Morgunblaðið - 16.07.1989, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÍJLÍ 1989
C 31
SÉRA MAGNÚS GUÐJÓNSSON BISKUPSRITARI
Gera verdur ríkar lcröfur
ENGAR TÖLULEGAR upplýsingar um hrösun presta
og prestnema (guðfræðistúdenta) var að fá á Biskups-
stofu. Séra Magnús Guðjónsson biskupsritari sagði í
samtali við Morgunblaðið að hann minntist'þess ekki
legorðssakir þessara starfshópa hefðu komið til um-
fjöllunar. Hitt væri önnur saga að til væru tilvik sem
hefðu samkvæmt ströngustu laganna hljóðan átt vera
tekin til meðferðar. En „lögin eru mjög gömul og
úrelt.“ Hann tjáði Morgunblaðinu að kirkjuyfirvöld
hefðu ekki lagt sig sérstaklega eftir því að fram-
fylgja þessum lögum.

ár eru liðin, sem Lögin áskilja; b.
skal slíka uppreist aldrei veita þeim,
er legið hefur stúlku, sem honum
sem lausakennara, skólahaldara,
barnaspyrjanda eða á annan hátt
var trúað fyrir að kenna, hvort sem
hún var af ríkum eða fátækum
komin, og hvort sem hann átti hana
síðar eður eigi. 3) Þá er þau tvö
ár, sem að ofan eru nefnd, eru lið-
in, og stúdent eða einhver annar
vill beiðast allramildilegastrar upp-
reistar af Oss til þess að geta feng-
ið prests .. . embætti, þó að hann
hafi brotlegur orðið svo sem áður
er greint, þá skal hann útvega og
hafa með sér skilríki fyrir þvi: a)
að stúlkan, sem hann varð brotleg-
Biskupsritari . sagðist
ekki vita til þess að
menn væru spurðir um
barneignir, lifnað og hátt-
erni þegar þeir æsktu eftir
prestsvígslu. — „Við vitum
að sumir guðfræðinemar
hafa átt börn ógiftir á skjön
við lögin.
— Og við höfum fengið
símhringingar varðandi
þessi lög. Menn hafa t.d.
gert athugasemdir um
vígslu presta sem hafa átt
óskilgetin börn áður. Jú,
það orkar ekki tvímælis að
gera verður ríkar kröfur til
presta hvað varðar sið-
Morgunblaðið/Sverrir
Séra Magnús Guðjónsson
biskupsritari.
ferðiskröfur. — En þessi
lög eru hreint og beint úr-
elt. Það átti að hreinsa
þessi lög í burtu með frum-
varpi um starfsmenn þjóð-
kirkjunnar sem lagt fyrir
Alþingi 1985-1986. En því
miður komst það aldrei í
gegnum þingið. Þessi laga-
ákvæði munu væntanlega
falla burtu þegar samræmt
frumvarp um prestaköll,
prófastsdæmi og starfs-
menn þjóðkirkjunnar verð-
ur lagt fram.“
Aðspurður kannaðist
séra Magnús við að hafa
heyrt það sjónarmið að
halda bæri í þessi lög af
menningarsögulegum
ástæðum. Þetta álit hefði
t.d. komið fram hjá ungum
presti.
þeirra.
Til að koma í veg fyrir allan
misskilning og sporna við því að
prestar haldi að þeir geti hagað sér
eitthvað fijálslegar en nemarnir, er
í íslenskum lögum, konungsbréfi frá
1756 um uppreist presta, er vikið
hefur verið frá embætti, skrifað:
„ ... Fyrir því skal þér allramildi-
legast tjáð, að með þvi að Lögin i
2. bók, 2. kap., 5 gr. banna að veita
stúdenti, sem verður legorðssek-
ur,... prestlegt embætti, nema
hann hafi áður allramildilegast leyfi
Vort,... þá leiðir af því, að heldur
eigi má veita presti annað kall, sem
verður slík stóryfirsjón á, og fyrir-
gerir með því kalli sínu eftir Lögun-
um og tilskipunum, nema hann fái
til þess allramildilegasta uppreist
Vora.“
Margir hafa fallið
Þess finnast dæmi að prestar og
■prestnemar hafi misstigið sig á
dyggðarinnar vegi. Séra Agúst Sig-
urðsson leiðir að því líkur í bókum
NORSKIR GUÐS
MENN
Goll sidferói
■ heiórihaft
NÚ Á VORUM dögum hefur
einstaka maður látið í ljós
það álit að sérstakar reglur
um líferni kirlgunnar manna
ættu að heyra fortíðinni til.
