Morgunblaðið - 09.08.1989, Page 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1989
íslensk list er svo ung...
Dagstund í Myndlistaskólanum á Akureyri
Á sæmilega hlýjum en ákaf-
lega björtum degi í fyrstu vor-
leysingum var opið hús í Mynd-
listaskólanum á Akureyri.
Hann er nú kominn í hjarta
bæjarins, stendur í Gilinu þar
sem áður var yfirfullt af kaup-
félagi og sambandi en hefúr,
síðan verksmiðjurekstur
streymdi til úthverfa, verið eins
og hálfgert draugahverfi. En
nú er draugagangur í Gilinu
að minnsta kosti stórum minni
en var. Myndlistaskólinn er hér
og í honum ríkir ekkert myrk-
ur. Oðru nær.
Helgi Vilberg er skólastjóri
Myndlistaskólans og hefúr ver-
ið það frá 1977. Hann gekk um
sali ásamt öðrum kennurum
skólans. Nemendur á öllum
aldri voru að störfúm. Kennar-
ar og nemendur báru saman
bækur sínar. Gestum var sagt
um hvað mál snerist á hveijum
stað. Heitt á könnunni. Kex.
Og hljóðfæraleikarar létu í sér
heyra hér í sölum, enda var líka
opið hús þennan sama dag hjá
Tónlistarskólanum á Akureyri.
Voru þetta samantekin ráð
þessara tveggja skóla?
Helgi Vilberg aftekur það, seg-
ir þetta hafa verið algera tilviljun.
Mjög skemmtilega tilviljun að
vísu. Það sé ekkert lítil menning
kynnt þegar báðir skólarnir standi
opnir á sama tíma. — „Það sem
vakir fyrir okkur hér í Myndlista-
skólanum," segir Helgi, „er í
fyrsta lagi að bjóða fólki að koma
og skoða þessa nýju aðstöðu okk-
ar, sem við tókum í notkun um
áramótin eftir níu mánaða starf
við innréttingar og frágang. í
öðru lagi viljum við bjóða fólki
að kynnast því sem hér er gert.
Við höfum alltaf haft sýningar á
vorin og vorum að hugsa um að
slá því saman að þessu sinni að
hafa opið hús og sýningu á vetrar-
starfi nemenda. Þessi lausn varð
þó ofan á, að bjóða fólki að koma
hingað þegar ekkert er uppstillt
eða sviðsett umfram það að nem-
endur fjölmenna hér á laugardegi
og eru hér við nám sitt og vinnu.
Svona er Myndlistaskólinn. En svo
höfum við vorsýningu á verkum
nemenda eins og venjulega. Sam-
kvæmt gestabókum okkar hafa
gestir á vorsýningunum verið
þetta frá 650 og allt upp í 1500.
Við sleppum því ekki.“
Og vorsýningin var haldin við
lok skólaársins. Þá kom líka mik-
ill fjöldi gesta og skoðaði afrakst-
ur vetrarstarfsins. Það var gaman
að sjá þar fullgerð ýmis þeirra
verka sem fólk var að vinna vjð
þegar húsið stóð opið. Skissur
orðnar að myndum, og ijölbreytni
verka meiri en orð fá lýst.
Svona er Myndlistaskólinn
„Já, svona er Myndlistaskól-
inn,“ segir Helgi Vilberg í opnu
húsi, og það sem við blasir er bjart
og vistlegt anddyri, inn af því
ágæt kaffístofa nemenda og þar
inn af nokkrir stórir og bjartir
salir þar sem hátt er til lofts og
húsrúm nóg. í einum salnum
standa stálpaðir krakkar við trön-
ur og mála uppstillingar og alls
kyns fígúruverk, í öðrum eru trön-
ur með olíumálverkum af öllum
stærðum og þeir sem bera litinn
á léreftið eru allt frá unglingum
upp í rígfullorðið fólk. Þar fyrir
framan sitja nokkrir nemendur
og útfæra nákvæmar og skyggðar
teikningar í einfaldara form með
litum og aðrir vinna að skissum
að stærri verkum. Enn er mikill
salur þar sem fjöldi fólks stendur
við trönur og dregur mynd af fyr-
irsætu á brúnan pappír og notar
kol og stiku. Uppi á efri hæðinni
sitja gestir og fylgjast með list-
kynningu af myndbandi á kenn-
arastofunni, þar við hliðina er
fjöldi barna að mála ævintýra-
myndir og skera í dúk, enn er
salur þar sem sumir teikna bréfs-
efni og auglýsingar, aðrir skrifa
skrautletur með íjaðurpenna, enn
aðrir teikna hús og innréttingar.
