði að óeiningu og
flokkadráttum innan safnaðarins
og skipti söfauðinum í fylkingar,
„hin illu öfl“ og væntanlega „sitt
fólk“.
3. Hann viðhefur illmælgi og
rógburð á einstaka safaaðarmeð-
limi, sem er siðlaust athæfí, ekki
síst af presti, sálusorgara og prédik-
ara { söfauði.
4. Hann tekur sér vald til ráðstöf-
unar á fé kirkjunnar í skjóli sér
hliðhollra stjómarmanna.
5. Hann lagði til að stjómar-
menn, sem vildu fylgjast með hag
kirkju og safaaðar, eins og þeim
bar skylda til, yrðu reknir úr safn-
aðarstjóm. Þetta gerist þegar beðið
er um reikningsyfirlit yfír rekstur
safnaðarins.
Þetta telja stuðningsmenn fyrr-
verandi safnaðarprests og væntan-
lega hann einnig vera „tittlingaskít"
eins og komist er að orði í grein
stuðningsmanna sr. Gunnars. Sið-
blinda þessa fólks er mikil, þama
greinir okkur á við þetta fólk. Við
teljum þetta óviðunandi ástand og
ekki hægt að hafa prest með slíkt
hugarfar í þjónustu safnaðarins.
Við tökum heils hugar undir það,
að sannleikurinn er sagna bestur,
sanngjamt og skyldu hins almenna
safnaðarmanns að lýsa uppsögn
séra Gunnars Bjömssonar ógilda
og lýsa hann jafaframt áfram starf-
andi prest safnaðarins. Tillagan var
samþykkt með góðum meirihluta
og hefði efíaust verið samþykkt
með enn meiri meirihluta ef allir
hefðu skilið lög safoaðarins rétt en
ekki bókstaflega. Fundurinn var
lögiegur og að sjálfsögðu ekkert
sem bannaði tillögugerð. Með tilliti
til þess að stjómin afturkallaði upp-
sögn prestsins 1985 má halda því
fram að safaaðarfundur, sem er
æðsta vald í málefaum safaaðarins,
geti enn fremur en stjómin aftur-
kallað uppsögnina. Stendur það
enda safaaðarfundinum út af fyrir
sig nær að gera slíkt en stjóminni
þar eð söfauðurinn kaus prestinn
upphaflega en ekki stjómin.
Á safaaðarfundinum 12. septem-
ber var samþykkt með góðum meiri-
hluta vantraust á stjóm safaaðarins
og skorað á hana að segja af sér
umsvifalaust. Taldi fundurinn sam-
kvæmt þessu eðlilegt að skipta um
alla menn í stjóminni til að auka
möguleikana á friði í söfauðinum.
Einn stjómarmanna, sem enn sátu
eftir, var þó stuðningsmaður prests-
ins og hafði ekki tekið þátt í upp-
sögninni. Vantraustið var í sjálfu
sér aðeins tilkomið vegna meðferðar
stjómarinnar á uppsögninni en ekki
fólst í henni neitt vanþakklæti í
garð þeirra stjómarmanna er lengi
höfðu unnið ýmis þörf störf í þágu
safnaðarins. Af sjö stjómarmönn-
um siigðu Þorsteinn Eggertsson,
formaður stjómarinnar, og Eyjólfur
Halldórs sig úr henni og sinntu
þannig lýðræðislegri skyldu sinni
eftir að reynt hafði verið að fá aðra
stjómarmenn til að gera það einnig
á sama tíma. Tóku þeir þannig til-
lit til samþykkta safaaðarfundarins.
Afsögnin er sama eðlis og afsögn
ríkisstjómar sem víkur umsvifa-
en þá verðum við líka að vita hver
sannleikurinn er.
Fundurinn í Gamla Bíói
Þessi fandur var almennur safn-
aðarfandur, ekki aðalfandur. Með
umfangsmikilli „smalamennsku" að
sögn prestsins, náði hann naumum
meirihluta á þessum fandi. Niður-
staða fandarins er kunn. Presturinn
fékk traustsyfirlýsingu, vantraust
var samþykkt á stjómina.
