Morgunblaðið - 27.07.1989, Blaðsíða 16

16 ___________________ MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. JÚLÍ 1989
Hvernig ætlar bless- “
aður maðurinn að ,
komast til himna '
Dagstund með Jóni Eiríkssyni Drangeyjarjarli sem nytj-
að hefiir helstu perlu Skagaijarðar undanfarin 35 ár æ
Texti og myndir/Agnes Bragadóttir
DRANGEY OG GRETTIR Ásmundarson eru nöfn sem kalla á hvort
annað. Þú nefnir ekki annað, án þess að hitt komi upp i hugann.
Sjálfsagt er það svo í dag að Drangey og Jón Eiríksson, frá Fagra-
nesi, iðulega nefndur Fagri Jón, eða Eyjarjarlinn, kalli fram samskon-
ar nafnatengingu í hugum Skagfirðinga. Jón, þessi rammi maður til
afls og vits, hefur leigt og nytjað Drangey frá árinu 1954, eða leng-
ur en margir muna. Jón er ekki drýldinn maður, þrátt fyrir orðstír
um hreystimennsku, afl og hagmælsku. Hann segir meira að segja
í hálfniðrandi tón um sjálfan sig, er við siglum norður til Drangeyj-
ar: „Maður er ekki einu sinni hálfdrættingur á við hann Eyjólf
Grímólfsson!" Jón er hér að vísa til þjóðsögu um Eyjólf þennan, sem
var fjórkvæntur, og átti sjö börn með hverri konu. Jón er „aðeins"
tvíkvæntur og á „aðeins“ fimm börn með hvorri konu!
Jón Eiríksson, öðru nafhi Eyjaijarlinn, er mikill hestamaður. Hann
átti forláta gæðing, sem hann kallaði Skugga, en segist hafa selt
hann í ölæði, sem fáir trúa að vísu. Þeim viðskiptum lýsti Jón svo:
Ég er meiri bölvuð bullan
býsna mikið til þess finn.
Heildsalinn mig hellti fullan
honum seldi ég Skuggann minn.
Drangey, aðalperla
Skagafjarðar liggur
heldur norðar en
kaupstaðurinn Sauð-
árkrókur, þaðan sem
Drangeyjarferðin er hafin, eða langt
úti á Skagafirði. Hún rís tígulega
úr firðinum og hennar er vandlega
gætt af Kerlingunni, sem af tign ber
við himin, en Karlinn er hins vegar
horfinn. Honum hafa ágjafir sjóa og
vinda grandað, og er hann nú ekk-
ert annað en agnarlítið sker, sem
brýtur á. Okkur konum finnst það
hreint ekkert verra að sjá Kerling-
una standa af sér tímans tönn með
þeim hætti sem hún gerir, á sama
tíma og Karlinn hefur veðrast niður
í nánast ekki neitt. Þótt það falli
ekki í góðan jarðveg hjá Körlum
þessa lands, ætla ég að varpa fram
þeirri spumingu, hvort varðveizla
Kerlingarinnar sé kannski táknræn
endurspeglun raunveruleikans!
Fjallasýn allt suður
til Hofsjökuls
Dagsferð til Drangeyjar verður
ugglaust öllum sem hana fara ógley-
manleg, „en að vísu ekki hent nema
hraustum taugum. “ Skagafjörður
skartaði sínu fegursta, hvað veður
varðar. Ekki skýhnoðri á himni og
fjallasýn slík, að á leiðinni út í
Drangey sást alla leið suður til Hof-
sjökuls. Okkar ágæti fararstjóri í
Drangeyjarferðinni er títtnefndur
Jón Eiríksson, bóndi að Fagranesi á
Reykjaströnd í Skagafirði. Karlinn
sá, er svo sannarlega ekki jafnmáður
og veðraður og Karlinn við Drang-
ey, þótt rúnum sé hann ristur. Jón
hefur, eins og áður segir, leigt og
nytjað Drangey allt frá árinu 1954
og hann hefur sigið í bjarg í Drang-
ey, allt frá unglingsárum og gerir
enn, sextugur maðurinn.
Um margt líkur Gretti
Hygg ég það vera vel við hæfi
að Jón sé nefndur Eyjaijarlinn og
að hann leigi og nytji Drangey.
