Morgunblaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1989

Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Hótanir
vegna dómsmáls
>
Iverkfalli síðastliðið vor reis
ágreiningur um það milli
Flugleiða og Verslunarmanna-
félags Suðumesja hveijir
mættu ganga í störf verkfalls-
manna. Kom til stimpinga
vegna verkfallsins í flugstöð
Leifs Eiríkssonar. Verkfallið
leystist síðan eins og aðrar
slíkar deilur en eftir stóð
ágreiningurinn um það, hveijir
mættu ganga í störf verkfalls-
manna og hvort slíkt væri al-
mennt heimilt. Var ekki samið
um að falla frá málsókn vegna
kjaradeilunnar eins og oft hef-
ur verið gert. Lá þá þegar Ijóst
fyrir, að Flugleiðir hefðu í
hyggju að fá úr þessum ágrein-
ingi eða óvissu skorið fyrir al-
mennum dómstólum. Hefur
mál nú verið höfðað af þessu
tilefni gegn Verslunarmanna-
félagi Suðumesja og var það
þingfest í bæjarþingi Keflavík-
ur síðastliðinn miðvikudag.
Vilji Flugleiða stendur til
þess að fá úrskurð dómstóla
um túlkun á 18. grein laga um
stéttarfélög o g vinnudeilur, þar
sem kveðið er á um það, hveij-
ir megi vinna í verkfalli. Hrafn-
hildur Stefánsdóttir, lögfræð-
ingur Vinnuveitendasambands
íslands, sem þingfesti málið
fyrir bæjarþinginu í Keflavík,
sagði í Morgunblaðinu sl.
fímmtudag, að það hefði verið
full samstaða samningsaðila
við gerð kjarasamninga versl-
unarmanna sfðastliðið vor, að
nauðsynlegt væri að eyða
ágreiningi um túlkun þessarar
lagagreinar. Magnús Gíslason,
formaður Verslunarmannafé-
lags Suðumesja, sagði á hinn
bóginn í sömu Morgunblaðs-
frétt, að yfírmenn mættu ekki
ganga í störf undirmanna í
verkfalli og hann teldi því ekki
þurfa að dæma í þessu máli,
því að það væri alveg ljóst
hverjir mættu vinna í verkfalli.
Almennt hefði mátt ætla,
að jafnt Flugleiðum sem við-
semjendum þeirra væri hagur
af því að fá úr því skorið af
hlutlausum aðila, hvemig stað-
ið skuli að framkvæmdum við
aðstæður eins og þær sem
sköpuðust síðastliðið vor. Dóm-
stólamir eru til þess að taka
af skarið í málum sem þessum.
Viðbrögð ýmissa félaga laun-
þega benda helst til þess að
forystumenn þeirra telji víst,
að Flugleiðir fái kröfur sínar
viðurkenndar af dómstólunum.
Þessi viðbrögð verða að
minnsta kosti ekki skilin á
annan veg en þann, að félögin
éða forystumenn þeirra vilji
mikið á sig leggja til að koma
í veg fyrir málshöfðun Flug-
leiða.
I forystugrein Þjóðviljans
síðastliðinn miðvikudag er
þeim gefínn tónninn sem telja
það ósvinnu af hálfu Flugleiða
að leita til dómstólanna. Þar
segir meðal annars: „Falli
Flugleiðir ekki frá ákæru sinni
á næstunni hljóta launamenn
og samtök þeirra að bregðast
við með því að taka heldur þá
aðra farkosti sem gefast. Mál-
sóknin fyrir bæjarþingi
Keflavíkur jafngildir stríðsyfír-
lýsingu gagnvart verkalýðs-
hreyfíngunni." Á venjulegu
máli felst íjárkúgun í hótunum
af þessu tagi. Þjóðviljinn er
einfaldlega að segja: Hætti
Flugleiðir ekki við að vísa
ágreiningi um 18. grein laga
um stéttarfélög og launadeilur
til dómstólanna á verkalýðs-
hreyfingin að beita sér fyrir
því að fólk hætti að skipta við
Flugleiðir. í Alþýðublaðinu er
þetta orðað þannig í frétta-
skýringu á föstudaginn, að
verkalýðsfélög og félög opin-
berra starfsmanna íhugi nú
„leiðir til að þvinga flugfélagið
til undanhalds".