Þegar vantrauststillaga á stjóm-
ina var borin upp af stuðningsfólki
prestsins, var skorað á hann að
Ieggja til að tillagan yrði dregin til
baka til að sýna sáttarhug. Hann
varð ekki við því. Sagði hins vegar
þetta: „Ég vil bjóða öllum sættir
sem vilja sættast við mig og ætla
mér að starfa í þeim anda fram-
vegis. Kristur bað böðlum sínum
fyrirgefaingar, en hann sá þá með
augum Guðs á himnum."
Með þessi guðsorð á vör sló prest-
urinn á viðleitni þess fandarmanns,
sem lagði til sættir. Minnumst við
þá orða postulans: „Því að eins og
líkaminn er dauður án anda, eins
er trúin dauð án verka.“ Það sem
mælt er og hugur fylgir ekki máli
kallast hræsni. Þetta ætti prestur-
inn að hugleiða.
Niðurlag
Nú leitar fyrram safaaðarprestur
á náðir fógeta til að fá sig settan
inn í embætti með fógetavaldi.
Einnig til að setja lögbann á skoð-
anakönnunina sem safnaðarstjóm
hefar nú boðað til.
Ljóst er að sjálfsöryggi prestsins
fer þverrandi eða hsyjn reynir að
beita söfnuðinn bolabrögðum og
hamla starfsemi hans. Þessu virðist
aldrei ætla að ljúka af hálfa prests-
ins og vina hans.
Ég vil hvetja allt safaaðarfólk til
að greiða atkvæði og veita stjóm
safnaðarins traust og stuðning, svo
hægt verði að hefjast handa og
snúa sér að uppbyggingu safnaðar-
starfsins og blása nýjum og hlýjum
vindum í það.
Vonandi beram við gæfa til að
fá prest til þjónustu, sem söfnuður-
inn ber virðingu fyrir og vill leggja
sig fram um að friður og kærleikur
ríki aftur í söfnuðinum okkar.
Höfundur er fyrrum formaður
Fríkirkjusaihaðarms í Reykjavík.
,f i ■ l*i:»HÍI W t Hvf.1:
Hnekkjum aðförinni að
Fríkirkjusöftiuðinum
eftírRagnar
Bernburg
í Morgunbláðinu 29. september
birtist grein gtuðningsfólks fyrram
fríkirkjuprests, undir fyrirsögninni
„Markmiðið að hnekkja brottrekstr-
inum“. Ástæður fyrir þessum skrif-
um nú era rangfærslur þær, sem
fyrrum safnaðarprestur og hans
stuðningsfólk hefar viðhaft i þessu
dæmalausa máli og persónulegar
ádeilur á mig og eiginkonu mína í
störfam okkar í þágu safaaðarins,
sem ganga út yfír öll velsæmis-
mörk.
Sannleikurinn um
forsöguna
Öllum sem vilja ætti að vera
kunn forsaga þessa máls, nema ef
vera skyldi prestinum sjálfam og
stuðningsmönnum hans. Reynt er
að sannfæra fólk um að stjóm safn-
aðarins hafi sagt presti upp vegna
þess að hún skuldaði prestinum
laun. Þetta er skrítin útskýring, því
venjulega segir fólk upp starfi ef
það fær ekki laun sín greidd. Þessi
staðhæfing er einfaldlega röng og
fellur um sjálfa sig.
Ástæður fyrir því að fyrram
presti var sagt upp, í fyrra sinn,
vora fyrst og fremst óprestleg hegð-
un hans. A aðalfandi safnaðarins
1985 kastar hann köldum kveðjum
og óhróðri á fandarmenn, lýsir stríði
á hendur safnaðarstjóm og rýkur
á dyr. Þá hafði hann um langt skeið
átt í útistöðum við safnaðarfólk,
starfefólk og stjóm kirkjunnar. M.a.
lagði hann áherslu á að fá aðgang
að sjóðum kirkjunnar og stofna til
skuldbindinga safnaðarins án vit-
undar eða samþykkis safnaðar-
stjómar. Taldi hann sig ekki geta
verið að fá samþykki fyrir útgjöld-
um fyrir því sem hann vildi láta
gera á kostnað kirkjunnar. Á þetta
gat þáverandi safnaðarstjóm ekki
fallist, enda ekki heimiid til þess.
