Morgunblaðið - 17.10.1989, Page 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTÓBER 1989
ég ekki að bjpða honum? Svo ég
segi: Ólafur. Ég er að selja hérna
bók. Nú, hvaða helvítis bók er það,
segir hann. Ég segi: Það er ljóða-
bók. Og læt falla einhver viðeigandi
orð. Ég segi honum að hún sé eftir
Árna og sé dýr. Láttu mig hafa 5
eintök segir hann, en steinhaltu
kjafti. Hann keypti 5 bækur, fyrir
það sem hann hafði handbært í
vasanum af peningurn. Ólafur var
óskaplega hrifinn af Árna, gáfum
hans, skáldgáfu og ekki síður af
söng hans. Ólafur hafði mikla
ánægju af söng, það hefir nú ekki
gert lítið, og Árni hafði þessa óskap-
lega fínu rödd.
Við Jónas frá Hriflu kynnumst
fyrst með merkilegum hætti. Það
er útifundur í barnaskólaportinu.
Ég er þar náttúrulega, eins og allt-
af á öllum fundum. Jónasi lá lágt
rómur. Hann var ekki beint hæfur
til þess að tala á stórum útifundum
áður en nokkur hljómmögnunar-
tæki komu, en hann hélt þarna
ræðu og ég náttúrulega uppi með
kjaftinn að gapa upp í hann. Svo
lýkur fundinum og ég labba niður
á Lækjartorg, þá er allt í einu klapp-
að á öxlina á mér. Ég lít við og það
er þá Jónas Jónsson. „Þú varst
þarna að kalla fram í fyrir mér,“
og var nú að tala um að það væri
ekki siðaðra manna háttur að láta
hafa sig í öskurapahátt. Svo liðu
mörg ár og ég fór á Laugarvatn í
skólann. Þar er hann eins og frels-
andi engill, eins og mannkyns-
fræðari. Kom þangað með Sigurði
Nordal að sýna honum menningar-
setrið. Við vorum að æfa leikrit,
nemendurnir. Hrekkjabrögð Scap-
ins.
Svo liðu mörg ár. Ég hitti Jónas
næst á heimili Alberts Guðmunds-
sonar. Þeir voru miklir vinir og
borðuðu stundum saman í hádeginu
á Hótel Sögu. ^Albert bauð mér
með. Ég hafði ekki haft mikið álit
á Jónasi sem pólitíkusi, en fór að
lesa eftir hann það sem hann skrif-
aði um Einar Benediktsson og
segi: Ég man meira að segja hvern-
ig greinin byrjar. Hún byrjar svona:
„I landnámi Ingólfs eru tvö höfuð-
ból, Elliðavatn og Herdísarvík." Svo
spinnur hann þráðinn um ævi Ein-
ars þarna á milli. Þarna við borðið
á Hótel Sögu heldur Jónas svo
áfram sögunni og segir okkur
margt um Einar Benediktsson. Þess
á milli er hann að gjóa augunum í
átt til Bessastaða og láta orð falla
um staðinn og Bessastaðavaldið.
Þá segi ég við hann: „Hvaða kvæði
Einars þykir þér stórkostlegast."
„Já, sjáðu til,“ segir hann. „Það er
nú Grettir. Grettiskvæðið." Og svo
byijar hann að lesa Grettiskvæði.
Og hann klökknar. Hann klökkn-
aði. Ég man eftir að hann sagði.
„Það er þarna. Sekur er sá einn er
tapar.“ Svo sagði hann: „Við skul-
um tala um eitthvað annað.“ í raun
og veru var Jónas ákaflega mennsk-
ur maður. En maður var alinn upp
við að þetta væri eitthvert ill-
menni. Hann komst stundum snilld-
arlega að orði. Ég man eftir grein
sem hann skrifaði um Þórð Jens-
son, son Jens Sigurðssonar. Það var
minningargrein. „Hann var eins og
peningaskápur sem óviðkomandi
lyklar gengu ekki að.“
Systkini Lúðvígs og ættingjar
hafa einkar góða og glaða lund.
