Morgunblaðið - 25.11.1988, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1988
Birgír Isl. Gunnarsson skrifar frá New York:
Á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna
Sex aðalstofiianir
Allsheijarþingið er ein af sex
aðalstofnunum SÞ. Hinar fímm eru
öryggisráðið, efnahags- og félags-
málaráðið, nýlenduráðið, alþjóða-
dómstóllinn í Haag og aðalskrif-
stofan undir forystu aðalfram-
kvæmdastjórans. Að auki eru ýms-
ar stofnanir sem starfa samkvæmt
sérstökum samningum milli þjóða
og tengjast SÞ. Dæmi um slíkar
stofnanir eru UNESCO (menning-
ar- og vísindastofnun SÞ) og WHO
(alþjóðaheilbrigðismálastofnunin).
Allsheijarþingið hefst þriðja
fimmtudag í september ár hvert
og stendur fram í miðjan desem-
ber. Til viðbótar eru haldin auka-
allsheijarþing, ef öryggisráðið
óskar eftir því eða meiri hluti aðild-
am'kja. Dæmi um slík þing eru
sérstök þing um afvopnunarmál
sem haldin hafa verið þrisvar sinn-
um.
í upphafí hvers þings er kosinn
þingforseti, 21 varaforseti og for-
menn hinna sjö aðalnefnda sem
starfa á þinginu. Til að tryggja
jafnvægi á milli ríkja er forsetinn
kosinn til skiptis frá 5 ríkjahópum,
þ.e. Afríku, Asíu, Austur-Evrópu,
Mið- og Suður-Ameríku og Vestur-
veldunum.
Hvernig starfar
allsheijarþingið?
í upphafí hvers reglulegs þings
er haldin almenn umræða, þar sem
fulltrúar hinna einstöku ríkja halda
ræður og tjá skoðanir sínar al-
mennt á alþjóðamálum. Utanríkis-
ráðherra íslands tekur að jafnaði
þátt í þessum umræðum. Mikill
fjöldi mála kemur fyrir allsheijar-
þingið á hveiju ári. Til að athuga
og ræða hvert mál sem ítarlegast
er þinginu skipt í sjö nefndir eftir
málaflokkum. Öll aðildarríkin eiga
sæti í hverri nefnd. Þessar nefndir
eru:
Fyrsta nefndin fjallar um af-
vopnunar- og öryggismál. Sérstaka
stjómmálanefndin fjallar um ýmis
pólitísk mál, t.d. kynþáttaaðskiln-
að, friðargæslustörf o.fl. Önnur
nefndin fjallar um efnahags- og
fjármál. Þriðja nefndin fjallar um
félags-, mannúðar- og menningar-
mál. Fjórða nefndin tekur fyrir
nýlendumál. Fimmta nefndin er
vettvangur stjómunar- og fjár-
hagsáætlana SÞ og sjötta nefndin
fjallar um lögfræðileg málefni, þ.e.
alþjóðarétt. Að auki starfar á þing-
inu nefnd forseta þingsins og
nefndarformanna til að skipuleggja
þinghaldið.
Nefadarstörfin
í nefndunum er ítarlega fjallað
um þær tillögur og skýrslur sem
lagðar em fyrir þingið. Það gerist
á formlegum fundum, þar sem
skipst er á skoðunum um efni til-
lagna og annarra dagskrármála. í
nefndunum em einnig haldnir
óformlegir fundir, þar sem reynt
er að ná samkomulagi um orðalag,
en slíkt starf fer einnig fram á
fundum ríkjahópa eða á einkafund-
um fulltrúa einstakra ríkja. Mikið
starf fer þannig fram á bak við
tjöldin.
Einstök mál fara beint fyrir aðal-
þingið til umræðu og afgreiðslu án
þess að fara í nefnd. Það em t.d.
ýmis eilífðarmál á hinum alþjóðlega
pólitíska vettvangi eins og Pal-
estínumálið, Namibía o.fl.
Þegar aðalnefndir þingsins hafa
lokið afgreiðslu þeirra mála sem
fyrir þeim liggja koma þau fyrir
aðalþingið að nýju til endanlegrar
afgreiðslu. Ákvarðanir allsheijar-
þingsins hafa enga lagalega skuld-
bindingu í för með sér fyrir ríkis-
stjómir aðildarríkjanna. Frekar er
rétt að líta á þær sem álit ríkja
hejmsins eða meirihluta þeirra á
mikilvægum alþjóðamálum, eins
konar rödd samfélags þjóðanna.
Starf SÞ utan þinga er síðan
aðallega fólgið í því að vinna að
framgangi ákvarðana allsheijar-
þingsins. Það er einkum gert á
þrennan hátt:
Með störfum nefnda sem settar
em á stofn til að vinna að einstök-
um málum milli þinga.
Með alþjóðlegum ráðstefnum
Birgir ísleifur Gunnarsson
43. allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna stend-
ur nú yfir í höfiiðstöðv-
um samtakanna í New
York. Á hverju ári
koma saman fiilltrúar
þeirra 159 þjóða sem
nú eru aðilar að SÞ.
Allsherjarþingið er
vettvangur þar sem
heimsmálin eru rædd,
ályktunartillögur born-
ar firam, skýrslur um
ýmsa þætti alþjóða-
stjórnmála yfirfarnar
og atkvæði greidd um
tillögur. Mikill pappír
er firamleiddur og
margar langar ræður
eru haldnar.
sem allsheijarþingið hefur sam-
þykkt að halda um einstök mál.
Með starfi aðalframkvæmda-
stjóra SÞ og starfsliðs hans.
Miklar breytingar
Sameinuðu þjóðirnar hafa bréyst
mikið frá því þær voru stofnaðar
árið 1945. Stofnríkin voru 51, en
nú hefur aðildarríkjum fjölgaði í
159. Fjölgun þróunarríkjanna setur
mikinn svip á þingið og samtökin
öll. Það kemur m.a. fram í því að
innan þingsins starfar ríkjahópur
sem kallast „77 ríkja hópurinn"
(Group of 77). Á sínum tíma stofn-
uðu 77 þróunarríki þennan hóp til
að treysta samstöðu sína. Nú eiga
123 ríki sæti í „77 ríkja hópnum“,
sem sýnir hvað þróunarríkjum hef-
ur fjölgað og hversu stór hluti þau
eru af þátttökuríkjunum 159.
Ályktanir allsheijarþingsins bera
mikinn svip af áhugamálum þess-
ara ríkja.
Island var lengi vel minnsta þjóð-
in sem átti aðild að SÞ. Nú eru
11 ríki með færri íbúa en Island
innan SÞ. Minnsta ríkið er Fíla-
beinsströndin með tæplega 10 þús-
und íbúa. Stærst er Kína með yfir
einn milljarð. Öll ríki hafa eitt at-
kvæði á allsheijarþinginu óháð
stærð eða efnahag.
Sameinuðu þjóðirnar voru stofn-
aðar af mikilli hugsjón. Heimurinn
var stríðshijáður efti^síðari heims-
styijöldina og margir áttu þá hug-
sjón að þjóðir heimsins gætu með
starfí innan SÞ leyst friðsamlega
öll sín deilumál. Það hefur ekki
tekist eins og allir vita. Engu að
síður hafa SÞ komið ýmsu til leiðar
og það eitt er merkilegt að allar
þessar ólíku þjóðir skuli eiga sér
slíkan samstarfs- og umræðuvett-
vang.