Morgunblaðið - 17.10.1989, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTOBER 1989
í Evrópubandalaginu verð-
ur barist með blýöntum!
eftir EyjólfKonráð
Jónsson
Allir stjómmálaflokkar hafa
markað sér þá stefnu að íslendingar
eigi ekki að sækja um aðild að Evr-
ópubandalaginu og mun Sjálfstæðis-
flokkurinn hafa orðið fyrstur til að
lýsa yfir að aðild að bandalaginu
væri „ekki á dagskrá" þegar um
málið var ályktað á flokksráðs- og
formannsfundi í nóvember 1987.
Síðan hefur mikið vatn runnið til
sjávar og Evrópuþjóðir óðfluga stefnt
að meiri eða minni samruna eða sam-
starfi og EFTA-þjóðirnar treyst sam-
stöðu sína til að ná sem bestum ár-
angri á Evrópumarkaði.
Rétt er að taka strax fram að ég
tel stefnuna sem mörkuð hefur verið
rétta og við hana beri að halda
a.m.k. á meðan ekki skapast gjör-
breytt viðhorf sem enginn getur nú
séð fyrir. Engu virðist nú á tímum
hraða og umbyltinga unnt að spá og
nægir þar að nefna að mikið var
gantast þegar 200 mílna landhelgi
var fyrst sýnd á korti í sjónvarpi I?
september 1973 eða þegar tillögur
voru gerðar af íslendingum um sam-
eign og samnýtingu hafsbotnsrétt-
inda sem spanna öll hin nyrstu höf.
Allt er þetta þó fyrir löngu orðinn
raunveruleikinn sjálfur eða er að
verða það.
Hér skulu nú tínd til fáein þeirra
raka sem fram hafa verið færð fyrir
stefnu okkar í samskiptum við
Evrópubandalagið:
Fyrst er þess að geta að banda-
lagsþjóðirnar flestar a.m.k. skilja
sjónarmið okkar og vilja að við fáum
áfram að vera Evrópuþjóð og njóta
eðlilegra viðskiptaréttinda í eigin
álfu. Þær vilja að vísu að fram fari
samtöl „dialogue“ íslendinga við
bandalagið um eðlileg samskipti. Það
viljum við líka. En það er rangt að
krafist sé veiðiréttinda í okkar efna-
hagslögsögu. Meiri ástæða væri til
að óttast slíka kröfugerð ef við vær-
um orðnir aðilar að bandalaginu eða
lýstum því yfir að við stefndum að
aðild. Fyrst í stað fengjum við
kannske „undanþágu" en hætt er við
að fljótlega yrðu settar fram kröfur
um að sömu reglur giltu um okkur
og aðrar aðildarþjóðir.
Eg tel ástæðu til að undirstrika
það hér og nú að það er alrangt að
reglur Evrópubandalagsins séu þær
að veiðiréttindi eigi að koma í skipt-
um fyrir viðskipti eins og menn í
ábyrgðarstöðum hafa af vanþekk-
ingu haldið fram án þess að geta
fært orðum sínum stað. Auðvitað er
stórhættulegt að halda þessum sjón-
armiðum fram og því verður að linna.
Hitt er allt annað mál að í rabbi
tveggja aðila getur hvort þeirra sem
er nefnt öll __ mál sem samskiptin
varða, en við íslendingar höfum fyr-
ir mörgum árum hafnað því algjör-
lega að Evrópubandalagsríki geti
fengið veiðiheimildir hjá okkur. Ekk-
ert slíkt geti komið til álita í samn-
ingaviðræðum. Einmitt af þeim
ástæðum hefur þess vandlega verið
gætt a.m.k. frá 1986 að orðið tvítal
eða „dialogue" væri notað því að
samningaviðræður um fiskveiðirétt-
indi komu aldrei til greina.
