Morgunblaðið - 16.06.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1989
Fang Lizhi:
fjörugur fi*æði-
maður og fána-
beri lýðræðis
Washington og Peking. Reuter.
SAMSKIPTI Bandaríkjanna og Kína eru nú með stirðasta móti
og hafa vart verið erfiðari frá því að Richard Nixon Bandaríkja-
forseti friðmæltist við „Rauða Kína“ árið 1972. Ástæðuna má
rekja til fjöldamorða kínverska alþýðuhersins á Torgi hins him-
neska friðar, en það, sem veldur mestu um deilu ríkjanna, er
mál kínverska stjarneðlisfræðingsins og andófsmannsins Fang
Lizhi. Hann og kona hans leituðu hælis í bandaríska sendiráðinu
i Peking hinn 5. júní — daginn eftir Qöldamorðin. Nú hafa kínversk
stjórnvöld gefið út handtökuskipun á Fang fyrir gagnbyltingar-
starfsemi, en Bandaríkjamenn eru hreint ekki á þeim buxunum,
að láta hann í hendur kommúnistastjórnarinnar.
Fang er stjarneðlisfræðingur og flík, sem ekki er annað hægt að
þykir fjörmikill fræðimaður. Hann
einskorðar sig síst við fræðin og
þykir jafngaman að ræða um
klumpkenndar stjörnuþokur og lýð-
ræðisþróun. Af þeim sökum hefur
hann lengi verið upp á kant við
stjómvöld í heimalandi sínu.
Fang, sem verður 53 ára gamall
á þessu ári, hefur á undanfömum
þremur árum orðið einn helsti tals-
maður stjómarandstæðinga í Kína,
enda þykir hann rökfastur og
ódeigur við að segja skoðun sína á
hlutunum, en hann telur kommún-
ismann gersamlega vonlausa lausn
á vanda heimsins. Árið 1987 sagði
hann til dæmis í viðtali við ítalskan
blaðamann, að Kommúnistaflokkur
Kína gæti ekki státað af einu ein-
asta afreki á nærri 40 ára valda-
ferli: „Marxisminn er eins og ónýt
Fang Lizhi með konu sinni Li Shuxian.
Reuter
gera við en að henda.“
Sífelldar árásir Fangs á kerfið í
skjóli alþjóðlegrar virðingar, sem
hann hefur notið, hafa meðal ann-
ars gert Deng Xiaoping, æðsta
valdamann alþýðulýðveldisins, að
hatursmanni Fangs. Deng er sá
ráðamaður, sem hvað mest hefur
barist fyrir fijálsræði í efnahags-
málum, en hann hefur jafnframt
þvertekið fyrir pólitískar umbætur.
Það er hins vegar einmitt það, sem
Fang segir að þurfi í Kína: „Án
lýðræðis getur Kína aldrei orðið
að nútímasamfélagi."
Fang, sem er þybbinn og notar
gleraugu komst fyrst í fréttimar
síðla árs 1986 þegar hann varð
nokkurs konar þjóðsagnapersóna í
háskólum landsins, vegna óbifan-
legrar afstöðu sinnar til málfrelsis.
Harðlínumenn í flokknum létu
til skarar skríða gegn þeim, sem
þeim flokksmönnum sem þóttu of
linir, snemma árs 1987. Hu Yao-
bang flokksleiðtoga, sem þótti í
fijálslyndara lagi, var sparkað og
hafín var herferð gegn „borgara-
legri fríhyggju" eða vestrænum
áhrifum með öðrum orðum.
Opinberir fjölmiðlar sökuðu
Fang um að hvetja til algerrar
umbyltingar í átt til vestræns þjóð-
skipulags og Deng nefndi hann
sérstaklega á nafn á leynilegum
miðstjómarfundi flokksins og lagði
til að Fangyrði vikið úr flokknum.
Þetta var reyndar ekki í fyrsta
skipti, sem Fang var rekinn úr
flokknum, því síðla á sjötta ára-
tugnum féll hann í ónáð um tíma.
I Menningarbyltingunni al-
ræmdu (1966-76) var Fang sendur
í „endurhæfingu" um tveggja ára
skeið og vann hann erfiðisvinnu
um tveggja ára skeið.
