Morgunblaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 17

AÐALSTEINN
LEIFSSON
háskólanemi
Brandaramir gleym-
astjafnskjótt
Ja, mér finnst það dálítið hlægilegt að
vera stöðvaður í miðju Austurstræti í
slagviðri, til að svara því hvað mér finnist
fyndið,“ segir Aðalsteinn Leifsson háskóla-
nemi. „Annars eru það smávægilegu hlutirn-
ir í daglega lífinu, sem maður getur brosað
að, jafnvel svo árum skiptir. Svo hef ég
gaman af óförum annarra en þó einkanlega
mínum eigin. Brandarar og annað sem á
að vera fyndið, gleymast jafnskjótt og mað-
ur hefur heyrt þá. Það sem maður getur
heimfært upp á sjálfan sig, festist frekar í
minningunni.
Dæmi um það er þegar ég var daglangt
með gat á buxnarassinum, af því að ég trúði
því ekki þegar mér var bent á það og vildi
ekki gera félögum mínum það til geðs að
gá.“ '
„Sagan sem ég heyrði um manninn sem
kenncíi fólki hvemig það ætti að fá sér kaffi
án þess að borga fyrir, þykir mér dæmi um
góðan húmor. Maðurinn fór á kaffihús og
pantaði sér pilsner. Síðan sat hann dágóða
stund án þess að snerta drykkinn áður en
hann bað um að fá kaffi í staðinn, því hann
vildi ekki pilsnerinn. Þjónninn færði mannin-
un kaffið, sem hann drakk og bjóst síðan
til þess að fara út. Hann var snarlega stöðv-
aður af þjóninum sem spurði hvort hann
ætlaði ekki borga kaffið sitt. Maðurinn hváði
og spurði hvers vegna, þar sem hann hefði
fengið það í staðinn fyrir pilsnerinn. „Þú
borgaðir pilsnerinn ekki,“ svaraði þjóninn.
„Hvers vegna hefði ég átt að borga pilsner-
inn, fyrst ég drakk hann ekki?“
GUNNARSSON
framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins
Mest gaman af tví-
ræðum orðaleikjum
Ríkjandi þáttur í kímnigáfu okkar íslend-
inga er Þórðargleði eða ófaragleði og
í þeim efnum er ég sjálfsagt ekki alsaklaus
fremur en flestir aðrir,“ sagði Kjartan Gunn-
arsson, framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins. „Mest gaman hef ég þó af orða-
leikjum og því þegar menn gera sjálfan sig
að skotspæni fyndni sinnar. Tvíræðir orða-
leikir geta oft verið mjög skemmtilegir og
í þeim efnum eru Englendingar fremstir í
flokki. Þessi tegund fyndni er hins vegar
tiltölulega skammt á veg komin hér á landi
enn sem komið er,“ sagði Kjartan.
Hann kvaðst einnig hafa gaman af góðum
eftirhermum, en gallinn væri, sá, að í svo
litlu þjóðfélagi sem hér, væri hætta á að
eftirhermur ofgerðu og festust í sömu hlut-
verkunum. „Mönnum hættir til að vera
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1989
sífellt að herma eftir sömu mönnunum ár
eftir ár og þá getur þetta orðið ansi þreyt-
andi. Mér fannst Jóhannes Kristjánsson hins
vegar góður í áramótaskaupinu og hann
náði til dæmis Ólafi Ragnari í smáatriðum.
Þáttur Ólafs Ragnars var sá skásti í Skaup-
inu en að öðru leyti fannst mér það ekki
sérstaklega skemmtilegt," sagði Kjartan.
INDRIÐI
ÞDRLÁKSSON
hagsýslustjóri
Kryddaðar frásagnir
og smellin tilsvör
Gamansögur af náunganum og þekktum
persónum er eitt helsta einkenni á skop-
skyni íslendinga að mínum dómi,“ sagði
Indriði Þorláksson hagsýslustjóri. „íslend-
ingar eru dálítið fyrir að gera grín að náung-
anum, stundum svolítið blandað háði, án
þess þó að það sé mjög meinfysið, svona
almennt, þótt auðvitað séu dæmi um slíkt.