Því má bæta hér við að á ferða-
lagi Evrópunefndarinnar sl. vetur til
Genfar og BrusseJ lýsti sá fulltrúi
þess sem fer með íslandsmálefni því
yfir aðspurður að bandalagið gerði
engar kröfur til fiskveiða innan 200
mílna efnahagslögsögu okkar endar
alveg ljóst að það gætu þeir ekki
gert þar sem við ættum hana.
Forustumenn bandalagsins hlusta
á þau rök að allt frá annarri Hafrétt-
arráðstefnu Sameinuðu þjóðanna
árið 1960 hafi hinar sérstöku að-
stæður íslendinga verið ræddar og í
hafréttarsáttmálanum er ákvæði um
sérstöðu íslands, sem ætíð er nefnt
„íslenska ákvæðið". Við höfum sögu-
legan sérrétt og það vissu allir á
hafréttarráðstefnunni hvað „íslenska
ákvæðið" er. í 71. gr. Hafréttarsátt-
málans segir að veiðiheimildir ann-
arra í efnahagslögsögu strandríkis
gildi ekki ef efnahagur strandríkisins
byggir að mjög miklu leyti á hagnýt-
ingu auðlinda í sérefnahagslögsögu
þess. Ef ráðamenn Evrópubanda-
lagsins teldu sig þurfa að veija það
fyrir öðrum ríkjum að hafa gert
samninga við íslendinga án þess að
fá fiskveiðiheimildir í landhelgi okkar
hefur þeim því verið bent á að þeir
gætu vitnað til þess að sérréttindi
Islendinga væru ekki aðeins söguleg
heldur einnig alþjóðalög.
Meginstefna Evrópubandalagsins
er að hagnýta ijármagn, vinnuafl og
þekkingu eins vel og hægt er. Það
liggur í augum uppi að víð íslending-
ar getum fiskað á íslandsmiðum
ódýrar, með minna vinnuafli, minna
fjármagni, af meira öryggi og fram-
leitt betri vörur en aðrir. Ef EB ætl-
ar að vera samkvæmt sjálfu sér ætti
það að leggja áherslu á að Islending-
ar nýttu einir auðlindir hafsins um-
hverfis landið. Á þessi rök öll hlusta
þeir.
Alveg er líka ljóst að Evrópuþjóðir
verða að fá fiskinn okkar og vilja fá
hann hvað sem líður hagsmunum
þeirra sem mynda 0,14% saman-
lagðra þjóðarfekna EB-ríkja en svo
örsmár er sjávarútvegur þeirra. í
öllu skrifstofubákni EB sem mun nú
Eyjólfur Konráð Jónsson
*
„Eg tel ástæðu til að
undirstrika það hér og
nú að það er alrangt
að reglur Evrópu-
bandalagsins séu þær
að veiðiréttindi eigi að
koma í skiptum fyrir
viðskipti eins og menn
í ábyrgðarstöðum hafa
af vanþekkingu haldið
fram án þess að geta
fært orðum sínum stað.
Auðvitað er stórhættu-
legt að haldaþessum
sjónarmiðum fram og
því verður að linna.“
nálgast tuttugu þúsund manns starfa
aðeins nokkrir tugir að sjávarútvegs-
málum. Auðvitað reyna þeir samt
að ota sínum tota, en áhrif þeirra
eru hverfandi.
Innan framkvæmdastjórnar
bandalagsins fer Stjórnardeild XIV
með fiskveiðimál. Hún er minnsta
stjómardeildin af 22 með 60 manna
starfslið, en starfsmenn fram-
kvæmdastjórnarinnar eru að nálgast
tvo tugi þúsunda. Stjórnardeild XIV
er skipt í þtjár undirdeildir, A-deild
sem flallar um markaðsmál og al-
þjóðleg samskipti, B-deild sem sér
um fiskveiðistjórnun og C-deild er
hefur umsjón með uppbyggingu í
veiðum og vinnslu og fjallar um þró-
unarstyrki.