í febrúar síðastliðnum, þegar
George Bush Bandaríkjaforseti var
á ferð í Kína, bauð hann Fang til
kvöldverðar í bandaríska sendiráð-
inu, en stjórnvöld bönnuðu honum
að fara.
Innan stjarneðlisfræðinnar þykir
Fang með fremstu vísindamönnum
heims á sínu sviði.
Þrátt fyrir að Fang hafi engan
þátt tekið í lýðræðishreyfingu
þeirri, sem stjórnvöld hafa gengið
milli bols og höfuðs á að undan-
fömu, telja kommúnistar hann
greinilega eina helstu fyrirmynd
stúdenta í því sem opinberlega er
nefnt „gagnbyltingarstarfsemi".
Á mótmælafundi gegn hreyfingu
stúdenta, sem skipulögð voru af
stjórnvöldum fyrir tveimur vikum,
var brúða af Fang brennd á báli
og honum kennt um allt sem miður
fer í Kína — allt frá verðhækkunum
til rótleysis í þjóðfélaginu. í fram-
haldi af því ákvað Fang að leita
hæjis í bandaríska sendiráðinu.
Á sunnudag bárust svo þær
fréttir að hann og kona hans hefðu
verið ákærð fyrir „gagnbyltingar-
áróður og glæpsamlega undirróð-
ursstarfsemi“, en þessir glæpir eru
taldir jafnast á við landráð í al-
þýðulýðveldinu.
Belgískur læknir látinn
laus úr gíslingu í Líbanon
Sídon, Brussel. Reuter.
Mannræningjar létu belgíska
lækninn Jan Cools lausan úr
haldi í gær eftir að hann hafði
verið í hartnær þrettán mánaða
gíslingu í Líbanon. Belginn var
látinn laus eftir viðræður milli
Muammars Gaddafis Líbýuleið-
toga og Roberts Urbains, við-
skiptaráðherra Belgíu. Leo Tin-
demans, fráfarandi utanríkis-
ráðherra Belgíu, gaf í skyn að
Urbain gæti hafa gert samning
við Gaddafi, sem bryti í bága
við refsiaðgerðir Evrópubanda-
lagsins gegn Líbýumönnum.
Cools grét af gleði er hann
ræddi við fréttamenn og þakkaði
Gaddafi Líbýuleiðtoga fyrir að
hafa beitt sér fyrir því að hann
yrði látinn laus. Róttækir palestín-
skir skæruliðar undir stjórn Abus
Nidals áttu einnig mikinn þátt í
því að Cools var látinn laus, en
þeir hafa vísað á bug ásökunum
um að þeir hafi rænt Belganum.
Var Cools fluttur með leynilegum
hætti í hús Mustapha Saads, yfir-
manns Frelsishers sunní-múslíma
(PLA), í Sídon skömmu áður en
Robert Urbain, viðskiptaráðherra
Belgíu, kom ásamt belgískri sendi-
nefnd til fundar við Saad.
Tindemans, fráfarandi utanrík-
isráðherra Belgíu, sagði í samtali
við belgíska dagblaðið Libre
Belgique að Urbain hefði rætt við
Gaddafi „án þess að hafa fengið
umboð stjórnarinnar til að leysa
gíslamálið“. Hann vísaði til refs-
iaðgerða gegn Líbýmönnum, sem
Evrópubandalagið samþykkti árið
1986 vegna ásakana um að þeir
hafi veitt alþjóðlegum hryðju-
verkasamtökum stuðning, og
sagði: „Við munum lenda í vand-
ræðum með Evrópubandalagið.“
Cools starfaði fyrir norska
hjálparstofnun, NORWAC, í
Líbanon. Honum var rænt 21. maí
árið 1988 er hann var á leiðinni
frá flóttamannabúðum Palestínu-
manna í suðurhluta landsins. Lítt
þekkt hreyfíng er nefnist „Her-
menn sannleikans“ lýsti mannrán-
inu á hendur sér.
22 útlendinga er enn saknað í
Líbanon og talið er að flestir þeirra
séu í haldi Palestínumanna eða
líbanskra múslíma. Þar af eru tíu
Bandaríkjamenn, fjórir Bretar,
þrír íranar, tveir Vestur-Þjóðveij-
ar, Egypti, ítali og Frakki.
Bandaríkin:
Dollari upp
og viðskipta-
halli niður
New York, Wasliington. Reuter.