Málatilbúnaður þeirra sem
vilja ekki hlíta því, að Flugleið-
ir hafi fullan rétt til að leita
úrskurðar dómstóla um ágrein-
ingsefnið, sem hér um ræðir,
gengur þvert á almennar hug-
myndir um grundvallarréttindi
í réttarríki. Ekki síst er sér-
kennilegt, að það skuli vera
stéttarfélög opinberra starfs-
manna, sem ganga fram fyrir
skjöldu í því skyni að knýja
einkafyrirtæki til að falla frá
málssókn um lögfræðilegt
álitamál. Sama dag og frétta-
skýringin birtist í Alþýðublað-
inu, sem fyrr er vitnað til, sagði
blaðið frá viðræðum fulltrúa
BSRB við ráðherra undir fyrir-
sögninni: „Þíður tónn á fundi
ráðherra og BSRB“. Það er
greinilega brýnna nú að mati
BSRB að bijóta ákvarðanir
Flugleiða á bak aftur vegna
málskots til dómstóla en ríkis-
stjómar, sem stendur fyrir
hækkunum á öllum sviðum og
gengur á hlut launþega.
Takmörkuð dýrð
Aþriðjudaginn kemur eru
75 ár liðin frá stofnun
Eimskipafélags íslands
hf. Þjóðarsamstaða
varð á sínum tíma um
stofnun félagsins.
Ástæðan fyrir því var
sú, að landsmenn litu
svo á, að það væri veigamikill þáttur í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar á fyiri hluta
aldarinnar að tryggja, að samgöngur við
önnur lönd væru í höndum íslendinga
sjálfra en ekki útlendinga.
Eimskipafélagið hefur vaxið og dafnað.
Það er raunar eftirtektarvert, að allmörg
fyrirtæki, sem stofnuð voru snemma á
þessari öid, á svipuðum tíma og Eimskipa-
félagið hafa reynzt býsna lífseig. Auðvitað
hefur gengið á ýmsu í rekstri Eimskipafé-
lagsins eins og annarra fyrirtækja í
landinu. En það hefur verið gæfa þessa
félags að hafa á hveijum tíma notið for-
ystu mikilla hæfileikamanna, sem hver um
sig hefur lagt mikinn skerf af mörkum til
uppbyggingar fyrirtækisins.
Nú þegar þetta merka félag á 75 ára
afmæli er styrkur þess sennilega meiri en
nokkru sinni fyrr í sögu þess. Það hefur
reynzt fyrirtækinu farsælt að njóta langr-
ar reynslu Halldórs.H. Jónssonar, stjómar-
formanns þess, á sama tíma og hópur til-
tölulega ungra og jafnframt velmenntaðra
manna hefur valizt til þess að sjá um dag-
legan rekstur þess.
Hörður Sigurgestsson, forstjóri Eim-
skipafélagsins, er í forystusveit nýrrar
kynslóðar stjómenda, sem hlotið hafa
menntun í beztu viðskiptaháskólum, sem
völ er á. Rekstur Eimskipafélagsins á und-
anfömum árum hefur verið til sérstakrar
fyrirmyndar og glöggt dæmi um, hveiju
hægt er að áorka með því að tengja sam-
an reynslu hinna eldri og menntun og þrótt
hinna yngri.
Eimskipafélag íslands hefur jafnan ver-
ið einn af máttarstólpum einkaframtaks á
íslandi. Félagið stendur á margan hátt á
tímamótum. Styrkur þess er orðinn svo
mikill, að mörgum finnst nóg um! Það er
mikið verkefni fyrir stjómendur Eimskipa-
félagsins að beinæþeim styrkleika í þann
farveg, sem fámenn þjóð er sátt við. Morg-
unblaðið og Eimskipafélagið hafa átt sam-
leið í 75 ár, enda blaðið aðeins rúmlega
tveimur mánuðum eldra en Eimskip. Á
þessum tímamótum sendir Morgunblaðið
Eimskipafélagi íslands hjartanlegar ham-
ingjuóskir, þakkar samfylgdina og óskar
fyrirtækinu velfamaðar í framtíðinni.