Evrópustefnunefndin svokallaða
sem í fyrra var sett á laggirnar und-
ir ágætri forustu Kjartans Jóhanns-
sonar, sem nú er kominn til starfa
í Genf, hefur unnið gott verk við
kynningu á EB og afstöðu íslendinga
til þess. Tími eða aðstæður hafa hins
vegar enn ekki verið til þess að
marka afstöðu til þess hver næstu
skref skuli verða umfram það sem
stjórnmálaflokkarnir hafa þegar
gert. Fyrir nefndinni liggur þó að
láta á það reyna m.a. með frekara
sambandi við forustumenn atvinnu-
stétta og ýmissa samtaka hvaða af-
stöðu beri að taka innan EFTA og
í samskiptum við EB yfirleitt, en
mikill ávinningur var það þegar sam-
þykkt var fríverslun með fisk innan
EFTA þannig að sú eindregna af-
stað'a okkar í samskiptamálum
bandalaganna tveggja lægi á borð-
inu.
Forsætisráðherra og raunar líka
utanríkisráðherra sátu langa og
mikla fundi með Evrópustefnunefnd-
inni um þessi málefni. Þar varð niðui'-
staðan sú að forsætisráðherra ætti
á fundi í Osló að halda til streitu
þeim kröfum okkar að fríverslun
yrði í EFTA vegna mikilvægis þess
að ná fram fríverslun með samning-
um við EB. í nefndinni var í algjörum
trúnaði greint frá upplýsingum sem
hnigu að því að óhætt ætti að vera
að sýna fulla hörku til síðustu stund-
ar. Ráðherrann gerði þetta.
Um „frelsin fjögur" hefur mikið
verið rætt. Varla getur það talist
íslenska og þyrftu málhagir menn
að koma til sögunnar en á meðan
má kannske tala um fjóra þætti frels-
isins. Ég tel satt að segja að við eig-
um ekki svo mjög að óttast frelsi til
fjármagnsflutninga og jafnvel þjón-
ustu. Ekki er líklegt að erlent flár-
magn mundi streyma hingað til lands
þó að leyft yrði að flytja það inn.
Við höfum alltaf verið á höttunum
eftir ijármagni frekar en hitt að við
þyrftum að forðast það. Ég er ekki
hræddur við þetta. Sannleikurinn er
sá að það kom fram bæði í Genf og
Brussel þegar við í EB-nefndinni
töluðum þar við ráðamenn og emb-
ættismenn að ekki er lengur talað
um ijármagnsmarkað EB, jafnvel
ekki flármagnsmarkað Evrópu í
heild, ekki Qármagnsmarkað Evrópu,
New York-kauphallar og Tókíó-
kauphallar. Þeir tala um heimsmark-
að. Þeir kalla það glóbal-markað.
Þegar kominn er heimsmarkaður
með ijármagnið, sem allt gengur
meira og minna í gegnum tölvur,
telex og teleföx og hvað þetta nú
allt saman heitir sem- ég kann lítil
skil á, eru fjármagnsflutningar orðn-
ir alþjóðlegir og það stöðvar þá eng-
inn nema sá sem ætlar sér að verða
langt aftur úr öllum öðrum í þróun
a þessu mikilvæga sviði. Þess vegna
held ég að við þurfum ekki að vera
með mikinn ótta í sambandi við ijár-
magnsflutninga og ég held heldur
ekki varðandi þjónustu. En það
vinnst tími til að ræða það allt nánar
síðar.
Ég hef í þingræðu sagt eftirfar-
andi: „Menn skulu ekki halda að
Evrópubandalagið verði heilagt og
þar verði ekkert barist. En sem betur
fer verður það ekki hægt með vopn-
um. En það verður barist með blýönt-
um og skrifstofuveldið verður þar
vafalaust mjög mikið.“
Já, baráttan í Evrópu mun halda
áfram og við hljótum að taka þátt í
henni með okkar blýöntum, þeim her
sem best hefur dugað okkur, en beit-
um honum af hógværð og yfirvegun.
