Morgunblaðið - 16.07.1989, Blaðsíða 26
r £ n
26 €
M- U
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1989
JHOI
4
i
|
I
f
?
about you í Fílharmóníuhöllinni og
er gaman að bera þá útgáfu saman
við þá í Antibes. Hugmyndimar þær
sömu, en búið að fága sérhveq'a
og slípa svo engri nótu er ofaukið.
Þannig verða listaverk til. Miles
Davis segist hafa lært að blása
ballöður af Coleman Hawkins, en
hann hefur líka lært af Louis Arm-
strong: „Það er ekki hægt að blása
neitt í trompet sem Louis hefur
ekki blásið,“ sagði Miles eitt sinn.
Hvað sem um það má segja er eitt
víst að þeir unnu ekki ósvipað úr
efniviðnum en þegar Miles hafði
náð fullkomnunni var verkið ekki
lengur á dagskrá, en Louis blés þau
ævilangt. Skömmu eftir Fílharm-
óníuhallartónleikana var Wayne
Shorter kominn á tenórinn og þá
fer tónlistin að breytast enn einu
sinni oggömlu lögin hurfu nær öll
af efnisskránni. Eins og áður grein-
ir heyrði ég Miles fyrst á tónleikum
í Antibes 1969. Næst heyrði ég
hann í Fflharmóníuhöllinni í Berlín
1971. Þá var Keith Jarrett kominn
til liðs við Miles og Live-Evil tíminn
genginn í garð. Ekki hrifu þeir tón-
leikar mig neitt í líkingu við þá í
Antibes og þeir næstu jafnvel enn
minna. Það var seint á árinu 1973
í Tívolíkonsertsalnum. Davis var
greinilega þjáður, átti erfitt með
gang og allur skakkur og skældur
og í keng þegar hann blés. Bijósk-
eyðing í mjaðmaliðum þjáði hann.
1975 hvarf hann heiminum og kom
ekki fram aftur fyrr en 1981. „Mig
langaði ekki að blása í trompetinn.
Mig langaði ekki að hlusta á tón-
list. Ekki heyra hana, sjá hana,
finna hana, vita af henni.“ Og þá
var ekkert annað sem hann langaði
til. Honum leið trúlega eins og þeg-
ar hann ánetjaðist heróíni 1949, þá
26 ára. En Miles Davis er ótrúlega
sterkur eins og sjá má á því hvem-
ig hann skildi við eitrið hvíta. Eftir
að hafa notað heróín í fjögur ár
fannst Miles komið nóg. Hann
reyndi sálgreiningu en árangurs-
laust. Þá tók hann til sinna ráða.
,,Ég ákvað að hætta við heróínið.
Ég þoldi það ekki lengur. Maður
getur hætt að þola hvað sem er,
einnig að láta eyðileggja sig. Ég
lagðist í rúmið og horfði uppí loftið
í tólf daga og bölvaði öllum í sand
og ösku sem mér var í nöp við. Ég
valdi erfiðustu leiðina til að losna.
Djassinn hefur eignast fjóra stórmeistara — Louis Armstrong,
Duke Eliington, Charlie Porker og þann sem hér segir fró
eftir Vemharð Linnet
UM Þ AÐ er engum blöðum að
fletta: Miles Davis er stórstimi
djassins. Hann hefúr allt frá því
Bitches Brew kom út árið 1970
náð langt út fyrir hóp
djassunnenda og komið firam
jafht á djass og rokkhátíðum.
Eg gleymi aldrei þegar ég
hlustaði fyrst á Miles í hold-
inu á Antibes djasshátíðinni
fyrir 20 áram. Pálmatrén
bærðust í hlýrri kvöldgol-
unnni og voldugir Ijóskastarar lýstu
upp sviðið. Þúsundimar fylltu hátí-
ðarsvæðið og ég sat í fremstu röð.
Wayne Shorter, Chick Corea, David
Holland og Jack DeJohnette komn-
ir á sviðið og beðið eftir meistaran-
um: Alltí einu stóð hann þama í
rauðum flauelsbuxum, hvítri skyrtu
með ógnarstór sólgleraugu og gull-
inn trompet og blés, blés og blés;
tvö kvöld og klukkutíma í hvort
skipti. Þó ég hefði drukkið Miles í
mig frá ungum aldri kannaðist ég
við fæst. Verkin vora tvinnuð sam-
an og ekkert kynnt: Round about
midnight, No blues, I fall in love
too easily og Nefertiti skutu þama
upp kollinum — en hver voru öll
þessi nýju verk sem komu táranum
út á mér? Svarið fékk ég ári síðar
er ég eignaðist Bitches Brew. Þama
skinu perlumar frá Antibes í rafur-
loga, því rafhljóðfæraleikarar alls
konar höfðu bæst í hóp þeirra fimm-
menninga er léku í Antibes 1969.