1- MALCOLM Mug-
•geridge segir í
Trúskiptum að trúin sé
ljós; hún ein þekki sann-
leikann án þess sjá
hann, þreifi á því sem
hún fínni ekki, horfí á veröldina
einsog hún sé ekki til, sjái það sem
er ekki augljóst. Hann heldur því
ennfremur fram að vald sé versta
snaran. Það nki sem Kristur boðaði
hafi verið andstæða valdsins. Samt
heldur Kristur velli allar aldir, en
ljósflugur valdsins hverfa hver af
annarri inní svart myrkur hrattlíð-
andi stundar. Og við getum haldið
þessari líkingu áfram og sagt að
flugumar hafi einungis skilið eftir
sig myrkrið.
Muggeridge er merkilegur mað-
ur. Hann hefur allt sitt líf verið á
leið inní kristna trú, nánar sagt
kaþólsku, og lýsir því í fyrmefndri
bók hvemig hann hefur tumazt
hægt og sígandi á langri ævi. Hann
er af alþýðufólki kominn og faðir
hans var þingmaður Verkamanna-
flokksins um skeið, eða þangað til
leiðir hans og margra annarra sós-
íalista skildu. Hann féll í kosning-
um, en Ramsay MacDonald hélt
velli. Og nú lifír þessi tækifæris-
sinnaði forsætisráðherra Breta sem
fyrirlitlegur svikari í minningu
Muggeridge.
Malcolm Muggeridge er vel
menntur, stundaði kennslu og
blaðamennsku og hefur
haft mikil áhrif á hugs-
un samtímafólks í Bret-
landi. Efasemdir hans
eru miklar, ekki sízt
gagnvart stjómmála-
mönnum, sjónvarpsstjömum og
þessu yfírborðsfólki samtímans sem
krefst meiri athygli en það á skilið
að öðru jöfnu. Hann gerir sér grein
fyrir því bili sem er milli raun-
vemleikans og túlkunar á honum í
fréttamiðlum. Samt var hann um
tíma ein helzta sjónvarpsstjama
Breta en þoldi aldrei miðilinn því
hann sá í gegnum hann! í stað þess
að ánetjast honum, verða honum
samdauna einsog flest þessi dægur-
stimi, fletti hann ofan af þeirri yfir-
borðslegu veröld sem birtist okkur
á skjánum. Enginn veit betur en
Muggeridge hvemig hægt er að
nota sjónvarpið í þeim svarta galdri
sem nú er tíðkaður, ekki sízt í
stjómmálum.
Malcolm Muggeridge talar um
hvemig fíölmiðlarnir breikka bilið
milli atburðanna sjálfra ogtilbúinna
hugmynda um þá. Hann gerði sér
snemma grein fyrir blekkingum
sjónvarpsstjömunnar og veit hvem-
ig hún baðar sig í fölsku ljósi. Það
gera stjómmálamenn einnig oftar
en ekki.
Muggeridge segir að það hafí
hvorki verið Stalín, Mussólíni né
Hitler sem leiddu siðmenningu okk-
ar inní myrkrið, heldur muni sagan
kalla Ftjálslyndið til ábyrgðar fyrir
það; ofmetið og afvegaleiðandi
fijálslyndi áttavilltrar aldar. Eldri
siðmenning hafí hrunið vegna
ásóknar villimanna að utan, en nú
hafí menningarvitamir hugsað fyrir
glötuninni. Engu sé líkara en þeir
hafi fyllzt þrá eftir siðmenningar-
legri tortímingu einsog hann kemst
að orði. Og ef guð hafí ekki verið
dauður, þá hafi hann að minnsta
kosti verið kominn á eftirlaun(!)
Trúin á vísindahyggju hafí tekið við
hlutverki trúarinnar á guð. Jafnvel
dauðinn gat þannig orðið lífsfylling
afvegaleiddrar kynslóðar. H.G.
Wells og Bertrand Russel hafi verið
meðal þeirra sem lentu í þessari
gryfju. Það hafí verið þessi „lífsfyll-
ing“ Marx, Nietzsches og Huxleys
sem liberalisminn svonefndi hafí
keyrt í fólkið. Kristur sé andstæða
þessa boðskapar. Muggeridge talar
um „kviksyndi sögunnar" og segir
að því útbreiddara sem kyntáknið
verði, þvi almennari verði einnig
vangetan. Þetta eigi einnig við um
aðra þætti mannlífsins. En það hafí
hvorki verið Karl Marx né Lenín
sem kynntu okkur vestræna sið-
menningu, heldur Páll frá Tarsus.