í samtökum og samskiptum þjóð-
anna verður minnsta þjóðin stöðugt
að beita rökum og forðast fljótræði
sem afdrifaríkt gæti orðið.
í upphafi vék ég að því hve ævin-
týralega örar breytingar eru nú að
verða í umheiminum. Og kannski er
hið allra mikilvægasta einmitt Evr-
ópuhreyfingarnar. Fyrir tæpum
tveimur árum fór ég með allri utan-
ríkismálanefnd Alþingis í fyrstu ferð
hennar utan á 60 ára æviskeiði til
Strassborgar og Brussel í boði Evr-
ópubandalagsins. Vikudvöl og við-
ræður formlegar og óformlegar frá
morgni til kvölds höfðu djúp áhrif á
okkur ferðalangana alla hygg ég.
Keppinautar og féndur um aldaraðir
eru að sameinast með svo afdrifarík-
um hætti að varla þarf að óttast að
styijaldir geti brotist út milli tveggja
eða fleiri Vestur-Evrópuþjóða. Var-
lega hafa menn áður treyst þessu,
ekki síst Austur-Evrópuþjóðir, en
oftar en ekki hafa þeim einmitt ver-
ið veittar þungar búsiijar af átökum
sem hófust í vestrinu.
Á undangengnum misserum hef
ég spurt bæði Rússa og Vesturlanda-
menn hvort þeir héldu að svo gæti
verið að austur frá væri mönnum
rórra vegna Evrópusamstarfsins
þegar öllu væri á botninn hvolft og
aldagamall ótti og andúð væri að
dvína. Þess vegna væru vonirnar
meiri um að þjóðir Ráðstjórnarríkj-
anna mundu fylgja núverandi leið-
togum þá vandrötuðu leið til aukinna
lýðréttinda sem við verðum að
treysta að þeir af einlægni og sann-
færingu vilji fara. „Líklega" eða „það
skyldi þó aldrei vera“ hafa menn
yfirleitt svarað. Sjálfur er ég sann-
færður um þetta og varla eru því
aðrir meiri stuðningsmenn Evrópu-
bandalagsins en ég. Það er líklega
að verða annað mikilvægasta banda-
lag mannkynssögunnar, næst á eftir
Atlantshafsbandalaginu.
Það með er ekkert um það sagt
hvort það séu hagsmunir okkar eða
Evrópubandalagsins í bráð og lengd
að við séum þar beinir þátttakendur
þótt tengslin verði að sjálfsögðu ná-
in. Það þurfum við vel að ígrunda.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokks fyrir
Reykja víkurkjördæmi.
Þórir S. Grönclal skrifar frá Flórída
Trygglynda konan í Miami
Fyrir nokkrum árum hringdi í
mig fullorðin bandarísk kona, sem
býr í Miami. Tjáði hún mér, að
hún hefði verið gift íslenzkum
manni fyrir mörgum, mörgum
árum. Hjónabandið hefði ekki
enzt, og hefðu þau skilið eftir til-
tölulega stutta sambúð. Þau hefðu
engin börn átt, og hefðu bæði
fengið sér nýja maka.
Konan sagðist samt alltaf hafa
haft einhveijar taugar til íslend-
ingsins og hefðu þau í marga ára-
tugi skipst á jólakortum og þann-
ig getað fylgzt lauslega hvort með
öðru. Og nú var hún komin að
erindinu, sem var það, að hún
hefði ekkert heyrt frá sínum fyrr-
verandi um síðustu jól. Bað hún
mig að reyna að finna út, hvort
maðurinn væri ef til vill veikur.
Með einu símtali tókst mér að
finna út,' að fyrrverandi eigin-
maður Miami-konunnar væri bú-
inn að vera spítalamatur í nokkra
mánuði, en væri nú eitthvað að
skríða saman. Þetta tjáði ég
kvinnunni og þakkaði hún mér
fyrir.