Lúðvíg segir að hún sé sótt í móður-
ætt, til Bernhöftanna. Amma hans
María Bernhöft og Lúcinde Hansen
móðir hans voru léttlyndar og hlát-
urmildar. Faðir Lúðvígs, Hjálmtýr
kaupmaður Sigurðsson, síðar bank-
amaður, var einnig „húmoristi" eins
og sagt var hér fyrr á árum. Hann
hafði gott skopskyn. Lúðvíg segir
að sér verði oft hugsað til þess á
seinni árum að aldrei varð vart
uppgjafar hjá foreldrum hans, þótt
á móti blési og hópurinn væri stór,
átta börn. Alltaf var móðirin jafn
kát.
Lúðvíg er kvæntur Kristjönu
dóttur Péturs Halldórssonar, borg-
arstjóra, og Ólafar Björnsdóttur.
Börn þeirra eru Pétur læknir í
Reykjavík og Erna María húsfreyja.
Lúðvíg varð formaður Ferða-
málaráðs árið 1964. Síðar ferða-
málastjóri um áratugaskeið. Hann
hefir hlotið margskonar viðurkenn-
ingu fyrir störf sín.
Pétur Pétursson þulur.
húsinu, meira að segja í úníformi.
Ég náttúrlega jánkaði því. Þegar
ég hafði tekið þessu embætti þá
sagði Jón: Þú þarft að fara á nám-
skeið. Hann Guðmundur Ágústsson
frá Birtingaholti, vélstjóri, hann
setur þig inn í þetta. Svo varð ég
að pússa allt sem hægt var að
pússa og vera snyrtilegur og kurt-
eis við kúnnana sem fóru upp og
niður og vera búinn að opna á rétt-
um tíma.“
Lúðvíg var einkasendill Jóns Þor-
lákssonar sumarlangt og svo lyftu-
vörður um veturinn. Margir nafn-
kenndir menn áttu leið um mið-
bæinn, í grennd við vinnustað Lúð-
vígs. Hljóðbært varð er þeir Árni
Pálsson prófessor og Páll Eggert
Ólason ráðuneytisstjóri, sagnaritari
og prófessor leiddust, gagnteknir
og hugfangnir, upptendraðir ölvímu
og háleitum hugsjónum. Stíga þeir
ölduna fast og þungum skrefum
fyrir horn Pósthússins sem leið ligg-
ur í Austurstræti. í flas Páls Eg-
gerts kemur ung og bjartleit stúlka
og fær ei stöðvað sig fyrr en í
fangi Páls Eggerts. Verður henni
litið á ygglibrún fræðaþular er lét
brúnir síga og hrópar hún ósjálfr-
átt: Ó, Jesús minn. Árni Pálsson
skynjar af skopnæmi orðsins list
og leik. Segir: „Ekki teljist þér
mannglögg ungfrú.“
Segja má að að það sé til stað-
festingar á því hve Lúðvíg á auð-
velt að semja sig að háttum um-
hverfis og starfa með skapgerðar-
mönnum hvar sem þeir kunna að
skipa sér í pólitíska fylkingu, að
hann réðst síðar til skrifstofustarfa
hjá einum helsta bæjarmálaand-
stæðingi Jóns Þorlákssonar, fræg-
um fjáraflamanni, Sigui'ði Jónas-
syni, þeim er Þórbergur nefndi
Júnesen. Það var hann sem greiddi
vixillán Þórbergs, sem frægt var,
gaf ríkinu Geysi og Bessastaði.
Þótt öldur risu stundum hátt í sam-
starfi Lúðvígs og húsbónda hans
Sigurðar Jónassonar hjá Raftækja-
einkasölu ríkisins og hnefi væri
jafnvel reiddur til höggs og pústur
fylgdi olli að eigi vistaskiptum né
vinslitum. Tókst með þeim góð vin-
átta og sýndi Sigurður þeim hjónum
ræktarsemi og umhyggju.