En Miles er ekki aðeins stór-
stjama — þær skína margar á himni
tónlistarinnar um stund, blikna
síðan og hverfa — hann er einn af
meisturam djassins. Louis Arm-
strong, Duke Ellington, Charlie
Parker og Miles Davis era hinir
flóra stóra í djasssögunni. Ýmsir
aðrir era í nágrenninu en áhrif
þeirra ekki eins yfirþyrmandi né
sérstaðajafnskýr.
Armstrong og Parker vora ör-
eigaættar og umskópu djassinn í
einni sjónhendingu og breyttist stfll
þeirra lítið eftir það — eins og tón-
list þeirra væri sú Aþena er stökk
fullsköpuð úr höfði Seifs. Það var
eins og öll reynsla hins ameríska
negra kristallaðist í tónlist þeirra.
Duke og Miles voru aftur á móti
af velstæðu millistéttarfólki komnir
og hlutu sæmilega menntun og liðu
aldrei skort þó þeir kynntust helvíti
kynþáttafordómanna ekki síður en
aðrir kynbræður þeirra. Foreldrar
Miles fiuttust í hvítt hverfi í East
St. Louis ogein fyrsta minning
Miles er þegar hvítur maður elti
hann hann þar á röndum æpandi:
Niggari, niggari! Þetta hafði mikil
áhrif á Miles og seinna lenti hann
bæði í því að vera barinn til óbóta
og fangelsaður vegna iitarháttar
síns.
Miles er nú 63ja ára gamall og
eins og Ellington staðnar hann aldr-
ei. Það var Ellington sem fyrst líkti
honum við Picasso: Sífelld umbrot,
ný tímabil. Miles lítur ógjaman til
baka. „Faðir minn hafði mikil áhríf
á mig. Hann kenndi mér að velja
og hafna og líta aldrei til þess sem
liðið var eða láta mig nokkru skipta
hvað aðrir sögðu um mig.“ Sam-
komulag foreldra hans var ekki
uppá marga físka og þegar Miles
varð 13 ára ætlaði móðir hans að
gefa honum fiðlu. „Pabbi gaf mér
þá trompet, af því honum þótti svo
vænt um mömmu." sagði Miles
seinna.
Miles lærði mikið af vini sínum
Clark Terry í æsku — svo og
Freddie Webster. Hann hélt til New
York og lék með Charlie Parker;
síðan tók hvert tímabilið við af öðra:
Hið svala skeið, módalskeiðið, raf-
skeiðið, svo hin helstu séu nefnd.
Oft þótti gagnrýnendum jafnt sem
aðdáendum nóg um nýsköpunina,
sérílagi eftir að rokkáhrifanna tók
að gæta og ófáir gömlu aðdáend-
anna hættu að hlusta en nýir bætt-
ust í hópinn — fleiri og fieiri eftir
því sem árin liðu.
Um þessar mundir má fá nýjustu
skífu Miles Davis í Reykjavík. Hún
nefnist Amandla og er gefin út af
Wamer bræðram — einnig má fá
fimm platna albúm er CBS hefur
gefið út og nefnir: The CBS years
1955—1985. Þar má greina feril
Miles í hnotskum þó ég hefði valið
öðravísi stundum og raðað á annan
hátt. Skífumar fimm nefnast: Blu-
es, Standards, Orginals, Moods og
Eletricks og samkvæmt því riðlast
öll tímasetning auk þess sem lög
eru ekki í réttri tímaröð á hverri
skífu fyrir sig. Réttara hefði verið
að raða verkunum í tímaröð svo hin
ýmsu skeið á ferli Davis hefðu orð-
ið skýrari, en aðeins Eletrick-skífan
er tilraun til slíks. En hvað um
það. Tónlistin á þessum fimm
skífum er magnþrangin og meira .
að segja má fínna þar óútgefna
hluti Milesgeggjuram til mikillar
ánægju: I thought aboutyou, ótút-
gefinn ópus frá Antibes djasshátíð-
inni 1963, óútgefin taka af
Someday my prince will come frá
1961, óútgefin taka af Flamenco
sketches úr Kind of blue svítunni
o g óútgefin taka af Pinocchio af
Nefertiti-skífunni.
MéL þykir sérílagi mikill fengur
af I thought about you tökunni frá
Antibes. Þarna hljóðritaði hann í
annað sinn.með nýjum kvintett;
George Coleman á tenór, Herbie
Hancock á píanó, Ron Carter á
bassa og Tony Williams á tromm-
ur. Þessi ungmenni hleyptu nýju
blóði í Davis og hann endurskóp
túlkun sína á ýmsum uppáhalds
ballöðum sínum — hámarki náði sú
sköpun á Fílharmóníumhallartón-
leikunum í New York rúmu hálfu
ári síðar þar sem hann hljóðritaði
eina fegurstu ballöðutúlkun sína:
My funny Valentine, sem hann blés
þá í þúsundustaoghvað skipti veit
ég ekki. Þá útgáfu má finna á þessu
safni. Miles blés líka I thought
MILES
DAVIS
sextíu og þriggja
ára.
«
(