Morgunblaðið - 11.07.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 1989
15
Fiskverðsákvarðanir
Um langan aldur hefir sá háttur
verið hafður á, að fiskverð hefir
verið ákveðið af fulltrúum fiskkaup-
enda og fiskseljenda, undir forystu
forstjóra Þjóðhagsstofnunar, sem
oddamanns. Þetta fyrirkomulag hef-
ir reynst ónothæft, enda augsýnilegt
fyrirfram, að hagsmunir beggja að-
ila um hækkun verðsins fara oftast
saman. Oft eru fiskkaupendur jafn-
framt eigendur fiskiskipanna. Hags-
munimir við samningaborðið fara
þá saman, ef tekst að velta verð-
hækkuninni yfir á þjóðfélagið, t.d.
með gengisfellingum, svo sem
reynslan hefir sýnt. í gegn um þenn-
an hráskinnsleik hefir tekist að
ónýta verðmæti. nýkrónunnar frá
1981, þannig að hún er nú bráðum
jöfn að verðgildi og gamla krónan
var 1980. Og nú er spurt: „Hvað
hafa menn svo grætt á öllum hring-
landahættinum?" Allt stefnir í gjald-
þrot: Sambandið, , kaupfélögin,
frystihúsin, útgerðin o.s.frv. Hvenær
skyldu menn vilja skilja, að þetta
getur ekki haldið áfram?
Kvótakerfið
Kvótakerfíð gengur út á það, að
skipta réttlátlega leyfilegu magni
einstakra fisktegunda niður á fiski-
skipaflotann. Þetta þýðir, að því
minni afli, sem leyfður er árlega,
og því fleiri, sem fiskiskipin verða,
þeim mun minna kemur í hlut hvers
veiðiskips. Og nú finna Vestfirðingar
að að þeim kreppir og segja: Kvóta-
skerðing er tekjuskerðing, sem auð-
vitað er rétt. Kvótakerfið er sprung-
ið, og það verður trauðla lagt upp í
nýtt veiðiár með því fyrirkomulagi.
Sala veiðiheimilda
Megintilgangur fiskveiðistjórnun-
ar er að fullnýta þann fiskveiðiflota,
sem notaður er við veiðarnar. Nú,
þegar flotinn er orðinn allt of stór
er þetta ekki hægt. Það verða því
að koma til takmarkanir, því að all-
ir geta ekki fengið allt sem þeir
vilja. Einfaldasta og e.t.v. eina
lausnin er sala á veiðiheimildum til
fiskiskipanna eða útgerðarmanna
þeirra.
Þessi stefna er auðvitað þegar
hafin fyrir nokkru. Kvótar einstakra
skipa hafa verið seldir til annarra
skipa, sem ekki höfðu nægilega stór-
an kvóta. Það hefir þegar myndast
fq'áls markaður á sölu slíKra kvóta,
og verðið á óveiddu þorskkílói hefir
á skömmum tíma hækkað úr 8 í
yfír 15 kr./kg. Þetta hefir þýtt, að
4.000 tonna kvóti til skips gefur eig-
anda þess 60 milljónir í vasann, og
að besta útgerðin er að selja kvó-
tann, sem fékkst fyrir ekki neitt hjá
ráðuneytinu.
Menn hafa gjarnan nefnt tekjur
af sölu veiðiréttinda auðlindaskatt,
sem er rökrétt hugsun, en allt of
hástemmt hugtak. Eg tel eðlilegast
að tala um sölu veiðiheimilda, þorsk-
heimilda, ufsaheimilda o.s.frv. Með
kaupum á slíkum veiðiheimildum
geta útgerðir tryggt sér fyrirfram
fulla nýtingu veiðiskipa fyrir næsta
ár. Veiðiheimildir þyrfti að selja fyr-
irfram með góðum fyrirvara, t.d. 6
mánuðum, og þannig kæmi í tíma
fram, hvaða skip fá ekki heimildir í
íslenskri landhelgi og þyrftu því að
leita á önnur mið. Því miður er ekki
lengur pláss fyrir þau öll innan þeirra
marka, sem stjómvöldum em heimil
til ráðstöfunar á veiðunum nú.