í fyrra endurtók svo sagan sig.
Trygglynda konan hringdi og
sagði, að hún hefði fengið eitt
jólabréf frá því að hún talaði við
mig síðast, en síðan ekki söguna
meira. Aftur hringdi ég til Islands
og fann nú út, að maðurinn hefði
á ný lent á spítalanum og hefði
raunar andast fyrir nokkrum
mánuðum.
Fyrrverandi eiginkona íslend-
ingsins virtist ekki vera hissa á
þessum fréttum, og gat ég ekki
heyrt, yfir símalínuna, hvort hún
væri hrygg að heyra um dapurleg
örlög mannsins. Hugsaði ég með
mér, að það væru svo feiknarlega
mörg ár síðan þau hefðu verið
gift, að þessi viðbrögð konunnar
væru ekki óeðlileg. Bað ég hana
svo vel að lifa, og taldi þessum
kagítula lokið.
Ég varð því allhissa um daginn,
þegar konan frá Miami hringdi
að nýju. Nú bað hún mig spyijast
fyrir um annan íslenzkan mann!
LeiftUrhratt skauzt sú hugsun
gegnum haus minn, að kona þessi
hefði ekki verið við eina fjölina
felld í íslenzkum ástamálum. Hér
væri líklega að skjóta upp kollin-
um annar íslendingur, sem hún
hefði gifzt og síðan skilið við og
hent á haugana!
Hún hló við, þegar ég spurði í
hálfkæringi, hvort hún hefði líka
verið gift þessum manni. Svarið
var nei, en hún kvaðst hafa kynnst
honum í gegnum fyrrverandi
mann sinn. Það tók mig nokkrar
vikur að grafast fyrir um örlög
þessa náunga. Hann reyndist hafa
safnast til feðra sinna fyrir nokkr-
um árum, þá 75 ára gamall. Þeg-
ar ég hringdi í konuna forvitnu
og sagði henni tíðindin, fannst
mér einhvern veginn, að hún væri
bara fegin, að þessi gamli vinur
skyldi vera horfinn af sjónarsvið-
inu.
Síðasta símtalið kom svo á
föstudaginn var. Ég bjó mig und-
ir fyrirspurnir um fleiri íslenzka
menn. .Nú var annað uppi á ten-
ingnum. BT-úin trygga sagðist vera
að skrá æviminningar sínar, og
vantaði sig hjálp við að þýða uppá-
halds setningu íslenzka fyrrver-
andi eiginmannsins. Hann hefði
notað hana í tíma og ótíma og
væru þetta einu íslenzku orðin
sem hún sjálf hefði geymt með
sér í minningu síns sáluga íslands-
manns.
Svo mælti hún fram þessi orð,
skýrt og greinilega: Djöfulsins
andskotans helvíti! Ég var orð-
laus. Hún bara hló, þegar ég
stamaði upp þýðingunni á þessu
mergjaða bölvi. Sagði hún að sig
hefði nú alltaf grunað, að þetta
hefðu ekki verið nein ástarorð.
Ég spurði hana um ævisöguna
og hvort hún væri búin að finna
forlag til þess að gefa hana út.
Hún varðist allra frétta, enda
væri hún ekki búin að ljúka við
bókina. Hugsaði ég með mér, að
líklega ætlaði hún að segja eitt-
hvað ljótt um framliðnu íslending-
ana og þess vegna hefði hún bara
verið fegin að finna út, að þeir
væru ekki lengur hérna megin
moldar og myndu því ekki fara í
mál við sig. En við_ verðum víst
að bíða og sjá til. Ég læt ykkur
vita ef eitthvað gerist.
Höfundur er ræðismaður Islands
í Suður-Flórída og
framkvæmdasljóri hjá
físksölufyrirtæki á Miami.