Svona mætti lengi telja og fylla
þessa mynd: Það sem fólk var að
fást við þegar Myndlistaskólinn
hafði opið hús. Og það er sama
hvert litið er. Allir virðast una við
iðju sína. Hér ríkir sá iðjuandi sem
einkennir skóla þar sem áhugi
rekur fólk áfram, ekki vaninn
einn. Og fáum dögum síðar sitjum
við Helgi Vilberg á kennarastof-
unni. Það er bjart, sól skín í heiði.
Og hvemig þótti skólastjóranum
opna húsið?
— „Ég held það hafí tekist
mjög vel,“ segir Helgi. — „Við
höfðum mjög gaman af þessu,
bæði nemendur og kennarar.
Vissulega óttuðust margir, 'néldu
að það yrði óskaplegt að þurfa
að vinna með hóp af ókunnu fólki
yfir sér. En þetta gekk vel. Veð-
rið var gott. Gestirnir vom í góðu
skapi og létu álit sitt óspart í
ljósi. Hér ríkti góður andi. Ég
veit ekki nákvæmlega hvað komu
margir gestir en ég held að ég
ýki ekkert þegar ég slæ á að hing-
að hafí komið 800-1.000 manns
þennan laugardag. Og þetta er
ekki allt. Hingað hafa streymt
gestir í hundraðatali þá fáu mán-
uði sem við höfum verið hér. Ekki
bara emættisfólk og opinberir
fulltrúar heldur alls konar áhuga-
fólk um myndlist, foreldrar nem-
enda og fólk af götunni sem hefur
átt leið hjá. Fólk sem var spennt
að sjá hvað væri orðið úr þessu
gamla húsi sem stendur hér í al-
faraleið.
Á nýjum stað — og til
hvers?
En hvemig líkar Helga Vilberg
nýja skólahúsið? Er hann sáttur
við þetta hús? Hann kveður já við
og það já, er bæði hljómmikið og
merkingarfullt." Segir síðan að
þetta sé rétt eins og draumur. í
fyrra húsnæðinu í Glerárgötunni
hafi skólinn byijað á 120 fermetr-
um en stækkað við sig og lengst
af haft 380 fermetra. Þetta hús
sé um 700 fermetrar en samt sé
það miklu meira en helmingi
stærra í raun vegna þess að hér
rúmist allt svo vel. — „Rými skipt-
ir svo miku máli í myndlistar-
skóla,“ segir Helgi. — „Hátt til
lofts og vítt til veggja og bjart.
Húsnæði er vissulega ekki allt,
en það er ákaflega mikilvægt. Og
nú þurfum við ekki að halda að
okkur höndum eins og áður. Við
þurftum að vísa fólki frá vegna
þrengsla en getum nú tekið á
móti mun fleiri nemendum en
áður. Ég hef þá trú að því betri
sem aðstaðan er þeim mun betra
verði starfið."
Stríðnisleg spuming rennur af
vör: Er til einhvers að halda úti
svoria stofnun? Til hvers er kennd
myndlist?
Helgi Vilberg dregur ögn við
sig að hefja svarið, hagræðir sér
í stólnum, svolitlar vipmr fara um
varir hans og hann horfír á við-
mælandann ákveðnum augum.
Segir: — „Sjáðu nú til. I hveijum
manni er þörf. Þörf fyrir að nýta
orku sína á einhvern veg. Ákveðið
brot af mannfjöldanum hefur þörf
fyrir að beita orkunni einmitt að
þessu: listrænu og skapandi starfí.
Við tökum á móti því fólki hér,
tökum við því og leiðbeinum því
og auðveldum því ætlunarverkið.
Ákveðna þætti í list er hægt að
kenna og nema. Skóli getur þann-
ig kennt aðferðir, tækni og fræði.
Þetta em nauðsynlegir þættir.