Hann er þekktur fyrir hreysti sína
og líkamsburði, rétt eins og Grettir
Ásmundarson var „svo frægur mað-
ur fyrir sakir afls og hreysti að engi
þótti þá slíkur afungum mönnum. “
Jón er nánast eins og sagnabanki
og segist honum afburðaskemmti-
lega frá. Hann er aukin heldur hag-
mæltur og líkist Gretti því einnig
hvað það varðar, og fengum við ós-
part að kenna á þeim hæfileika hans.
Mér liggur við að segja að Jón sé
framsóknarmaður af Hriflu-Jónasar
gerðinni — rammíslenzkur og forn.
Haldið þið ekki að þessi kveðskapur
Jóns hefði verið Hriflu-Jónasi þókn-
anlegur:
Mig það aldinn mikið gleddi,
en meira hjarta þitt
ef ég loksins kvittur kveddi,
kaupfélagið mitt.
Jónasi hefði ugglaust einnig fallið
vel í geð kveðskapur Jóns til mín,
sem hann snaraði að mér á aðal-
fundi Sambands íslenskra samvinnu-
félaga i byijun júnímánaðar, en Jón
var þar mættur sem fulltrúi, eins
og góðum og gegnum framsóknar-
manni sæmir:
Eigi skaltu öllu trúa
unga blaðadís
og ekki má nú Mogginn Ijúga
miklu upp & SÍS.
Eg ætla ekki einu sinni að bera
það við að endursegja frásagnir hans
hér, því ég tel að þeir sem hafi hug
á því að sækja Drangey heim, ættu
að falast eftir því við Jón að hann
flytti þá út í eyju og fræddi og
skemmti. Þó er nánast skylt að nota
hér tækifærið og upplýsa lesendur
örlítið um bemskubrek Eyjaijarlsins.
Fyrir eins og 40 árum kleif Jón,
ásamt vini sínum Sigfinni eyjuna,
þar sem hún hafði aldrei verið klifin
áður og hefur enginn maður reynt
uppgöngu þar síðan. Jón var heldur
skömmustulegur, þar sem hann stóð
úti á bjargbrúninni og benti okkur
á uppgönguleiðina, sem virtist al-
gjöriega ófær nema fuglinum fljúg-
andi. En mikið rétt, þegar rýnt var
í bjargið ofarlega, sáust tveir hálf-
ryðgaðir fleinar til merkis um það
að þama hafði raunverulega verið
klifið. Jón sagði okkur að hann væri
lítið hreykinn af þessum bernsku-
brekum sínum og hann viðurkenndi
raunar að þeir félagarnir hefðu ver-
ið að storká æðri máttarvöldum með
þessu klifi sínu. Honum sagðist svo
frá að nokkm eftir þennan atburð
hefði hann verið staddur þarna
frammi á bjarginu með ferðalang
sem hann var að sýna eyjuna og þá
hafi ferðalanginum orðið á orði:
„Var það ekki hérna sem einhveijir
tveir vitleysingar klifu um daginn?"
Drangey svo gott vígi
að hvergi má komast
upp á hana
Það er ekkert nýtt að tala um að
Drangey sé nánast ókleif, hvað þá
á stöðum eins og þeim sem þeir fé-
lagarnir „vitleysingarnir“ fóm upp:
í Grettlu er það Guðmundur hinn
ríki á Möðmvöllum sem lýsir henni
svo fyrir útlaganum Gretti: „Ey sú
liggur á Skagafirði er heitir Drang-
ey. Hún er svo gott vígi að hvergi
má komast upp á hana nema stigar
séu við látnir. Gætirþú þangað kom-
ist þá veit ég eigi þess manns von
er þig sæki þangað með vopnum eða
vélum ef þú gætir vel stigans. “
„Klifið upp Drangey er ekki ýkja
erfitt. Helst var það lýjandi að renna
í sandinum eins og hálft skref nið-
ur, fyrir hvert eitt sem upp var klif-
ið. Þó fór nú um menn og konur,
þar sem paufast var á mjórri sillu,
fyrir klettanef, því þverhnípt var þar
fyrir neðan. En allt gekk þetta þó
að óskum og Jón stýrði okkur öllum
upp á eyna áfallalaust. Þegar upp
var komið greindi hann okkur frá
því að á síðastliðnu sumri hefðu
menn frá Stöð 2 ætlað að gera þátt
í Drangey, en af þáttagerðinni hefði
aldrei orðið, þar sem þeir hefðu
guggnað í miðju klifinu og haldið
ofan eyna aftur. Þessi frásögn gerði
það að verkum að okkur fannst sem
við hefðum unnið talsvert afrek,
■jafnvel heyrðust hógværar fullyrð-
ingar blaðamanna eins og „einstök
hetjudáð“ og „einstætt þrekvirki"
en þær ber að taka hóflega alvar-
lega.“ Sömuleiðis sagði Jón okkur
af klerki einum, sem hann hefði flutt
út í eyna, en hann hafði sömuleiðis
misst kjarkinn í klifrinu og horfið
niður aftur. Varð Jóni þá að orði:
„Hvernig ætlar blessaður maðurinn
að komast til himna!“ Líkast til
finnst Jóni klifíð upp Drangey „Lítið
verk og löðurmannlegt," eins og
Grettir mælti forðum, er faðir hans,
Asmundur hærulangur setti hann tíu
Fuglalíf í Drangey er mikið og
þessir einu ábúendur eyjarinnar
geta svo sannarlega látið í sér
heyra. '
vetra til að gæta heimgása sinna.