Um nærfellt tveggja áratuga
skeið var Lúðvíg framkvæmdastjóri
Sjálfstæðishússins í Reykjavík. Þar
naut hann sín vel í starfi. Þar var
jafnan mannmargt, félagsfundir er
hann stótti marga hveija og sam-
komur ýmsar, revíur og gamanmál.
Þá sat hann löngum á tali við nafn-
kunna menn er þangað komu vegna
starfa sinna eða erinda er þeir áttu.
Skáld qg rithöfundar, leikarar,
hljómlistarmenn, ræðuskörungar
og erindrekar. Allir lögðu leið sína
til Lúðvígs. Hann sat við þjóðbraut
þvera og laðaði gesti og gangandi.
Á þessum árum kynntist Lúðvíg
fjölda manna sem eru honum hug-
stæðir og raunar ógleymanlegir.
Hann nefnir fáa eina er gnæfa í
minningu.
Ólafur Thors var feiminn. Hann
var hlédrægur og tók ekki mikinn
þátt í „selskabslífi". Hann var heim-
amaður. Hlédrægur og skapstór.
Hafði stórt hjarta. Var góðmenni.
Svona maður eins og Ólafur verður
þjóðsagnapersóna vegna skapgerð-
ar sinnar. Mér finnst alltaf lýsa
honum alveg fullkomlega, í raun
og veru, sagan sem Magnús Storm-
ur sagði af viðskiptum þeirra þegar
hann fer að ná í viskýflöskuna
handa Árna frá Múla. . . .Þú þekk-
ir hana... „Þá held ég veiti ekki
af að hafa þær tvær,“ sagði Ólafur
er hann vissi að Magnús fór erinda
Árna. Þá var Árni farinn úr flokkn-
um og þeir Ólafur skildir að skipt-
um.
Árni frá Múla var ákaflega mik-
ill vinur minn. Mér þótti vænt um
Árna. Alla daga, alla tíð. Hann var
svo ljúfur maður hann Árni. Ragnar
í Smára gaf út til styrktar Árna
bók sem hét „Gerfiljóð". Mig
minnir hún hafi átt að kosta 250
krónur. Árni vissi að ég hitti marga
og bað mig að selja fyrir sig nokk-
ur eintök af bókinni. Hann var þá
farinn úr Sjálfstæðisflokknum. Eg
tók nokkrar bækur. Ég seldi strax
nokkur eintök kunningjum mínum
er ég hitti í Sjálfstæðishúsinu. Þeim
var vel til Árna. Svo kemur Ólafur
þangað og ég hugsa með mér. Á
Afmæliskveðja:
Lúðvík Hjálmtýsson
fv. ferðamálastj óri
reisti við Austurvöll, þar sem áður
hafði staðið Hótel Reykjavík, var
bundið fastmælum að Lúðvíg tæki
að sér flutning gesta og heima-
manna milli hæða í húsi Jóns er
gnæfði á mörkum Vallarstrætis og
Austurstrætis og sneri fagur-
skrejrttum stafni að Pósthússtræti
þar sem lágmynd landnámsmanna
prýddi ijáfur við ris. Var Lúðvíg
sendur á námskeið til vélfræðings
að læra handtök og stjórn lyftunnar
er brunaði fyrir vélarafli í upphæð-
ir og þótti hið mesta furðuverk fá-
mennum bæ er þekkti naumast
aðra véltækni en hjólbörur og hand-
vagna.