Gamansögur og kryddaðar frásagnir af
spaugilegum atburðum, og smellin tilsvör,
er skop að mínu skapi. Ég flokka eftir-
hermur til dæmis ekki beint undir fyndni,
því mér finnst fyndni fremur tengjast orðs-
ins list og innihaldi sögunnar en því að
herma eftir fólki.“
Indriði sagði að erfitt væri að fullyrða
um hvort skopskyn Islendinga hefði tekið
miklum breytingum á undanförnum árum:
„Ég býst þó við að slíkt fylgi tíðarandanum •
og þetta er kannski fyrst og fremst spum-
ing um mismunandi viðhorf kynslóða. Dag-
legur veruleiki miðaldra fólks er annar en
unglinga og mismunandi skopskyn byggist
kannski fremur á því en að kímnigáfan sé
að breytast í tímans rás. Þessi skírskotun
til þess sem efst er á baugi í stjórnmálum
höfðar til dæmis frekar til eldra fólks en
þess yngra, þar sem aftur á móti ærsla-
fyndni og uppákomur eiga meiri hljóm-
grunn. Það mun þó líklega breytast í tímans
rás, þegar þetta fólk verður eldra. Hvort
það verður svo aftur eins og við eram í dag
með tilliti til skopskyns er hins vegar ósvör-
uð spurning.“
ERNA
INDRIBADÓTTIR
deildarstjóri hjá
RÚV
Reyni að horfa á
björtu hliðamar
Orðaleikir og hnyttin tilsvör era meðal
þess sem ég hef gaman af. Svo fínnst
mér alltaf skemmtilegt, þegar fólk gerir
grín að sjálfu sér, en það skiptir auðvitað
geysilegu máli, hvernig sagt er frá og við
hvaða tækifæri," segir Ema Indriðadóttir,
deildarstjóri Ríkisútvarpsins á Akureyri.
„Eftir því sem ég eldist, horfi ég frekar á
björtu hliðamar. Ég tel mig vera fremur
alvöragefna, en er svo heppin að búa og
vinna með frábæram grínistum og hermi-
krákum, sem hressa upp á tilverana."
Ema segist eiga það sameiginlegt með
flestum landsmönnum, að fínnast gaman-
Ieikaramir okkar skemmtilegir. „Mér þykir
þau Edda Björgvinsdóttir, Sigurður Sigur-
jónsson og Laddi oft á tíðum skapa alveg
drepfyndnar persónur. Af rithöfundum, sem
geta fengið mig til að skella upp úr, nefni
ég Flosa Ólafsson og Steinunni Sigurðar-
dóttur. Og úr daglega lífínu má nefna að
íslensk stjómmálaumræða tekur oft á sig
skoplegar myndir; tilstandið vegna alheims-
fegurðardrottninganna, sem ganga um með
borða og kórónur við öll möguleg tækifæri
er bráðfyndið og Dallas-sjónvarpsþættimir
þóttu mér óskaplega fyndnir. Núna skilst
mér að þeir séu jafnvel orðnir ennþá hlægi-
legri.“
Era konur lélegri grínistar en karlar?
„Nei, alls ekki. Vissulega era gamanleik-
konumar fáar en ég tel skýringuna á því
vera þá, að konur era ekki áberandi í topp-
stöðum og það á við um gamanleik eins og
annað. Þær hafa oft ekki aðstöðu og sama
tíma og karlar til að helga sig algerlega
sínu starfí. En margir bestu húmoristanna
sem ég þekki, era konur, þannig að líklega
er þetta einstaklingsbundið eins og annað.“
GUÐBJÖRG
GUÐMUNDSBÓTTIR
bókmenntafræðing-
ur
Lífið sjálft
er broslegt
Mér fínnst lífíð sjálft mjög fyndið. Mörg-
litlu atvikanna í hversdagslífínu era
brosleg og ég hlæ oft að því eftirá sem
hefur verið að angra mig og ég hef haft
áhyggjur af. En mér fínnst ekkert hlægilegt
við ófarir annarra,“ segir Guðbjörg Guð-
mundsdóttir, bókmenntafræðingur.
„Dæmi um það sem mér fínnst fyndið,
gerðist þegar ég fór í fyrsta flug sem flug-
freyja fyrir þrettán árum. Það var til Kaup-
mannahafnar, með millilendingu í Ósló. Þar
átti ég að fara með gamla konu í hjólastól
inn í flughöfnina, sem tók sinn tíma. En
þegar mér hafði tekist að koma henni á
áfangastað og ætlaði að fara út aftur, var
ég ekki með neitt kort sem sannaði að ég
væri flugfreyja. Starfsmennirnir á flugvell-
inum vildu ekki hleypa mér út án þess og
ég fór að leita að einhverjum sem gæti hjálp-
að mér. Þegar ég svo loksins komst út, var
flugvélin farin. Ég hafði aldrei flogið til
Ósló og skildi ekkert í því hvemig ég gæti
gleymst. En þá var svo dýrt fyrir flugfélag-
ið að vera á eftir áætlun, að það var ákveð-
ið að taka mig í bakaleiðinni. Þetta fannst
mér hræðilegt þá en ég hef oft hlegið að
þessu síðan.“
Hefur kímnigáfa landans breyst á und-
anfömum áram? „Húmor breytist eflaust
með tíðarandanum. Fólk lepur gjaman uþp
eftir öðram í litlu samfélagi, skop eins og
annað. En svo hefur hver aldurshópur sinn
húmor, eftir þroska, og það helst áreiðan-
lega óhreytt."
PÁLL
VILHJALMSSON
blaðamaður
Tilviljanimar
fyndnastar
Mér fínnst afskaplega leitt að frétta af
óföram annarra. Auðvitað brosi ég
stundum að mistökum annarra en ef ég
veit að þau hafa valdið sársauka, þá hverf-
ur brosið um l_eið,“ segir Páll Vilhjálmsson
blaðamaður. „Ég held að þær sögur og þeir
brandarar, sem eigi að vera fyndnir, missi
oft marks. Það era tilviljanimar sem era
fyndnar, það sem átti ekki að vera fyndið.