Kristur hafí verið frumkvöðull
hennar, Páll túlkandinn.
M.
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
Seðlabankar gegna
nokkuð mismun-
andi hlutverkum og
Seðlabanka tengsl þeirra við
ríkisstjómir em með ýmsum hætti. Sums
staðar er sjálfstæði þeirra nánast algjört
og þeir verka sem hemill eða mótvægi á
ríkisstjómir. Þannig er t.d. um Seðlabanka
Bandaríkjanna. Annars staðar eru þeir ríki
í ríkinu, eins og t.d. í Vestur-Þýzkalandi.
Seðlabanki íslands á sér ekki langa
sögu. Hann hefur aldrei markað sér jafn
sjálfstæða stöðu og þeir tveir seðlabankar,
sem að ofan voru nefndir. Hins vegar hef-
ur Seðlabanki íslands löngum haft mikil
áhrif, fyrst og fremst vegna þess, að ein-
stakir seðlabankastjórar hafa verið miklir
áhrifamenn og ráðgjafar flestra ríkis-
stjóma sl. aldarfjórðung. En eftir því, sem
ruglið verður meira í umræðum um efna-
hagsmál af hálfu stjómmálamanna, verður
sú spuming áleitnari, hvort það er ekki
þjóðamauðsyn að gera Seðlabanka íslands
sjálfstæðan og óháðan ríkisstjómum,
þannig að hann geti stuðlað að heilbrigð-
ari efnahagsþróun í landinu.
Þorvaldur Gylfason, prófessor, gerir
þetta mál að umtalsefni í nýju tölublaði
Vísbendingar, sem Kaupþing gefur út og
Finnur Geirsson ritstýrir. Þorvaldur Gylfa-
son segir: „Serstöku máli gegnir um seðla-
banka. Sums staðar eru þeir óháðir ríkis-
stjóm á hveijum tíma, í reynd eða sam-
kvæmt lögum. í Bandaríkjunum em
Sjálfstæði
JOHOM
HAÖVíAt .<3Í HlTOACnJVTMTJS nn/iaiaraAi
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1989
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 14. janúar
bankastjórar seðlabankans (Federal Res-
erve Board) til dæmis skipaðir til sjö ára
í senn samkvæmt lögum líkt og hæstarétt-
ardómarar og víkja ekki úr embætti við
ríkisstjómarskipti. Þessu ákvæði er ætlað
að stuðla að stöðugleika í efnahagsmálum
með því að draga úr líkum þess, að svipt-
ingar í stjómmálum valdi miklum breyting-
um á stefnunni í peningamálum. Nýfengin
reynsla Bandarílgamanna er fróðleg í
þessu sambandi. Bandaríski seðlabankinn
hélt fast við aðhaldsstefnu sína í peninga-
málum undir stjóm Pauls Volckers, eftir
að Ronald Reagan varð Bandaríkjaforseti
1981, þrátt fyrir harða gagnrýni forsetans
og nýs fjármálaráðherra á stefnu bank-
ans. Hvorki Bandaríkjaforseti né Banda-
ríkjaþing hefur heimild til að reka seðla-
bankastjóra úr embætti vegna ágreinings
um stefiiu bankans.
Svipuðu máli gegnir um ísland að því
leyti, að seðlabankastjórar hér víkja ekki
úr embætti, þótt ný ríkisstjóm setjist að
völdum. í reyndinni hafa þeir verið ævi-
ráðnir embættismenn. Hins vegar ber
stjóm seðlabankans lögum samkvæmt að
framfylgja stefnu ríkisstjómarinnar á
hveijum tíma og jafnframt að stuðla að
stöðugu verðlagi og þar fram eftir götun-
um, jafnvel þótt þessi tvö höfuðhlutverk
bankans hafi iðulega stangazt á vegna
innbyrðis ósamræmis í stjómarstefnunni.
