Morgunblaðið - 26.11.1988, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1988
27
gæti reynst gagnlegt að áætla tíma-
setningu sýkingar hjá hverjum ein-
staklingi þannig að hægt væri að
áætla hversu stór hluti af þeim 91
mökum sem tilgreindir voru hafa
einhvem tíma verið í raunverulegri
hættu á að smitast. Sjá mynd 2.
Hér er um töluvert stóran hóp
að ræða. Atta þeirra einstaklinga
sem voru einhvem tíma í hættu á
smiti em tvíkynhneigðir karlmenn,
og fjórir þeirra em giftir. Þessir
tvíkynhneigðu karlmenn brúa þann-
ig bilið milli samkynhneigðra, sem
em eins og sakir standa íjólmenn-
astir hópur smitaðra hér á landi,
og gagnkynhneigðra. Nokkrar brýr
af þessu tagi má sjá á mynd 2 og
sýna þær að smit getur eða hefur
borist á milli þessara hópa eftir
nokkmm leiðum.
Bygging samskiptanetsins
Aðalnetið, þ.e. sá hluti sam-
skiptanetsins þar sem allir einstakl-
ingar tengjast beint eða óbeint,
samanstendur af 72 einstaklingum,
þar af 15 þekktum smitbemm.
Kynjahlutföllin em 11 karlmenn
fyrir hveija konu.
Eitt af einkennum aðalnetsins er
það að jafnvel þótt að eingöngu
fáir einstaklingar séu tengdir beint
þá getur sérhver einstaklingur í
netinu náð til allra annarra með því
að fara í gegnum einn eða fleiri
milliliði. Þessar óbeinu tengingar
skipta miklu máli í dreifingu al-
næmis því að jafnvel þó að einstakl-
ingur A hafi eingöngu haft sam-
farir við einn einstakling þá getur
sá einstaklingur haft samfarir við
flölda annarra þannig að einstakl-
ingur A tengist þeim einstaklingum
á óbeinan hátt. Þessu atriði er frek-
ar lýst í töflu 1 þar sem sýndur er
fjöldi maka í fyrsta lagi með því
að líta eingöngu á bein, milliliðalaus
samskipti og í öðm lagi með því
að líta bæði á bein samskipti og
samskipti þar sem eingöngu er einn
milliliður á milli einstaklinga.
Af töflu 1 sést hve varhugavert
það getur verið að einblína ein-
göngu á fjölda þeirra sem einstakl-
ingar hafa beint kynferðislegt sam-
neyti við. Einstaklingur nr. 2 hefur
til dæmis haft samfarir við 18 ein-
staklinga á síðustu ámm, en þar
með er ekki öll sagan sögð. í gegn-
um milliliði hefur þessi einstakling-
ur komist í óbeina snertingu við 60
einstaklinga af þeim 72 einstakling-
um sem em í aðalnetinu. Einstakl-
ingur nr. 11 hefur hins vegar ein-
göngu haft samfarir við 2 einstakl-
inga á undanförnum ámm, en hefur
á óbeinan hátt komist í snertingu
við 24 einstaklinga. Svo em aðrir
sem hafa sömu tölu maka hvort sem
litið er á beinar eða óbeinar tenging-
ar. Dæmi um þetta er einstaklingur
nr. 10 sem hefur haft samfarir við
7 einstaklinga, en þessir 7 einstakl-
ingar hafa ekki komið honum í
óbeina snertingu við neina aðra.
Af þessu má ljóst vera að þó að
líkur á smiti séu meiri eftir því sem
makarnir verða fleiri, þá em fáir
makar engin trygging fyrir minni
útbreiðslu, ef þessir makar hafa
kynferðisleg samskipti við marga
einstaklinga. Staða einstaklinga í
samskiptaneti af því tagi sem hér
hefur verið lýst skiptir miklu máli
um það hvort þeir verða fyrir áhrif-
um veimsýkingar sem dreifist út í
gegnum netið.
A mynd 3 er einstaklingunum
72 í samskiptanetinu raðað eftir því
hversu auðveldlega þeir geta náð
til allra annarra í samskiptanetinu.
Einstaklingur nr. 2, sem getur til
dæmis auðveldlega náð til allra
annarra í netinu annað hvort beint
eða með einum eða tveimur millilið-
um, er þannig raðað efst í mynd-
ina, en einstaklingur 10, sem getur
eingöngu náð til allra annarra með
því að fara í gegnum fjölda milli-
liða, er raðað neðst í myndina.
Mynd 3 sýnir mjög ákveðna stig-
skiptingu í röðun einstaklinganna.
Einstaklingamir efst á myndinni
em ákaflega miðlægir á þann hátt
að þeir geta auðveldlega nálgast
alla aðra í netinu, en einstakling-
amir neðst á myndinni em í jaðri
samskiptanetsins sem lýsir sér í því
að þeir geta ekki náð til meirihluta
annarra í netinu nema að þeir fari
eftir ýmsum krókaleiðum. Það er
athyglisvert að eingöngu fáir ein-
staklingar geta talist mjög miðlæg-
ir, en einstaklingum fjölgar hratt
þegar neðar dregur á miðlægni
kvarðanna. Áhrif hinna fáu mið-
lægu einstaklinga gætir alls staðar
í netinu þar sem auðvelt er fyrir
nær alla aðra að nálgast þá og ef
myndin er gaumgæfilega skoðuð
má sjá hvemig þeir tengja saman
Alger nyjung hér á landi
Þátttúkubækurnar vertu með
FJOLVI
hópa fólks sem em ekki eins mið-
lægir og þeir.
