Morgunblaðið - 16.07.1989, Blaðsíða 30

m o
M0RGUNELAÐR) I SUNNliÐAGURclfi. iÆÚLÍ; ;m&
eftir Pól Lúðvík Einarsson
FRJÁLSLYNDIOG FRJÁLSRÆÐI í siðferðis- og
kynferðismálum hefur að flestra áliti farið vaxandi hin
síðari ár. Margir landsmenn telja sér frítt og fijálst að
samrekkja hverjum sem er, — hvenær sem er, — svo fremi
sem samþykki beggja — eða allra sé fyrir hendi.
Þetta fijálsræði nær þó ekki til presta og kennimanna, né
heldur prestnema, þ.e.a.s. guðfræðistúdenta. í gildi eru
strangari lagaákvæði um lifiiað þeirra og hátterni.
íslenskum lögum um kirkjumál er skýrt kveðið á
um legorðssakir presta, það er að segja kynmök
utan hjónabands: „Viljum Vér náðarsamlegast hér
eftir boðið og skipað hafa alvarlega, að allir
prestar, er gerast þannig sekir um hórdóm og
frillulifnað ... skuli þegar að undangengnum dómi
settir af og hafa fyrirgert kalli sínu, og fái eigi
annað embætti aftur fyrr en þeir hafa fengið þar
til náðarsamlegast leyfi Vort.“ Fyrrgreindur texti
er frá árinu 1646. Hann hefur enn lagagildi og nú
á okkar tíð merkir ofangreint að forseti íslands
þurfi að veita föllnum kennimanni starfsleyfi.
Kirkjudómur fer með refsimál vegna afbrota bisk-
ups og presta þjóðkirkjunnar út af hneykslanlegu
framferði þeirra í embættisathöfnum eða einkalífi,
enda sé ekki um almenn refsiverð brot að tefla.
Þar fyrir ofan er Synódalréttur sem er æðsti dóm-
stóll í málum, sem að lögum liggja undir kirkjudóm
í héraði. Eftir því sem næst verður komist hafa
þessir dómstólar verið aðgerðalitlir eða iðjulausir
á síðari tímum.
Komelíusi Sigmundssyni forsetaritara er ekki
kunnugt um að endurnýjun starfsleyfa presta
vegna legorðssaka hafi komið
til kasta forsetaembættisins.
Þorleifur Pálsson deildarstjóri í
kirkjumálaráðuneytinu kannast
heldur ekki við að reynt hafi á
þetta ákvæði undanfarna ártugi.
Prestnemar verða einnig að
gaumgæfa breytni sína og fram-
ferði. í gildi em ákvæði frá 1683úr „Dönsku lögum
Kristjáns 5“: „Nú verður stúdent legorðssekur, og
má þá eigi veita honum eftir fyrsta brot hans . . .
prestakall fyrr en eftir 2 ár. Skal hann þá skyldur
til að sýna biskupi fullnægjandi vottorð um lifnað
sinn, háttemi og betmn og þar að auki konungs-
leyfí til þess að hann megi gegna prestsembætti
svo framarlega sem hann á kost á að fá nokkurt
kall. Þó má það eigi verða í sókn
þar, er hann varð brotlegur. En
ef hann verður brotlegur öðru
sinni, þá skal hann aldrei í préd-
ikunarstól koma.“
Það ákvæði að prestur megi
ekki þjóna í þeirri sókn þar sem
hann hrasaði á sér sennilega þá
löggjafinn telur ólíklegt að prestur
um, af nægjanlegum myndugleika,
Gfldandl lög um Iijú-
skaparfar presta
og prestnema
A aó framfylgja lög-
um eóa fella burt?
skýringu að
geti vandað
við þann söfnuð sem sé nákunnugur afbroti sálu-
sorgarans.
Barn of snemma
Nú hefur það lengi tíðkast á íslandi að fmmburð-
ur hjóna hefur fæðst nokkm fyrr en níu mánuðum
eftir giftingardag. Kennimönnum og þeirra mökum
er ekki liðið slíkt framferði átölulaust. í íslenska
lagasafninu má lesa konungsbréf frá 1738: „Það
mundi vafalaust
hneyksla menn allmik-
ið, ef Vér allramildileg-
ast tækjum til greina í
hvert skipti og án nokk-
urs greinarmunar allra
þegnsamlegust bænar-
skjöl þau, er nú um tíma
hafa tíðar en áður kom-
ið til Vor frá stúdentum og jafnvel
stundum prestum, um að eigi verði
á því tekið, þótt konur þeirra hafi
orðið léttari of snemma eftir brúð-
kaupið, og veittum þeim allramildi-
legast uppreisn Vora, enda má með
réttu krefjast þess af þeim, sem
annaðhvort eru þegar, eða ætla að
verða kennarar í kirkju guðs og
söfnuði eða í skólunum,
að þeir séu óflekkaðir
af syndum þeim, sem
bæði teljast með ber-
sýnilegu holdsins at-
hæfi, og auk þess er
eigi hægt að leyna. Fyr-
ir því gefum Vér hér
með til vitundar, að til
þess að stemma stigu fyrir slíku
hneyksli framvegis, höfum Vér
ákveðið að eftirleiðis skuli farið svo
sem nú skal sagt með slík bænar-
skjöl, hvort sem þau koma frá prest-
um eða stúdentum. 1) Um presta
þá, er verða brotlegir gegn guðs
lögum og 2. bók, 11. kap., 13. gr.
Vorra allramildustu Laga, fer
Fjöldi
brota
óþelditur
Morgnnblaðið/Einar Falur
beinlínis framvegis eftir því, sem
ákveðið er í Lögunum.“
13. greinin sem vísað er til er
enn í gildi og birt í íslenska laga-
safninu: „Hver sá prestur, er geng-
ur að eiga konu er annar maður
hefur legið, eða hefur samrekkt
konu sinni áður en þau voru gefin
saman skal, að undangenginni lög-
legri málsókn, hafa fyrirgert emb-
ætti.“
— Og „að því er kemur til stúd-
enta eða annarra, sem legorðssekir
hafa orðið og ætla að sækja um
prests ... embætti, þá skal: a. far-
ið beint eftir Lögunum að því leyti,
og hinum legorðsseka eigi leyfast
að leita uppreistar fyrr en þau 2