Seðlabankanum ber skylda til þess að
skipta um stefnu í peningamálum, hvenær
sem ríkisstjómin óskar þess, hvað sem
öðru líður. Bankastjómin getur að vísu
gert ágreining við ríkisstjómina, en á það
hefur aldrei reynt fyrir opnum tjöldum,
svo að heitið geti. Þá getur ríkisstjómin
vikið bankastjórum úr embætti vegna
ágreinings um stefnu bankans, en það
hefur þó aldrei verið gert, síðan bankinn
var stofnaður 1961. Staða seðlabankans í
stjómkerfínu hér er eins í grundvallaratrið-
um og í Danmörku og Noregi. í Svíþjóð
er aftur á móti sú regla við lýði, að ný
ríkisstjóm skipar seðlabankastjóra úr
sínum röðum.
Á seðlabanki að vera óháður ríkisstjóm
og starfa á eigin ábyrgð eins og í Banda-
ríkjunum? Eða á seðlabanki að þiggja
umboð sitt af ríkisstjóm og lúta vilja henn-
ar, eins og tíðkast í Svíþjóð og reyndar
líka hér á landi og í Danmörku og Nor-
egi? Hvort skipulagið hentar betur til þess
að auðvelda stjómvöldum að ná markmið-
um sínum?
Þessum spumingum er ekki hægt að
svara í eitt skipti fyrir öll. Valddreifingar-
sjónarmið hníga að því, að seðlabankar
eigi að vera óháðir stjómmálahagsmunum
ekki síður en viðskiptabankar, einkum á
verðbólgutímum, því að verðbólga er næst-
um alltaf til marks um agaleysi og mistök
stjómmálamanna í efnahagsmálum. Ef
stjómmálamenn klúðra ríkisfjármálum,
eins og þeir hafa til dæmis gert hér á landi
og víðar undanfarin ár, er þá ekki eins
gott, að þeir haldi sig í hæfílegri fjarlægð
frá seðlabankanum? Á hinn bóginn er líka
hægt að færa skynsamleg rök að því, að
seðlabanki eigi að lúta vilja ríkisstjómar
til þess að tryggja innbyrðis samræmi í
stefnu stjómvalda í efnahagsmálum. Ef
ríkisstjómin fylgir skynsamlegri efnahags-
stefnu, þá getur það hentað betur, að
seðlabankinn hafi ekki leyfi til þess að
skerast úr leik. En ef ríkisstjómin sýnir
ábyrgðarleysi í efnahagsmálum, til dæmis
með þvi að reka ríkisbúskapinn með mikl-
um halla þrátt fyrir mikla verðbólgu, þá
fer betur á því, að seðlabankinn þurfí ekki
beygja sig undir vilja hennar.“
Sigurður B. Stefánsson, sem veitir Verð-
bréfamarkaði Iðnaðarbankan's forstöðu,
fjallaði um sama mál í grein í viðskipta-
blaði Morgunblaðsins sl. fimmtudag. Hann
sagði: „Með núverandi stjórnarháttum
kann að reynast torvelt að koma fjármálum
íslendinga á réttan kjöl. Engu að síður er
nauðsynlegt að koma betra skipulagi á
fjárhagsmál þjóðarinnar, ef traust manna
til krónunnar sem gjaldmiðils á ekki að
glatast með öllu. Einkum virðist koma til
Gullfoss á Reykjavíkurhöfh,
Frá móttöku Gullfoss í Reykjavik 16. aprfl 1915.
greina að auka ábyrgð opinberra embætt-
ismanna og þeirra stofnana hins opinbera,
sem fara með fjárhags- og peningastjóm
en minnka að sama skapi áhrif stjóm-
málamanna. Reynsla Vestur-Þjóðveija af
stjóm peningamála í höndum seðlabanka,
sem er óháðari stjómvöldum en seðlabank-
ar annarra landa bendir ekki til þess að
lítil áhrif stjómmálamanna hafí orðið til
tjóns."
Það er orðið tímabært að efna til slíkra
umræðna um stöðu Seðlabanka íslands.