GENGI Bandaríkjadollara hækk-
aði í gær og hefur ekki verið
hærra í hálft þriðja ár. Stafaði
eftirspurnin eftir dollaranum
ekki síst af því, að menn voru
vissir um, að nýjar fréttir af við-
skiptahallanum vestra yrðu góð-
ar fréttir. Svo reyndist iíka vera.
í gær fengust fyrir dollarann
rúmlega 2,03 vestur-þýsk mörk og
hefur dollaragengið þá ekki verið
hærra gangvart markinu síðan í
desember 1986. Þá fást nú 149,45
japönsk jen fyrir dollarann. Ásóknin
í dollarann var vegna þess, að menn
trúðu á góðar fréttir af þróun við-
skiptahallans vestra í apríl. Það
gekk líka eftir því að hallinn var
8,26 milljarðar í apríl, 13,4% minni
en í mars.
í aprílmánuði jókst útflutningur
frá Bandaríkjunum um 0,8% en inn-
flutningur dróst saman um 2,6%.
Segja bandarískir hagspekingar, að
eftirsóknin eftir útlendum varningi
sé að minnka enda er hagvöxturinn
nokkru minni og jafnari en oft áður
og samdráttur í neyslu.
Sakaður
um fylgi-
spekt við
PLO
Jerúsalem. Reuter.
VOPNAÐIR ísraelskir lög-
reglumenn í Jerúsalem lokuðu
í gær ritstjórnarskrifstofum
Saris Nusseibehs, palestínsks
heimspekings og útgefanda
vikurits á ensku um stjóm-
mál. Nusseibeh hefur verið
sakaður um að fylgja Frelsis-
samtökum Palestínumanna,
(PLO), að málum og að hafa
hvatt til uppreisnar Palestínu-
manna á herteknu svæðunum.
Einum degi áður en ritstjóm-
arskrifstofunum var lokað
lýsti Yitzhak Shamir, forsætis-
ráðherra ísraels, yfir því að
innan skamms hæfust viðræð-
ur við fulltrúa Palestínumanna
um friðartillögur ísraela. Nus-
seibeh er talinn hófsamur og
var þess vænst að hann yrði
á meðal þeirra araba sem fæm
á fund Shamirs.
Líf á öðrum
hnöttum?
Wellington. Reuter.
BROT úr lofsteini féllu til jarð-
ar á Nýja-Sjálandi á mánudag.
í brotunum fundust kolefni og
vatn, sem gæti bent til þess
að líf hafi þróast úti í alheimin-
um. Afar fátítt er að lofsteinar
þessarar gerðar lendi á jörð-
inni. Er síðast fréttist höfðu
þrír kolefnismolar fundist, sá
stærsti á við litla fíngurnögl.
Austurríki:
Kaupa sænskar
eldflaugar
Vín. Reuter.
AUSTURRÍSK stjómvöld
ákváðu í gær að veija sem
svarar 4,1 milljarði ísl. króna
til kaupa á skriðdrekaeldflaug-
um af sænskri gerð. Valið stóð
á milli eldflauga sem Frakkar
og Þjóðveijar hafa smíðað og
Milan II eldflauga Bofors-
vopnaverksmiðjanna. Franz
Vranitzky kanslari sagði að í
raun væri ekki um eldflaug
að ræða þar sem hún drægi
aðeins tveggja km vegalengd.
Norður-írland:
Hermaður fell-
ur fyrir kúlum
félaga sinna
Belfast. Reuter.
BRESKUR hermaður var
skotinn til bana í Belfast á
Norður-Irlandi í gær. Svo virð-
ist sem hann hafi fallið fyrir
kúlum annars bresks her-
manns sem hóf skothríð að
farþegum í stolnum bíl. Lög-
reglan sagði í fyrstu að írskir
þjóðemissinnar bæru ábyrgð á
dauða hermannsins en síðar
sagði talsmaður lögreglunnar
að hermaðurinn hefði fyrir
slysni lent í kúlnahríð breskra
hermanna. Hermaðurinn, sem
var 21 árs, er sjötti hermaður-
inn sem fellur á Norður-írlandi
á þessu ári. Annar hermaður
særðist lífshættulega þegar
sprengja sprakk í bíl hans og
tveggja ára drengur særðist
þegar foreldrar hans óku inn
í skotbardaga milli skæmliða
Irska lýðveldishersins og lög-
reglu.