Morgunblaðið - 11.07.1989, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 1989
Varaflugvöllur á Langanesi
„Svo vikið sé
að upphafí
þessa pistils
má áætla að
nokkur hundr-
uð, í versta
falli nokkur
þúsund,
manna á Is-
landi séu af
innstu sann-
færingu á móti
setu varnar-
liðsins í
landinu."
Skoruvfk
Fontur
Þistilfjörður
Þ6rs
höfn
alþjóðlegur varaflugvöllur
At 1andshafsbanda1ags1ns
núverandi
innanlandsvöllur
væntanlegur
innanlandsvöllur
A
Þórshöfn
eftir Guðmund
Bogason
Ég hlustaði á skoðanir kunningja
míns um daginn þar sem hann velti
fyrir sér hverju íslendingum þykir
sómi að í viðskiptum við aðrar þjóð-
ir og hverju ekki.
í langri sögu er að sjálfsögðu af
mörgu að taka. Allt frá flóttanum
undan Noregskonungum, frelsis-
baráttunni við Danakonunga einn
af öðrum, gróðabrall og herseta
tengd tveim heimsstyijöldum og
tímabil hinna glötuðu tækifæra eftir
síðari heimsstyijöldina þegar Mars-
hall bauðst til að byggja vegi og
hafnir um landið þvert og endilangt.
Menn telja að ef misskilið stolt og
heimóttarskapur hefðu ekki komið í
veg fyrir að þessi boð voru þegin,
þá stæði ísland í dag á mun traust-
ari fótum efnahagslega. Hugtakið
byggðapólitík fyrirfyndist aðeins í
sögubókum og gömlum orðasöfnum.
Síðan kom kalda stríðið sem leiddi
af sér blómleg Rússaviðskipti. Land-
helgisdeilur og stórsigrar í þeim
málum. í dag eru það hvalveiðimálin
og framundan eru varaflugvallarmál
og viðskipti okkar við Efnahags-
bandalagið, æskilegar og væntan-
legar breytingar árið 1992.
Því miður virðist hin opinbera
umræða um þessi efnahagslega mik-
ilvægu mál vera nú þegar farin að
bera keim af gamalþekktum af-
dalahugsunarhætti og hræðslu við
erlend ítök, sem þröngum sérhags-
munahópum og andstæðingum efna-
hagslegra framfara í landinu virðist
ævinlega takast að magna upp, þeg-
ar semja á við útlendinga um al-
þjóðleg málefni í framfaraátt þar
sem þátttaka íslands kemur við
sögu.
Það er ekki auðvelt að finna einn
sameiginlegan samnefnara, sem ein-
kennt gæti samskipti íslenskra
stjórnvalda við umheiminn í seinni
tíð nema ef vera kynni þekkingar-
skortur og þrálátur ótti við erlend
samskipti.
Það verður að sjálfsögðu aldrei
hægt að sanna né afsanna hversu
mikils við höfum farið á mis vegna
þessa veikleika okkar í alþjóðlegum
viðskiptum.
Hitt er þó ljóst að þau atriði sem
náðst h'afa fram, eins og aðildin að
NATO og vera Bandaríkjahers í
Keflavík, hafa í meira en 4 áratugi
haft verulega efnahagslega þýðingu
fyrir ísland, hvort sem okkur líkar
betur eða verr.
í þeirri von að íslenskir valdhafar
fari að viðurkenna, að ísland er hluti
af alþjóðlegu umhverfi en ekki leng-
ur einangrað eyríki þar sem alið er
á úlfúð gagnvart samskiptum við
erlend ríki af öllu tagi, þá mætti
nefna eftirfarandi atriði varðandi
beiðni um athugun á möguleikum
til byggingar varaflugvallar á Norð-
ur- eða Austurlandi.
Eins og almennt er viðurkennt
mun aðild okkar að NATO og herinn
á Miðnesheiðinni vera orðin fullkom-
lega samgróin þjóðarmeðvitundinni,
þannig að víst má telja að meiri-
hluti þjóðarinnar mun ekki sætta sig
við brotthvarf vamarliðsins frá ís-
landi eins og sakir standa.
Nú vill svo til að Atlantshafs-
bandalagið hefur óskað eftir að
leggja varaflugvöll á gagnstæðum
landshluta við Keflavík, þ.e. norð-
austurhorninu.
Vegna þeirra stjómmálalegu
hörmunga sem dundu yfir þjóðina í
haust í kjölfar stjórnarkreppunnar,
sem varð til þess að menn úr ofstæk-
isfyllsta niðurrifsarmi eins stjórnar-
fiokkanna valdist í 3 ráðherraemb-
ætti, hafa íslensk stjórnvöld ekki séð
sér fært að svara erindinu.
Og hver ætli ástæðan sé? Nema
ef vera kynni sú sérkennilega stað-
reynd að í embætti samgöngu- og
flugvallamála velst einn ötulasti her-
stöðvaandstæðingur síðari tíma á
íslandi.