„Eitt get ég nefnt sem ég get enn hlegíð
að. Þegar kvikmyndin Amadeus var sýnd
hér á landi fyrir nokkram áram, þótti éitt
af fyndnari atriðum myndarinnar hinn
skræki og strákslegi hlátur leikarans sem
fór með aðalhlutverkið. í nokkrar vikur á
eftir mátti heyra sams konar hlátur á
skemmtistöðum og annars staðar þar sem
hlegið var. Mér þótti sérstaklega fyndið
hvað fólk er áhrifagjamt, að tískufyrir-
brigði geti haft svona mikil áhrif á hvað
fólki fínnst skemmtilegt."
Páll telur íslendinga ekki hafa góðan
húmor, þar sem það versta við hann sé
ánægjan yfír óföram annarra. „En ég get
ekki sagt til um það hvort ég sé frábragð-
inn öðram að þessu leyti, þar sem enginn
er dómari í eigin sök.“
JÓHANNES
KRISTJÁNSSON
háskólanemi og
eftirherma
Fyndni má ekki
útskýra
Um helstu einkenni á íslenskri fyndni
vísa ég beint í Alþýðubók Halldórs
Laxness, þar sem segir að hún sé venjulega
öfgamynd sérstaks þjóðlegs einkennis eins
og fram kemur í orðum, látbragði eða at-
hæfí einhverrar tiltekinnar persónu," sagði
Jóhannes Kristjánsson háskólanemi og eftir-
herma.
„Hvað sjálfan mig varðar fínnst mér hið
daglega líf fyndnast og erfítt að draga þar
eitthvað út úr. Fyndni felst oft í atvikum
sem tengjast einhveijum persónum og að-
stæðum í kringum hana. Best er ef ég þekki
persónuna og sögu hennar, hvemig hún
bregst við á alla lund, með orðfæri, mál-
hreim, limaburði, að ég tali nú ekki um
svipbrigði. Fyndnasta fólk í heimi er fólk
sem segir fátt, en menn geta skynjað það,
hver á sinn hátt. Fyndni er nefnilega naum
og það má ekki útskýra hana.“
SKOPSKYN ISLENDINGA Á STURLUNGAÖLD
Það kraumaði
ogvallaf
spotti og spéi
„Skopskyni íslendinga fyrr á öld-
um verða ekki gerð skil í örfáum
orðum, en í fomritum okkar má
auðvitað lesa margt sem varpar
ljósi á kímnigáfu manna á þess-
um tímum. Mér finnst til dæmis
margt í Sturlungu alveg logandi
fyndið, þótt hugsanlegt sé að
þetta hafi verið mikil alvara í
þá daga,“ sagði Árni Björnsson
þjóðháttafræðingur er hann var
spurður um skopskyn íslendinga
á Sturlungaöld.
*
Arni vlsaði-í þessu sambandi á
rit Einars Ólafs Sveinssonar,
Sturlungaöld, en þar er kafli sem
ber yfírskriftina „Gamanrúnir og
eljaragletta" og fjallar um gaman-
semi Sturlungaaldarmanna. Þar
segir m.a.: „Það kraumaði og vall
um land allt af spotti og spéi eins
og í nomakatli. Jafnslqótt og eitt-
hvað sögulegt bar við, vora ortar
um það vísur, sem hver nam af
öðram og bárast á skömmum tíma
landshoma á milli; stundum vora
það eins konar tíðavísur, sem lítið
gerðu annað en varðveita í stuðla
skorðum minningu atburðanna,
stundum vora þær ortar til lofs, en
miklu oftar bjó í þeim gaman og
gletta, eða þær vora háðslegar og
sneiðilegar, stundum fullar af eitri
og ólyQan, ætlaðar til að særa og
sverta og niðra.“
Einar Ól. Sveinsson segir enn-
fremur að Sturlunga beri vott um,
að flimtingar bæði í samföstu máli
og sundurlausu hafí vaðið uppi á
þessum tíma og nefnir fáein dæmi,
þar á meðal af viðsjám milli Víðdæla
og Miðfirðinga, sem að nokkra
sprattu af kvennafari Víðdæla í
Miðfírði. Vestur þar lá níðskældni
í landi, og höfðu hlotist manndráp
af. Fór illur orðasveimur milli hér-
aða, og hófu þá „Víðdælir þat
spott, er þeir kölluðusk gera meri
ór Miðfirðingum, ok var Þorbjörn
Bergsson hryggrinn í merinni, en
Gísli bróðir hans gregrinn, en synir
Gísla fætmir, Oláfr Magnússon
lærit, en Tannr Bjamason arsinn;
hann sögðu þeir skíta á alla þá, er
við hann áttu, af hrópi sínu.“