Það yrði ekki mikið úr miklum
hæfileikum ef maður kynni ekki
að nýta þá. Við emm fyrst og
fremst að kenna aðferðir og tækni
til að fólk geti fundið hæfileika
sína og nýtt þá á einhvern hátt í
listrænni tjáningu. Það er þetta
sem við gemm. En við erum ekki
að framleiða listamenn. Spurning-
unni um það hvað geri listamann
að listamanni svara listaskólar
ekki.“
Emð þið þá ekki að búa til
þræla teoríunnar, ef svo má segja.
Endar þetta ekki á því að allir
fara að skoða aðferðafræði lista-
verksins en gleyma að skoða
myndina?
— _,,Það endar ekki á því, nei-
nei. Á ákveðnu skeiði getur það
vissulega gerst að menn verði of
háðir tækniþáttunum, of upptekn-
ir af hinum fræðilegu þáttum. Ég
minnist þess til dæmis að hafa á
tímabili farið á sýningar og verið
uppteknari af því að þukla á strig-
anum en skoða verkin. En þetta
breytist. Þetta er eins og hvert
annað skeið í þroska manns á
þessari braut.“
Er samt ekki hætta á að þeir
sem ganga í svona skóla einang-
rist, lokist inni í þröngsýnni af-
stöðu, forpokist í listinni?
Ferskir straumar norður
við haf
— „Hér er engin einangrun,"
segir Helgi Vilberg, þegir stund-
arkorn og segir svo: — „Við skul-
um athuga að í skóla eins og þess-
um er allt alltaf opið. Hingað til
okkar em stöðugt að berast nýir
straumar. Hingað koma iðulega
gestakennarar sem segja til í
lengri tíma á námskeiðum eða
flytja stutta fyrirlestra. Við höfum
til dæmis mikið samband við
Myndlista- og handíðaskóla ís-
Helgi Vilberg
lands, þaðan kemur fólk hingað
og héðan fer fólk þangað í kynnis-
ferðir. Gamlir nemendur skólans
koma í heimsókn, til dæmis í jóla-
og páskaleyfum sínum. Fólk sem
er við framhaldsnám eða störf
heima og erlendis. Og ef við lítum
okkur nær leyfí ég mér að efast
um að víða sé rökrætt meira um
aðskiljanlegustu málefni en hér.
Auk þess má nefna að tengsl nem-
enda og kennara í skólanum eru
afskaplega mikil og bein. Skólinn
er af þeirri stærð að sambandið
getur verið mjög náið. Nemend-
urnir eru ólíkir og kennararnir
verða að setja sig inn í mál hvers
og eins til að geta nálgast þá
hvern á sinn hátt.
Þrátt fyrir alla þessa strauma
og allt þetta frelsi erum við líka
fagidjótar. Annars gengi þetta
náttúrulega ekki. Þetta er ekki
stefnulaus stofnun. Ég verð
stundum var við þann háskalega
misskilning að listræn kennsla sé
í ætt við forpokun, eins og þú
nefndir það, og öllum sé kennt
það sama á sama hátt, öllum sé
stýrt inn á ákveðna braut, smekk-
urinn samræmdur og guð veit
hvað. En þetta er ekki svona. Slíkt
væri heldur ekki hægt í nútíma-
samfélagi. Hingað koma til dæm-
is tímarit í hrönnum með tíðindi
af því sem er að gerast út um
allan heim. Fólk ferðast um heim-
inn þar sem hvarvetna eru sýning-
ar. Islendingar eru nýjungagjarn-
ir. Það er staðreynd sem við sjáum
ef til vill gleggst á þróun fjölmiðl-
anna síðustu tvö árin. Nýjunga-
girnin birtist ekki síður í listum
og hún á sér ef til vill að hluta
þá skýringu að við byggjum ekki
að sama skapi á fornri listhefð
og tíðkast hjá öðrum þjóðum. ís-
lensk list er svo ung.“
Er það ef til vill þess vegna sem
manni finnst oft að verk ungu
mannanna séu ekkert íslensk? Að
þeir máli á hollensku og þýsku
hafí þeir verið í Hollandi og
Þýskalandi?