Herveldið og NATO-bandamaður-
inn í USA biður íslensk stjórnvöld
vinsamlegast um leyfi til að leggja
eitt stykki varaflugvöll á Norðaust-
urlandi, sem þeir mundu kosta og
reka. Stórkostleg öryggis- og sam-
göngubót var í augsýn auk atvinnu
og fjármagns sem fylgir slíkri upp-
byggingu og rekstri.
Eins og fyrr var getið er ekki
líklegt að ríkisstjórnin hafi kraft til
að svara erindinu, þótt utanríkisráð-
herra hafi lýst þeirri skoðun sinni
opinberlega að hann teldi að veita
ætti þessa heimild tafarlaust.
M.ö.o. þá hefur einum eiðsvörnum
herstöðvaandstæðingi, sem af tilvilj-
un hefur rekist inn í embætti sam-
göngumálaráðherra, tekist að setja
sjálfu herveldinu og ríkisstjórninni
stólinn fyrir dymar.
Ég tel að þessum sama ráðherra
samgöngumála væri hollara að láta
af drarpbinu og líta til nágranna
sinna í Þistilfirðinum og benda á
leiðir til hjálpar. En eins og kunnugt
er af blaðafréttum varð atvinnulífið
á Þórshöfn nýlega fyrir þungum
búsifjum með sölu ísfisktogarans úr
byggðarlaginu (sjá DY 16/3 1989).
Stuttu síðar birtist í Morgunblaðinu
ábending þar sem færð voru mjög
skynsamleg rök fyrir lagningu vara-
flugvallar á Langanesi, en þau
vom í aðalatriðum:
Eins langt frá þéttbýli og hugsan-
legt er miðað við aðstæður. Mesta
nálægð við það svæði sem Atlants-
hafsbandalagið athafnar sig aðal-
lega á, þ.e. austur og norður af
Langanesi. Engin grannvatns- eða
náttúraspjöll (ómenguð grannvatns-
forðabúr íslands eiga að öllum
líkindum eftir að verða ótrúlega
verðmæt á næstu áratugum). Að-
koma að vellinum á tvo vegu frá
sjó. Mikilvægt hernaðarmannvirki
fyrir á svæðinu sem nýtist vel fyrir
völlinn.
Nánast öraggt má telja að hvergi
á landinu verður eins lítil andstaða
við þessa mannvirkjagerð eins og á
Þórshöfn og í nágrenni og er Langa-
nes líklega eini staðurinn á landinu
sem veraleg samstaða næðist um
varaflugvöllinn.
Ég tel að samgönguráðherra yrði
maður að meiri ef hann nýtti sér
tækifærið og kæmi nágrönnum
sínum til hjálpar og legði til að völl-
urinn yrði lagður á Sauðanesi við
Þórshöfn í allra næsta nágrenni við
hina nýju ratsjárstöð Atlantshafs-
bandalagsins sem verið er að reisa
á Gunnólfsvíkurljalli.
Svo vikið sé að upphafí þessa pist-
ils má áætla að nokkur hundrað, í
versta falli nokkur þúsund, manna
á íslandi séu af innstu sannfæringu
á móti setu varnarliðsins í landinu.
En með tilliti til þess að herstöðin
í Keflavík er staðreynd sem ekki er
líklegt að breytist næstu áratugi,
þá má benda á að alþjóðlegur vara-
flugvöllur á Langanesi léttir vera-
lega á umferð um Keflavíkurflug-
völl tengdri Bandaríkjaher.
Á þennan hátt mundi áhættan og
ónæðið frá Keflavíkurflugvelli, í ná-
grenni við þéttbýlustu bæjarfélög
landsins, minnka stórlega.
Frá mínum bæjardyrum séð er
erfitt að koma auga á réttlætið í því
að þessi fámenni hópur geti m.a. í
krafti sérkennilegra tilviljana í nið-
urröðun manna í ráðherraembætti
komið í veg fyrir að afgerandi fram-
faramál fyrir heilu byggðarlögin og
jafnvel þjóðina alla nái fram að
ganga. Enda sé í þessu samhengi
gengið út frá því að íslendingar
beri gæfu til þótt síðar verði að koma
hreint til dyranna og krefja Banda-
ríkjamenn um sanngjarna leigu fyrir
afnotin af landinu í stað þess að
dulbúast og taka við greiðslum t.d.
til rekstrar stjórnmálaflokka og ein-
stakra flokksgæðinga í gegnum upp-
sprengda taxta tiltekinna verktaka-
fyrirtækja.
Ætla má að flestir íslendingar
skammist sín fyrir að þessum málum
þurfi að vera svona komið. Enda er
það ótrúlegt að svo sé, miðað við
stoltið og þjóðarrembuna sem al-
mennt einkennir landann.
Höfundur er nemi í myndlist.
Sumartónleikar í Skálholti
________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Sumartónleikarnir í Skálholti
hófust með tvennum tónleikum
1. og 2. júií, með leik Manuelu
Wieslers og Péturs Jónassonar. Á
fyrri tónleikunum fluttu þau ein-
göngu verk eftir J.S. Bach en á
síðari var nútíminn á dagskrá og
flutt verk eftir Þorkel Sigur-
bjömsson, Kjartan Ólafsson, Jac-
ques Ibert og Erland von Koch.