Þessi röðun einstaklinga í sam-
skiptanetinu hefur án efa haft áhrif
á hversu víðtæk og hröð útbreiðslan
hefur verið. Vegna stöðu sinnar í
samskiptanetinu em hinir miðlægu
einstaklingar, að öllum líkindum
„viðkvæmari" fyrir smiti en þeir
einstaklingar sem staðsettir em í
jaðri netsins. Þannig em miðlægir
einstaklingar líklegri til að smitast
og gera það sennilega fyrr en ein-
staklingar staðsettir í jaðri netsins.
Miðlægir einstaklingar hafa á sama
hátt meiri möguleika á að dreifa
smitunu en jaðareinstaklingar.
Á mynd 3 má einnig sjá að smit-
aðir einstaklingar finnast á öllum
stigum miðlægni kvarðans, en þeir
em þó algengari meðal miðlægustu
einstaklinganna, Þessi niðurstaða
bendir til þess að HlV-sýkingin
hafi nú þegar byrjað að breiðast
út frá miðlægum einstaklingum til
einstaklinga nær jaðri samskipta-
netsins.
Lokaorð
Á þeim tíma sem liðinn er síðan
gagnasöfnun fyrir þessa rannsókn
lauk hafa tíu einstaklingar til við-
bótar við þá 35 sem fyrir vom
greinst með HlV-smit á íslandi. Það
lítur því ekki út fyrir að neitt sé
farið að hægja á dreifíngu smitsins
hér á landi. Enn er sýkingin algeng-
ust meðal samkynhneigðra karl-
manna, en þessi rannsókn hefur
sýnt að smitið á greiðan aðgang í
hóp gagnkynhneigðra. Tvíkyn-
hneigðir brúa bilið á milli samkyn-
hneigðra og gagnkynhneigðra
þannig að smit berst á milli þessara
hópa, en það er ekki síður mikil-
vægt að vegna samskipta íslend-
inga við einstaklinga frá öðmm
löndum þar sem sýkingin er algeng
þá á smitið greiðan aðgang að öllum
hópum.
Þær kannanir sem gerðar hafa
verið á þekkingu almennings á
eyðni og viðhorfum þeirra til HIV-
smitaðra hafa sýnt neikvæð viðhorf
almennings í garð smitaðra. Þessi
neikvæðu viðhorf hafa oft orðið
þess valdandi að smitaðir einstakl-
ingar hafa tekið þann kost að segja
ekki fjölskyldu og vinum frá smit-
inu. þetta verður að teljast bagalegt
þar sem þetta er sá tími sem þess-
ir einstaklingar þurfa hvað mest á
stuðningi annarra að halda. Önnur
afleiðing þessa neikvæða hugarfars
er sú að þar sem smitaðir geta
ekki talað opinskátt um aðstæður
sínar við sína nánustu geta þeir
ekki deilt reynslu sinni með þeim
sem ekki em smitaðir. Þess vegna
þarf allur þorri fólks að reiða sig á
upplýsingar frá fjölmiðlum og heil-
brigðisyfírvöldum. Þetta er ákaf-
lega mikilvægt atriði vegna þess
möguleika að fólk kjósi að haga
athöfnum sínum í samræmi við eig-
in reynslu eða reynslu nákominna
fremur en í samræmi við upplýsing-
ar frá viðkomandi yfirvöldum eða
fjölmiðlum.
Það hversu HlV-smit hefur verið
algengt meðal samkynhneigðra
karla hefur valdið neikvæðum við-
horfum gagnvart samkynhnéigðum
almennt. Þessi neikvæðu viðhorf
hafa haft þau áhrif að samkyn-
hneigðir karlmenn hafa kosið að
flytjast til annarra landa þar sem
umburðarlyndi er meira en hér á
landi, ef þeir hafa reynst smitaðir.
Neikvæðum viðhorfum geta einnig
fylgt alvarlegar afleiðingar varð-
andi dreifingu sjúkdómsins. For-
dómar gagnvart samkynhneigðum
gætu til dæmis haft í för með sér
fjölgun þeirra sem hafa samfarir
jafnt við konur sem karla en við
það fjölgar brúm á milli hópa sam-
kynhneigðra og gagnkynhneigðra.
Að lokum vil ég nota þetta tæki-
færi til þess að þakka öllum þeim
einstaklingum sem veittu mér að-
gang að einkalífi sínu þannig að
þessi rannsókn gæti orðið að veru-
leika.
Höfundur er landlræðingur.
I
í
j
I
I
I
t
t
I
|
t
»
I
I
eiitföld lausn - margföld ánægja
Aðeins frá kr. 5.000á mann
»1 *
i i «!
I • t <«
II «
-1 * • *
• f V <
t * •
i
I.
i
i
I
í
t
I
r
t
t
.... vciui.cjdianeiga,
hljomsveit, þríréttamáltíð að eigin- ■'
váli, gisting m/mörgunverði, ein nótt
• tviMög aðgangur aðheilsurðekt
meó Ijósumi gufu,.nuddp.otti o.fl.. •'
. -Anægjulég og einföld lau'sn fyrir'alla
Rey.kvíkinga og aðrá landsmenn
sem hyggja á árshátíð í vetur. . •