— „Ég vil kannski ekki orða
Verk nemenda skoðuð Og metin. Morgunblaðið/Rúnar Þór Björnsson
þetta svona þó að sitthvað geti
verið rétt í þessu. Það gæti hins
vegar flögrað að manni, til dæmis
á samsýningu norrænna lista-
manna, að íslensku verkin séu
alþjóðlegri eða evrópskari en verk
hinna sem byggja á lengri hefð f
listrænu starfi. Og það getur tek-
ið okkur langan tíma að leita að
sjáifum okkur, að uppruna okk-
ar.“
Ef við snúum nú blaðinu við
og víkjum að skólanum, hvernig
er rekstri hans háttað?
Alvöruskóli á uppleið
— „Því er fljótsvarað. Þetta er
í raun fullgildur listaskóli. Hér
höfum við fullgilt fjögurra ára list-
nám sem stendur jafnfætis námi
til dæmis í Myndlista- og handí-
ðaskólanum. Fyrsta árið er for-
nám og síðan tekur við þriggja
ára nám á sérsviði. Við höfum
hér að vísu eingöngu listmálunar-
deild og fyrstu nemendurnir luku
prófí héðan 1985. AIls hafa sjö
nemendur brautskráðst héðan og
í deildinni eru sjö við nám og við
stefnum að brautskráningu næsta
vor. En þetta er aðeins hluti af
starfinu því nemendur í skólanum
eru núna 220 talsins og kennar-
amir 13. Um það bil helmingur
nemendanna er undir 16 ára aldri
þannig að barna- og unglinga-
flokkamir em fjölmennir. Við
kennum teiknun, málun og lita-
meðferð fyrir böm, unglinga og
fullorðna, hér er módelteiknun,
auglýsingagerð, byggingalist,
skrift og leturgerð og allt þetta
er kennt á jiámskeiðum. Við höf-
um mikið samstarf við Mennta-
skólann á Akureyri og hér em
þeir við nám í listum og því sem
þeim viðkemur sem em á mynd-
listabraut Menntaskólans. Frá því
1985 hafa verið brautskráðir
stúdentar af myndlistabraut. Auk
þess sækir fjöldi nemenda
Menntaskólans hér nám í hinum
margvíslegu greinum myndlista
og þeir fá það metið sem valgrein-
ar.“
Nú segja sumir að mennta-
skólanemar fari í Myndlistaskól-
ann til að krækja sér í þægilegar,
ódýrar valeiningar.
— „Má vera. En þetta er ekki
eins ódýrt og það hljómar í spurn-
ingunni þegar kemur í ljós að
þeir sem velja sér myndíist án
þess að vita nákvæmlega út í
hvað þeir em að fara halda áfram
og bæta við sig hveiju námskeið-
inu á fætur öðru þó að það kosti
jafnvel ómældan tíma og fyrir-
höfn. Það bendir hins vegar til
þess að þetta nám sé þeim ein-
hvers virði, ekki satt? Þetta sam-
starf skólanna hefur reynst mjög
vel og það sýnir betur en annað
hvemig má virkja myndlistará-
hugann. Hann er mjög mikill og
þeir em ótrúlega margir sem
stunda myndlistarnám hér á landi,
en svona samstarf skóla er eitt
af því sem hvetur fólk til að reyna.
Ég held að það sé öllum hollt. “
Tímamót
Helgi Vilberg ansar fáu þegar
ég ætla að veiða eitthvað upp úr
honum um erfíðleika í rekstri
skólans, veggina sem sífellt er
verið að rekast á þegar byggðar
em upp stofnanir eins og lista-
skóli. Hann segir hins vegar að
ævinlega hafi komið til liðs við
skólann vinsamlegir ráðamenn,
listamenn og áhugafólk um listir.
Þess vegna séum við hér, í nútí-
ðinni við þessar prýðilegu aðstæð-
ur og framundan sé framtíðin.
Það sé þetta sem skipti máli öðru
fremur. En yfir síðasta kaffidreitl-
inum nefni ég að nú sé fimmtánda
starfsárið senn á enda.
— „Já, og í tilefni af því ætlum
við að efna til sýningar í haust.
Það verður samsýning þar sem
sýnd verða verk eftir nemendur
sem hafa lokið hér námi sínu eða
að minnsta kosti hluta af því. Við
teljum að við eigum svolítið í því
fólki líka. Og hver veit nema sú
sýning staðfesti að einhveiju leyti
hvers virði þessi skóli er.“
Viðtal: Sverrir Páll