Reglugerð um framkvæmd á sölu
veiðiheimilda hvers árs er allflókið
fyrirbrigði og þess trauðla að vænta,
að öllu réttlæti sé fullnægt í fyrstu
gerð. Heildarafla þarf að skipta eft-
ir fisktegundum og e.t.v. flokkum
skipa eftir tegundum og stærðum.
Ekki væri óeðlilegt, að smábátaút-
gerð væri undanþegin fyrirfram-
kaupum á veiðiheimildum, en greiddi
í þess stað meðalverð, sem dregið
yrði frá löndunarverði hverju sinni.
Verð á veiðiheimildum myndast á
opinberu uppboði, og heimildir
hverrar útgerðar verða að vera verð-
tryggðar, væntanlega gengistryggð-
ar vegna óstöðugleika gengisskrán-
ingarinnar hérlendis. Þótt raun-
veruleg greiðsla fyrir veiðiheimildir
sé gerð upp eftir að veiði hefir verið
skilað til lands eða þær nýttar, t.d.
vegna sölu erlendis eða um borð í
frystiskipum, er nauðsynlegt, að út-
gerðir setji tryggingu fyrir þeim
heimildum, sem þær hafa fest kaup
á á uppboðinu. Nauðsynlegt er að
leyft sé að selja veiðiheimildir milli
ára, því að næsta ár telst nýtt veiði-
heimildaár, og þær veiðiheimildir
seljast á nýju uppboði.
Liðinn tími
Það þóttu brögð í tafli, þegar
myntsláttur fýrri tíma einvaldskon-
unga spöruðu sér silfur og gull með
því þjóðráði að minnka efnisinnihald
í myntinni. Við gerum það sama.
Við nefnum þetta aðeins öðrum
nöfnum, oftast gengisfellingu krón-
unnar. Stjómvöld svara umsömdum
launahækkunum samkvæmt ný-
gerðum kjarasamningum með
krónuskerðingu, umsömdum fis-
kverðhækkunum með krónuskerð-
ingu, hækkun landbúnaðarafurða
með auknum niðurgreiðslum úr sam-
eiginlegum sjóði ríkisins, sem leiðir
til aukins taps þjóðarbúsins og síðan
til krónuskerðingar með gengisfell-
ingu hennar. Svona mætti áfram
telja. Krónuskerðing er tekjuskerð-
ing almennings í landinu. Láns-
kjaravísitalan hefir nú 25 faldast
síðan nýkrónan tók gildi, en bygg-
ingarvísitalan 45-faldast. Laun hafa
12-15 faldast í flestum tilfellum.
Þetta er mælikvarðinn á fjármála-
stjórn í landinu, hversu miklu hefir
verið velt yfir á almenna launamenn
landsins. Miðað við kostnaðarverð-
lag eru laun nú um helmingur til
þriðjungur. Allt er þetta vegna offj-
árfestingar á hinum margvíslegustu
sviðum. Við höfum ekki lengur efni
á að láta sem þessi fjármálastjórnun
sé okkur óviðkomandi. Við höfum
ekki efni á að láta fiskveiðarnar
verða að öðru oki á landslýðnum, til
viðbótar landbúnaðarvandanum.
Það verður að fínna leið til að losna
undan síendurteknum inngripum
stjórnvalda í efnahagsmálin.
OfQárfestingin
Morgunblaðið birtir 22. júní nýjar
tölur um skuldastöðu sjávarútvegs-
ins, væntanlega frá Þjóðhagsstofn-
un. Aukning heildarskulda sl. 2 ár
er þannig í árslok:
1986 1988
Bankakerfíð 14.093 32.607
Fjárfestinga-
lánasióðir 10:330 16.721
Samtals________24.893 49.705
A tveimur árum hefir skuldastaða
sjvarútvegsins tvöfaldast, þ.e. hækk-
að úr 25 milljörðum upp í 50 millj-
arða eða um 12,5 m. á ári. Jafn-
framt er upplýst, og þar vitnað til
Þjóðhagsstofnunar, að hvert 1% í
gengisfellingu bæti hag sjávarút-
vegsins um 2/3%. Þetta þýðir vænt-
anlega, áð með hverri nýrri gengis-
fellingu krónunnar, veltir útgerðin
% hlutum hennar af sér yfir á al-
menning í landinu. Það hefir einnig
verið áberandi, að á undanförnum
tíma hefir útgerðin staðfastlegá lýst
því yfir, að það vanti ca. 10% gengis-
fellingu, hvort sem dollarinn var
skráður á 36 krónur eða 58, eins
og nú er. Þetta leiðir til þeirrar álykt-
unar, að vandi sjávarútvegsins verði
ekki leystur með áframhaldandi
gengisfellingum. Hann verður að
leysa með sölu skipa, eða með veið-
um á erlendum fiskimiðum. íslensk-
ar fiskveiðar standa ekki undir offj-
árfestingunni. Veiðiskipaflotinn er
tvöfalt of stór miðað við tonnatölu
og þrefalt of stór miðað við afköst
hans.