Sterk rök hníga að því, að skynsamlegt
sé að efla sjálfstæði bankans og gera hon-
um kleift að hafa sjálfstæð áhrif á þróun
efnahagsmála, jafnvel þótt það kunni á
stundum að leiða til ágreinings við ríkis-
stjómir. Stjómmálamönnum hefur ekki
famast svo vel við stjórn efnahagsmála
okkar, að ekki megi hreyfa við völdum
þeirra. Sennilega er nauðsynlegt að breyta
lögum um Seðlabanka íslands eitthvað til
þess að ná þessu fram, þótt núgildandi lög
veiti bankanum óneitanlega nokkurt svig-
rúm til þess að skapa sér sjálfstæða stöðu
— svigrúm, sem bankinn hefur hins vegar
ekki notað.
Sameiginleg
fundaherferð form-
anna Alþýðuflokks
og Alþýðubanda-
lags hefur vakið
nokkra athygli.
Sumir hafa til-
Alþýðu-
flokkur og
Alþýðu-
bandalag
hneigingu til þess að taka þá ekki alvar-
lega, þegar þeir ræða um hugsanlega sam-
einingu þessara tveggja flokka. Að mati
höfundar þessa Reykjavíkurbréfs er full
ástæða til að taka þennan pólitíska hemað
þeirra félaga alvarlega. Saga jafnaðar-
manna á íslandi er að mörgu leyti ákaf-
lega merkileg og að sumu leyti gmndvall-
arþáttur í þróun stjómmálanna hér á þess-
ari öld. Alþýðuflokkurinn hefur klofnað
a.m.k. fjórum sinnum á síðustu tæpum
60 árum. Menn þurfa ekki að hlusta lengi
á núverandi formann Alþýðuflokksins til
þess að gera sér grein fyrir því, að helzta
pólitíska hugsjón hans er sú, að sameina
jafnaðarmenn á íslandi í einum flokki, eins
og jieir vora fyrir 1930.
Á undanfömum áratugum hefur enginn
grandvöllur verið fyrir slíkri sameiningu.
Nú hefur tvennt gerzt, sem veldur því, að
möguleikamir kunna að vera meiri en
menn halda við fyrstu sýn. Annað er það,
að í fyrsta sinn hefur formaður verið kjör-
inn í Alþýðubandalaginu, sem er ekki
pólitískur arftaki gömlu Moskvukommún-
istanna og sósíalistanna. Hvað sem um
Ólaf Ragnar má segja, er auðvitað ljóst,
að kjör hans til formennsku í Alþýðubanda-
laginu markaði tímamót að þessu leyti. Á
hinn bóginn hefur þróun alþjóðamála orðið
á þann veg, að svo gæti farið á þeim tíma,
sem eftir er til aldamóta, að sá djúpstæði
ágreiningur, sem verið hefur um utanríkis-
mál með þjóðinni allri og m.a. á milli Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags eigi eftir
að mildast og gera sameiningu þessara
flokka auðveldari. Eins og við mátti búast
hefur þessi þróun mála valdið forystu-
mönnum Sjálfstæðisflokksins nokkurri
umhugsun. Þorsteinn Pálsson, formaður
Gullfossi hleypt af stokkunum.
Reykskálinn á 1. farrými.
Frá móttöku Gullfoss.
(Fremst til hægri er fyrsta hús félagsins.)
Sjálfstæðisflokksins, skrifaði grein um
málið í Morgunblaðið fyrir viku og Friðrik
Sophusson, varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins, flutti ræðu á aðalfundi Fulltrúa-
ráðs Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík í lið-
inni viku, þar sem hann gerði fundaher-
ferð formannanna tveggja að umtalsefni.
Friðrik Sophusson sagði m.a.: „Auðvitað
er það rétt, að Jón Baldvin og Ólafur
Ragnar era pólitískir ævintýramenn, sem
flestu fóma til að komast í fjölmiðla og
skipta þá viðhorf samheija þeirra til að-
ferðanna engu máli. Ég er hins vegar
þeirrar skoðunar, að það eigi að taka þetta
framtak þeirra kumpána alvarlega. Jafn-
framt tel ég, að í því felist sóknarfæri
fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Skal ég nú
rökstyðja það nánar.