— Það er þó enginn einhugur
um þessa skoðun. Ýmsir telja
að enn megi gera með réttu
þá kröfu til hirðanna í söfti-
uði Krists að þeir séu óflekk-
aðir af „bersýnilegu holdsins
athæfi“. Þess er skemmst að
minnast að fyrir tveimur
árum var þess fai’ið á leit við
Fartein Valen Senstad lektor
við óháða prestaskólann í
Osló (nors. Menighetsfakult-
etet) að hann segði stöðu
sinni lausri. Ástæðan var öll-
um augljós. Valen Senstad
hafði gert konu sína ólétta
fyrir brúðkaupið.
Valen Senstad reyndi á eng-
an hátt að leyna þungun
eiginkonunnar en viðurkenndi
að hann hefði syndgað og hann
iðraðist. Stjórn prestaskólans
voi-u þessar skriftir ekki nægj-
anlegar; samlag þeirra hjón-
anna fyrir brúðkaupið bryti í
bága við kristið siðferði og
Valen Senstad hefði brugðist
ábyrgð sinni bæði sem kennari
og sem fyrirmynd nemenda
sinna.
„Tilmælin“ til Valen Senstad
þóttu nokkuð harkaleg og var
mótmælt af ýmsum, þar á
meðal biskupym, prestum og
margvíslegum kristilegum
samtökum. Að lokum var
beiðnin dregin til baka en Va-
len Senstad var leýstur frá
störfum fram til 1. janúar
1990. Nú kennir hann við
kennaraháskóla í Kristjánss-
andi og er óvíst að hann komi
aftur til starfa við óháða
prestaskólann.
Óháði prestaskólinn í Osló
ei' talinn vera fastheldinn á
forna siði og íhaldssamur í
guðfræðilegum efnum. Þess
má geta að auk þessa presta-
skóla er hægt að læra guð
fræði við háskólann i Osló.
Guðfræðideildin þar er eilítið
fámennari en óháði prestaskól-
inn.
ÍSLENSKIR GUÐFRÆÐINEMAR
, . . , - Morgunblaðið/Þorkell
Pau þekkja login. Frá vinstri: Þór Hauksson, Gunnbjörg Oladóttir og Hannes Björnsson.
Þekkja lögin
MORGUNBLAÐIÐ TOK
nokkra guðfræðinema tali og
innti þá eftir því hvort þeim
væri kunnugt um þær takmark-
anir sem hin umdeildu lög settu
þeim varðandi íf- og hátterni.
Blaðamaður var fiillvissaður
um að séra Bjarni Sigurðsson
prófessor við guðfræðideildina
fræddi nemendur skilmerki-
lega um lagagreinar þessar í
starfsháttafræði.
Þessu næst voru nemendur
spurðir um hvernig þeim
gengi að feta „veg laganna":
„Yfirleitt er gengið framhjá þessu.
Við erum ósköp^venjulegt fólk,“
sagði einn viðmælandi Morgun-
blaðsins. „Það vita það allir að
það er ekkert farið eftir þessum
Iögum,“ bætti Hannes Björnsson
guðfræðinemi við.