Hér má bæta við orðrétt úr Morg-
unblaðinu og samkvæmt Þjóðhags-
stofnun: „Hækkun skulda vegna
gengislækkunar hefir lítil áhrif á
rekstrarreikninginn, en veruleg áhrif
á efnahagsreikning." Þarf varla að
túlka þetta nánar. Það eru einmitt
áhrifin á efnahagsreikninginn, sem
sjávarútvegurinn vill velta yfir á
samfélagið.
Aukaályktun
Öllum er nú orðið ljóst, að al-
þingismenn, sem sækja fulltingi sitt
til þjóðarinnar í atkvæðagreiðslum,
eru ekki færir um að segja nei við
hinum fjölmörgu gæluverkefnum,
sem mælt er með. Gildir þetta eins,
þótt þeir sitji í ráðherrastólum. Þetta
hefir ekki síst sannast í sjávarútveg-
inum að undanfömu. Gegndarlaus
offjárfesting á öllum sviðum er af-
leiðingin, og nú rambar allt á barmi
gjaldþrota. Eðlilegt er að menn velti
því fyrir sér, hvort einhver úrræði
fínnist til að bæta úr þessu ástandi,
og kemur þá væntanlega mörgum í
hug nauðsyn þess, að skilja frekar
á milli framkvæmdavalds og löggjaf-
arvalds, t.d. eins og gert er í Banda-
ríkjunum, þar sem þjóðkjörinn for-
seti ber ábyrgð á framkvæmdavald-
inu næsta kjörtímabil. Einn af meg-
inkostum þess fyrirkomulags er, að
þar með myndast hreinni línur í
stjórnmálabaráttunni, sem óhjá-
kvæmilega verður á milli stórra
flokka, því að aðeins einn maður nær
kosningu sem forseti eða forsætis-
ráðherra. Núverandi kerfi með sam-
suðu margra smáflokka og áfram-
haldandi fjárfestingabruðli ríkisins
og inngripum í atvinnulífið er orðið
mörgum leiðigjamt. Samfélagið
stendur hreinlega ekki undir öllum
þessum fjáraustri lengur.
Höfúndur er viðskiptafrœðingur.
Leiðrétting:
Þrjár millj-
ónir, en
ekki þrjátíu
Ritvilla slæddist inn í grein um
sjávarútveg í blaðinu á sunnudag.
Þar sagði að fyrir bát með 50
tonna þorskkvóta fengjust um 30
milljónir króna, en rétt er að bátur-
inn yrði metinn á um 3 milljónir
króna, eins og sjá mátti af upplýs-
ingum í sömu málsgrein.
Lesendur eru beðnir velvirðing-
ar á þessum mistökum.
ErtHúí
husgagnaleit?
SófasettRió 3+1+1.
Verð með áklæði kr. 86.500 stgr.
Fæst einnig í Leðurlúx eða leðri.
Ath.: Við sérhæfum okkur í sófasettum.
Hornsófi með áklæði, 2ja sæta horn + 3 sæti.
Tilboðsverð kr. 80.000 stgr.
Einnig mikið úrval af hornsófum
úr leðri eða Leðurlúx.
Ath.: Afgreiðum hornsófa eftir máli.
Hagstætt verð. Góð kjör.
Raðgreiðslur
TIMKEN
KEILULEGUR
FAG
KÚLU- OG RÚLLULEGUR
iho
LEGUHÚS
Eigum á lager allar gerðir af
legum í bíla, vinnuvélar,
framleiðsluvélar og
iðnaðartæki. Allt evrópsk og
bandarísk gæðavara. Útvegum
allar fáanlegar legur með hraði
Það borgar sig að
nota það besta.
Þekking Reynsla Þjónusta
{FALKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8 SlMI 84670