Jón Baldvin Hannibalsson, sem heitir í
höfuðið á Jóni Baldvinssyni, hefur um
langt skeið talið það meginverkefni sitt
að sameina íslenzka jafnaðarmenn í einum
flokki. Saga Alþýðuflokksins hefur verið
klofningssaga. Kommúnistaflokkurinn var
stofnaður 1930. Héðinn Valdemarsson
klauf flokkinn 1938. Árið 1956 stofnar
Hannibal Alþýðubandalagið með Sósíal-
istaflokknum. Síðast klauf Vilmundur
Gylfason flokkinn 1983. Þessi hrakninga-
saga rennur formanni Alþýðuflokksins til
rifja og hann telur sig hafa því sögulega
hlutverki að gegna að kippa þessu í liðinn
og bæta fyrir syndir feðranna.
Haustið 1987 var Ólafur Ragnar
Grímsson kjörinn formaður Alþýðubanda-
lagsins á sögulegum landsfundi. Hann er
fyrsti maðurinn í sögu Alþýðubandalagsins
sem stjómmálaflokks, sem ekki er hand-
bendi eða kemur beinlínis úr röðum gömlu
sósíalistaklíkunnar í flokknum. ðlafur
Ragnar hefur aftur og aftur kallað Al-
þýðubandalagið jafnaðarmannaflokk.
Báðir eiga þessir menn rætur að rekja
til kratahreiðursins á ísafirði. Jón starfaði
með Alþýðubandalaginu fyrstu ár þess.
Þá ætlaði Ólafur Ragnar sér stóra hluti í
Framsóknarflokknum. Báðir gegndu þeir
kallinu, þegar Samtök fijálslyndra og
vinstri manna vorú stofnuð til að sameina
alla vinstri menn. Þegar sú tilraun mis-
tókst gekk Jón í Alþýðuflokkinn, en Ólafur
Ragnar í Alþýðubandalagið. Báðir hafa
þessir menn reynslu í að kljúfa flokka og
stofna flokka. Draumur þeirra beggja er
að stokka upp spilin á vinstri væng
íslenzkra stjómmála.
Það mál, sem ávallt hefur komið í veg
fyrir, að í alvöra sé rætt um sameiningu
Á-flokkanna, er að sjálfsögðu mismunandi
afstaða þeirra til utanríkis- og vamar-
mála. Nú telja formennimir, að þessi hindr-
un sé ekki óyfirstíganleg í ljósi þeirrar
þíðu, sem orðið hefur í samskiptum stór-
veldanna."
Það er auðvitað alveg rétt hjá varafor-
manni Sjálfstæðisflokksins, að sameining-
arhugmyndir formanna Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags fela í sér ákveðin tæki-
færi fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Það fer ekk-
ert á milli mála, að margir af núverandi
kjósendum Alþýðuflokksins mundu ekki
kjósa hinn sameinaða flokk vegna þess,
að á honum yrði vinstri slagsíða. Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur gullið tækifæri til þess
að ná til þessa kjósendahóps. Það gerist
hins vegar ekki af sjálfu sér. Til þess að
svo megi verða þarf Sjálfstæðisflokkurinn
að breyta vissum áherzlum í málflutningi
sínum og sýna, að honum er annt um að
ná til miðjufylgis kjósenda.
En einmitt af þessum sökum eiga Sjálf-
stæðismenn að líta á sameiningarherferð
þeirra Jóns Baldvins og Ólafs Ragnars sem
ákveðið tækifæri fyrir flokk sinn.
„Það er orðið tímabært
að efiaa til slíkra um-
ræðna um stöðu Seðla-
banka Islands. Sterk
rök hníga að því, að
skynsamlegt sé að efla
sjálfstæði bankans og
gera honum kleifit að
hafa sjálfistæð áhrif á
þróun efinahagsmála,
jafhvel þótt það kunni
á stundum að leiða til
ágreinings við ríkis-
stjórnir. Stjórnmála-
mönnum hefiuur ekki
farnast svo vel við
stjórn efiiahagsmála
okkar, að ekki megi
hreyfa við völdum
þeirra. Sennilega er
nauðsynlegt að breyta
lögum um Seðlabanka
Islands eitthvað til þess
að ná þessu firam, þótt
núgildandi lög veiti
bankanum óneitanlega
nokkurt svigrúm til
þess að skapa sér sjálf-
stæða stöðu — svigrúm,
sem bankinn hefiir hins
vegar ekki notað.“