Aðspurður tjáði einn guðfræði-
nemanna, Þór Hauksson, Morg-
unblaðinu að dagsdaglega hu-
gleiddu guðfræðinemar ekki
hvaða afleiðingar sinnuleysi um
skírlífi gæti haft á starfsframa
þeirra í framtíðinni. Þór benti á
að hafa yrði í huga að oft eignuð-
ust menn börn utan við hjóna-
bandið áður en þeir afréðu að
hefja nám í guðfræði eða leggja
fyrir sig prestskap. Nánari eftir-
grennslan Morgunblaðsins leiddi
í ljós að Þór er kvæntur en frum-
burður þeirra hjóna er tveimur
árum eldri en hjúskapurinn. Þór
sagðist enn ekki hafa gert ráð-
stafanir til að útvega vottorð um
„lifnað, hátterni og betrun".
Gunnbjörg Óladóttir guðfræði-
nemi vildi láta það koma fram að
til væru guðfræðinemar sem
„færu að lögum“. Ekki vildi hún
þó nafngreina þá; því að um væri
að ræða óframfærna og lítilláta
einstaklinga. Gunnbjörg taldi
ákvæði laganna ná til sín þótt
talað væri um að stúdentar og
prestar féllu með konum. Jafnt
yrði yfir bæði kynin að ganga.
Guðfræðinemar við Háskóla
íslands voru þó hlynntir hjóna-
bandinu þrátt fyrir að sumir þeirra
yrðu að kannast við að vera nokk-
uð reikulir í spori „á laganna og
skírlífisins torsóttu braut“. Þeir
bentu á, að nokkurs tvískinnungs
gætti í lögum og þjóðfélaginu yfir-
leitt. Þeim væri ætlað skírlífi eða
hjónaband en á hinn bóginn væri
hvatt til óvígðrar sambúðar með
lögum, reglum og ýmsum ráðstöf-
unum í skatta- og dagvistunar-
málurn. Oft væri engu líkara en
þjóðfélagið væri andsnúið hjóna-
bandinu.
ur með hafi eigi verið
skyld honum í forboðna
liðu, eða honum verið
trúað fyrir henni til
kennslu, svo og að hann
hafi eigi orðið brotlegur
nema í þetta eina sinn;
b) hvort hann hafi átt
stúlkuna, sem hann féll
með eður eigi; c) hvernig hann hafi
hegðað sér bæði fyrir og eftir, en
einkum hvetjar alvarlegar tilraunir
hann hafi gert til að bæta ráð sitt,
um kristindóm hans, gjafir og aðrar
kringumstæður."
Jaftirétti kynjanna
í fyrrgreindum texta gerir lög-
Löguiiuin
eldd
framlylgt
gjafinn ekki ráð fyrir
því að prestnemi eða
prestur geti verið kven-
kyns. Einhveijir kynnu
að vilja halda því fram
að þessi lagaákvæði
stríddu gegn jafnrétti
kynjanna. — En á hinn
bóginn má einnig líta
til þess að á síðustu árum hafa
raddir heyrst — einkum frá konum,
í þá veru að raunverulegt jafnrétti
kynjanna náist ekki nema beita
svokallaðri ,jákvæðri mismunun".
E.t.v. má segja að þessi gömlu lög
séu í anda nýrra viðhorfa; að konur
njóti nokkurra forréttinda og líta
beri mildari augum á yfirsjónir
sínum Forn frægðarsetur, að hefði
enginn prestur fengið hempuna eft-
ir barneignarbrot myndi af því hafa
hlotist mikil prestfæð í landi. Hin
erfiðari og tekjurýrari brauð hefðu
orðið án sálusorgara. Má í þessu
sambandi nefna Þönglabakka í
Fjörðum sem virðist á stundum
hafa verið nokkurs konar „Síbería“
Hólabiskupsdæmis.
Barneignarbrot presta hafa löng-
um verið viðkvæm mál og ekki
höfð í hámælum. Séra Magnús Bl.
Jónsson segir þó í endurminningum
sínum frá hjónabandi foreldra
sinna, séra Jóns Bjarnasonar og
Helgu Árnadóttur: „En ekki liðu
langir tímar, áður skuggum færi