Húsfyllir var og listamönnum fra-
bærlega vel tekið. Þá bar það til
tíðinda að við messu á sunnudag-
inn (2. júlí) að frumflutt voru tvö
verk eftir Jón Þórarinsson, sam-
leiksverk fyrir flautu og gítar er
Manuela Wiesler og Pétur Jónas-
son fluttu og ný messusvör, sem
séra Guðmundur Óli Ólafsson og
kammerkór undir stjóm Jóns Ól-
afs Sigurðssonar fluttu. Undirrit-
aður gat því miður ekki verið við-
staddur en hefur fyrir því orð
fróðra manna, að tónleikamir
hafir farið hið besta fram, enda
flytjendur ágætir listamenn.
Um síðustu helgi (8. og 9. júlí)
voru tvennir tónleikar. Erna Guð-
mundsdóttir sópransöngkona og
Hilmar Öm Agnarsson orgelleik-'
ari, fluttu verk eftir Buxtehude,
Schútz, Byrd, J.S.Bach og Jón
Nordal. Hilmar Öm er um það
bil að ljúka námi í orgelleik og
hefur þegar aflað sér nokkurrar
tækni er best kom fram í F-dúr
tokkötunni eftir Jón Nordal, sem
Hilmar Öm lék á orgel Skálholts-
kirkju.
Nýtt fjögurra radda orgel var
tekið í notkun, hollensk smíð,
ætluð til notkunar í kirkjum Skál-
holtsprestakalls. Hilmar Öm lék
tilbrigði eftir W.Byrd, þar sem
gat að heyra raddskiptinguna og
samsetningu raddanna í tilbrigða-
þáttum verksins. Hljómur þessa
Iitla orgels er mjög fallegur. Ema
Guðmundsdóttir söng nokkur sál-
malög án undirleiks af mikilli
smekkvísi. Falleg rödd hennar
naut sín þó best í sálmverkum
Robyn Koh er jafnvíg á píanó
og orgel og hefur nokkram sinn-
um komið fram sem samleikari
söngvara og lítillega sem einleik-
ari. Það má því segja að tónleik-
amir í Skálholti um síðustu helgi
séu í raun frumraun hennar sem
einleikari á sembal, að því er und-
irritaður veit best. Á efnisskránni
voru verk eftir Byrd, Frescobaldi,
Rameau, D. Scarlatti og J.S.
Bach.
William Byrd og Girolamo
Frescobaldi era hver með sínum
eftur Schútz og Bach, einkum í
því fallega verki Komm, sússer
Tod, eftir Bach og sálminum, Vér
treystum því, eftir Jón Nordal.
Rödd Ernu býr yfir sérkennilegum
„silfurblæ" sem ekki má ofgera í
styrk eða þvinga upp á ákveðna
tækni. Þroskun slíkra sérkenna
getur tekið nokkum tíma og þá
fallið í eitt falleg eðliseinkenni
raddar og lærdómur. Þarna reyn-
ir á þolgæði og gát, að ætla sér
ekki um of á stuttum tíma en
feta sig með gætni upp þrepin að
„Pamassum“. Fyrir það markmið
er Ema vel búin hæfileikum og
kunnáttu.
hætti framkvöðlar í hljómborðs-
tækni en þrátt fyrir það era verk
þeirra í fullu gildi og með endur-
reisn sembalsins hafa verk þess-
ara merku meistara verið mikið
flutt. Pavan og Galliard jarlsins
af Salisbury og Callino Casturame
eftir Byrd era skemmtileg verk.
Pavan og Galliard jarlsins þykja
gott sýnishorn á vaxandi kunn-
áttu Byrds í útfærslu ýmissa
tækniatriða og Callino Casturame
gott dæmi um persónulega túlkun
og leik með blæbrigði. Quarto
Manuela Wiesler
correnti eftir Frescobaldi era
nokkuð einlitar en verk þessara
merku tónskálda vora mjög vel
flutt af Robyn Koh.
Rameau átti þijú frábærlega
skemmtileg verk en samkvæmt
hugmyndum rókokkómanna, era
þau túlkun á ýmsum fyrirbæram,
eins konar hermitónlist. Það
fyrsta túlkar hvirfilvind, annað
samtal músanna og það þriðja er
um sigurvegarann. Skemmtilega
gerð verk sem Robyn Koh lék
frábærlega vel. Leikstíll Robyn
Pétur Jónasson
Koh á sérlega vel við tónlist D.
Scarlattis en eftir hann lék hún
þijár sónötur og endaði tónleikana
á 6. partítunni í e-moll eftir J.S.
Bach, sem er erfitt og margslung-
ið tónverk. Robyn Koh hefur á
valdi sínu mikla leiktækni og
sterka tilfinningu fyrir formgerð
og tónferli. Það eina sem mætti
finna að, er að í leik hennar gæt-
ir nokkuð mikils ákafa, sem
líklega er vegna þess að hún er
ekki síður góður píanóleikari en
sembalisti. Hvað sem þessu líður
er Robyn Koh frábærlega góður
tónlistarmaður og leikur hennar í
Skálholti var glæsilegur og kraft-
mikill.
Glæsilegur semballeikur