Drangey, auk þess að vera skjól
útlagans Grettis Asmundarsonar, og
þar afleiðandi sögufræg eyja, hefur
ígegnum tíðina verið Skagfirðingum
mikil búbót. Þegar fugl var veiddur
í mestum mæli í og við Drangey,
segir Jón að mest hafi um 200 þús-
und fuglar verið veiddir. Þá hafi
menn hafzt við í Drangey yfir veiði-
tímann. Jafnframt hefur eyjan jafn-
an gefið mikið af eggjum, þeim sem
þar hafa stundað bjargsig á vorin.
Jón segir að hann haldi að mest
hafi um 24 þúsund egg verið tekin
á einu vori, en að jafnaði sé eggja-
tekjan nálægt helmingur þeirrar
tölu.
Skammar þingmenn
sem aðra
Jón liggur ekki á skoðunum sínum
og hann vandar hinu háa Alþingi
ekki kveðjurnar, þegar hann ræðir
lagabreytingu frá árinu 1965, sem
hann segir nokkuð dæmigerða fyrir
þingmennina blessaða: Þeir séu að
vasast í lagasetningum um málefni,
sem þeir hafi ekki hundsvit á. Hér
á Jón við þá ákvörðun Alþingis að
ekki megi veiða fugl með þeim
hætti, sem gert hafði verið í aldarað-
ir, fram til ársins 1965, að snúa
hann úr hálsliðnum. Jón segir þá
drápsaðferð vera mun manneskju-
legri en beitingu skotvopna, þar sem
iðulega sé hætta á því að fuglinn
sleppi með skotsár, jafnvel helsærð-
ur.
Jón lætur ekki þar við sitja að
senda þingmönnum þeim er sátu á
Alþingi árið 1965 tóninn. Hann fylg-
ist glöggt með þjóðmálum og kastar
fram stöku og stöku, þegar honum
finnst við eiga. Honum hugnaðist
greinilega ekki allskostar gagn-
kvæmt daður A-flokka formannanna
í upphafi þessa árs, er þeir þeystu
um landið þvert og endilangt á
„rauðu ljósi“:
A-flokkarnir ákaft þinga,
yfir þeim er sigurglans.
Hundar rauðir rófur hringa,
og reistir þjóta um sveitir lands.
Sólbrenndir fréttamenn og rúnum
ristur fararstjóri hverfa nú aftur
niður Drangey, og ólíkt er nú niður-
gangan léttari en uppgangan. Sigl-
ingin til baka inn á Sauðárkrók er
ekki síðri í síðdegissólinni. Fyrir-
tækjaheimsóknir og annað viðlíka
lítt spennandi, eftir einstakan dag í
Drangey, eru það sem við okkur
fréttamönnunum blasir nú, og þarf
engan að undra að ég lúki þar með
frásögn minni. Það getur vart farið
betur á sögulokum en að taka þau
orðrétt upp úr Grettlu: „Lýkur hér
sögu Grettis Ásmundarsonar, vors
samlanda. Hafi þeir þökk er hlýddu
en sá litla sem krabhað hefir sög-
una. Er hér verksins endir en vér
séum allir Guði sendir.
Amen. “
Drangey og Kerlingin.
Hér er það komið, sem klifið fær hjartað til að slá örar. Herramenn-
imir þeir Jón Gauti Jónsson (fremstur) og Jón Eiríksson leiða kven-
peninginn þar til hjartað slær rólegar á ný.