Einnig lagði prestur til að stjómar-
fandum yrði fækkað, enda leiddist
honum þeir. Útistöður við organista
og kór. kirkjunnar vora linnulausar
og lýsti organisti þvíyfir, að prestur
hefði sýnt starfí sínu og sér sjálfam
lítilsvirðingu einslega og í áheym
kórfélaga. Jarðarfarasöngur var
alfarið á vegum prestshjónanna og
hann fengi þar engu ráðið, þrátt
fyrir samkomulag þar um og eins
og eðlilegt sé. Samstarf hans við
prestinn væri mjög stirt og í lág-
marki enda færi prestur sínu fram
án tillits til hans eða söngfólksins.
ítrekaðar tilraunir safaaðar-
stjómar til að fá prestinn til sam-
starfs og að hann héldi frið við alla
hlutaðeigandi reyndust árangurs-
lausar. Viðbrögð hans vora reiði-
köst og áframhaldandi eijur með
tilheyrandi illmælum.
Þáverandi stjóm neyddist þá til
að gefa presti kost á að segja upp
starfí sínu, eða að leysa hann ella
frá störfam. Prestur kaus þá, eins
og nú, að hlaupa með mál sitt í
fjölmiðla.
„Sættir“
Biskup íslands tók að sér vegna
tilmæla prests að reyna sættir og
áttum við fand með biskupi. Niður-
staðan var sú, að biskup gerði
presti grein fyrir að ávirðingar
þær, sem leiddu til uppsagnar hans,
væru þess eðlis, að hann ráðlagði
honum að biðjast afsökunar á því
sem misfarist hafði hjá honum og
heita heils hugar að samstarfsörð-
ugleikum hans linnti. Á þetta féllst
presturinn með bréfí til safnaðar-
stjómar dags. 28. september 1985.
Safnaðarstjómin, biskup og aðrir
þeir sem málið varðaði trúðu því,
að prestur gerði þetta af heilum
hug eins og hann lofaði. Því miður
varð raunin önnur. Presturinn hélt
uppteknum hætti, engin iðrun eða
yfírbót var merkjanleg af hans
hálfu. Hann átti í áframhaldandi
útistöðum við safaaðarfólk.
Á aðalfandi 1987 „smalar" hann
liði, sem hann taldi sér hliðhollt,
felldi þáverandi formann og kom
sinum mönnum að í stjóm safnaðar-
ins, sem þá var kosið um. Þessi
aðalfandur var ekki lögmætur, að
því leyti að hann sótti fólk sem
ekki hafði rétt til fandarsetu, sbr.
tillögumann að stjómarmönnum,
sem presturinn valdi, og hafði geng-
ið í söfauðinn mánuði fyrir aðal-
fand. Svo mun hafa verið um fleiri
sem sátu fandinn á vegum prests-
ins.
Eftir þennan fand fékk prestur-
inn aðgang að sjóði kirkjunnar, eins
og hann hafði haft í huga, tók þátt
í fjárreiðum safnaðarins og vafa-
sömum fasteignakaupum, sem
meirihluti stjómar undir for-
mennsku Gísla ísleifssonar sam-
þykkti þrátt fyrir aðvaranir og
mótmæli minnihluta stjómarmanna
þar um. Húsnæðið var dýrt, lélegt
og óhentugt. Einnig bar stjóminni
að leggja fasteignakaupin fyrir
safaaðarfand.
Á síðasta aðalfandi í maí sl. eft-
ir að 60 safnaðarmeðlimir höfðu
krafíst þess að aðalfandur yrði hald-
inn, en hann ber að halda fyrir 15.
mars nema annað hamli, en I þessu
tilfelli vora ástæður þær að uppgjör
lá ekki fyrir vegna bókhaldsóreiðu,
var ný stjóm kosin. Þessi stjóm bar
hag og heiil safnaðarins fyrir bijósti
að undanskildum nokkrum stjórnar-
mönnum, sem sátu áfram og voru
þar fyrir tilstuðian prestsins, og
stuðningsmenn hans.
Uppsögn safhaðarprests
Meirihluti stjómarinnar ákvað að
segja prestinum upp störfum eftir
að hann hafði ekki virt tilmæli um
að segja sjálfar upp starfí sínu og
hætta með friði, enda vart við því
að búast.
Ástæður þess, að presti var sagt
upp í annað sinn vora:
1. Hann biekkti safnaðarstjóm,
söfnuð og biskup, með því að ganga