„Ég var sendisveinn hjá Jóni
Þorlákssyni, segir Lúðvíg, einka-
sendill hjá honum. Þegar Jón var
búinn að byggja Austurstræti 14
þá kallar hann á mig inn til sín og
spyr hvort ég vilji verða lyftuvörð-
ur. Þetta þótti stórkostlegt embætti
í Reykjavík. Það var bara einn lyftu-
vörður og það var í Eimskipafélags-
U
m
c
c\
m
s
IU
0
Ul
m
c
C\
m
iu
m
u
m
e
Eff
0
-I
iu

tí
m
c
c\
m
9
IU
e
Ul
Vinir Lúðvígs og kunningjar sem
samfagna honum í dag minnast
góðra daga unglingsára og mann-
dóms þegar Reykjavík var ennþá
bær gangandi vegfarenda og veit-
ingastofur hétu „konditori“ og
„café“ með erlendum rithætti og
stafsetningu, að ógleymdum fram-
bui'ði. Það vafðist ekki fyrir okkur
Lúðvíg að hafa réttar áherslur á
þessum orðum. Við lögðum ekki
„betoningen forkert", eins og sagt
var af öðru tilefni. Allt átti það sér
eðlilegar skýringar. Lúðvíg borinn
og barnfæddur í fjölskyldu sem stóð
föstum fótum í jarðvegi góðborgara
af dönsku kyni er hafði að leiðar-
ljósi mannúðarviðhorf og matar-
gerðarlist, með geðþekku ívafi
mælsku og samtalskúnstar utan
enda og skorti aldrei umræðuefni
né áhugamál.
Við, gamlir borðfélagar Lúðvíg á
góðum og gömlum dögum Hress-
ingarskálans, minnumst hans sem
góðs félaga er kunni þúsund og
eina nótt' frásagna um Reykjavík
séra Bjarna og Jóhannesar Kr. svo
vel og flutti hveija sögu með slíkum
tilbrigðum gamansemi og látbragðs
að Harún al Rasid, kalífar, vesírar
og kórdrengir máttu bara fara að
vara sig.
Mér er nær að halda að mislitar
perur Bjöms Björnssonar bakara
„kongelig Hof“, öðru nafni Bjössa
bollu, hafi lýst upp tijágarðinn og
varpað töfrabjarma þegar ijósin
ljómuðu hvað skærast á dans- og
veitingapalli Hressingarskálans er
vissi að Landfógetagarðinum, skjól-
sælum lundi Árna Thorsteinssonar,
bróður Steingríms _ skálds, sem
dreymdi í sólskini. í glöðum hópi
æskufólks sat Lúðvíg og fylgdist
með mannlífi. Prúður, gamansamur
og góðviljaður. Bókhneigður og
áhugasamur um þjóðmál. Þótt af-
staða okkar Lúðvígs þá sem og síð-
ar væri um margt með ólíkum
hætti, varð það aldrei til vinslita.
Þvert á móti má segja að við höfum
haft af því skemmtan góða að ræða
um menn og málefni og hlýða á
frásagnir um Brávelli stjórnmál-
anna og bardaga þar.
Það hlaut eiginlega að fara svo
að Lúðvíg Hjálmtýsson helgaði líf
sitt og starf ferðamálum. Snemma
beygist krókurinn til þess sem verða
vill segir máltækið. Þeir sem
þekkja Lúðvíg og þeir eru orðnir
margir á langri leið, vita að hann
er hveijum manni fróðari um sögu
lands og þjóðar, kann vel að koma
fyrir sig orði og eigi síðui' að hlusta
á aðra, en það er ekki öllum gefið,
en getur þó skipt sköpum og ráðið
úrslitum mála. Það urðu líka marg-
ir til þess að taka Lúðvíg tali og
ráða honum heilt um framtíð hans
og lífsbraut. Þegar Jón Þorláksson,
landsverkfræðingur, borgarstjóri
og ijármálaráðherra sá Lúðvíg í
hópi margra umsækjenda um lyftu-
varðarstarf í stórhýsi því er Jón
PEUCEOT 205 PEUCEOT 205
PEUCEOT 205 PEUGEOT 205 PEUGEOT 20
Hann er kominn
árgerð
■ ••

Kynnwn í dag og nœstu daga 1990 árgerðina af
PEUCEOT 205
Komið og kynnist af eigin raun þesswn skemmtilega bíl
sem kosinn hefur verið„BESTl BÍLL í HEIM1“
ár ejtir áir*
Verð 3 dyra kr. 565.700.-
Verð 5 dvra kr. 589.500.-
’AutoMotorundSport
JÖFUR HF
NÝBÝLAVEGI 2. KÖPAVOGI, SÍMI(91)42600