Morgunblaðið - 11.11.1989, Síða 12

gl - figer aaaKaycM JJ HMOínst-ru I œat, vrrv^i
I2r — -- ............. ------ MÖROÚNBLAfjlf)-LAUGARÐAÍ5ÓÍI-ll.: NÓVEMBER 1989
Aferð, form, rymi
____Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Jónína Magnúsdóttir
Frjókorn og frjóangan
í eystri sal Kjai’valsstaða hefur
verið komið fyrir kynningarsýn-
ingu á verkum norska málarans
Aivids Pettersen, og er sýningin
farandsýning, er gistir nafn-
kenndar listastofnanir á öllum
Norðurlöndum. Það er menning-
ar- og vísindadeild Norræna
menningarsjóðsins, sem styrkt
hefur þessa sýningu ásamt fyrir-
tækinu Hydro Aluminium og
tveimur listhúsum, Galleri Riis og
Galleri Bohman.
Mjög veglega er staðið að þess-
ari sýningu og hefur m.a. verið
gefin út heilmikil sýningarskrá
með litmyndum af flestum ef ekki
öllum myndunum á sýningunni.
Formála í sýningarskrá skrifar
Björn Springfeldt frá Malmö, en
um list Arvids Pettersen og lífs-
skoðanir Bo Nilsson.
Ekki veit ég alveg hve farsælt
og rétt það sé, er menningarsjóð-
ur Norðurlanda styrkir framtak
sýningahúsa, er kynna vilja skjól-
stæðinga sína, en hins vegar hlýt-
ur maður að fagna öllum slíkum
sýningum á list framsækinna
frænda vorra á hinum Norður-
löndunum, er hingað rata.
Það hefur t.d. hlotið mikla
gagnrýni á meginlandinu á sl.
sumri, hvernig sýningarhús hafa
notfært sér opinbera sjóði til að
koma skjólstæðingum sínum á
framfæri, því að menn vildu
ganga of langt, en að því og frægu
dæmi kem ég á öðrum vett?angi
fljótlega.
— Það blandast ekki málum,
að Arvid Pettersen er dijúgur og
metnaðarfullur málari, er orðið
hefur fyrir sterkum áhrifum af
málverki meginlandsins og þá
helst Þjóðveijans Anselm Kiefer.
Skrifaði ég 'einmitt langa grein
um Kiefer í Lesbók snemma á
þessu ári vegna sýningar verka
hans á MoMa í New York og er
því nokkuð inni í málum hér.
En Kiefer vinnur á annan hátt
og notar fjarvíddina meira svo og
raunhæfar skírskotanir í sögu
þjóðar sinnar og norræna goða-
fræði. Og vist er goðafræðin ekki
fjarri í málverki Pettersens, en
hvar er hún eiginlega íjarri í hinu
nýja málverki?
Satt að segja er þessi skírskot-
un til goðafræði og heimspeki
orðin nokkuð útþvæld („klisju-
kennd“) og takmörkuð ánægja af
því að lesa hana í síbylju, er mynd-
verk eru útskýrð og getur það
einmitt komið niður á þeim sem
síst skyldi.
Á stundum grunar mann jafn-
vel, er maður virðir fyrir sér verk
sumra málara, að þeir kunni
næsta lítið fyrir sér í goðafræði
og heimspeki og að hér sé um
hreinan uppslátt að ræða.
— Það eru hin stóru málverk
Myndlistarkonan Valgerður
Bergsdóttir sýnir um þessar
mundir og fram til 15. nóvember
31. teikningu í listhúsinu Nýhöfn
við Hafnarstræti. Valgerður hefut'
á undanförnum árum skapað sér
nafn sem tilþrifamikill teiknari og
m.a.verið fulltrúi íslands á ýmsum
nafnkenndum alþjóðlegum sýning-
um.
Ekki er nema ár síðan hún sýndi
voldugar teikningar í Galleríi Svart
á hvítu, meðan það ágæta listhús
var og hét, og vakti sýningin
dijúga athygli.
Sýningar á teikningum eru því
miður ekki algengar hér í borg og
samt eigum við margt ágætra
teiknata, en þeir fá einfaldlega
ekki nóga uppörvun í formi verk-
efna og listhúsin sækjast ekki of
mikið eftir slíkri list, jafnvel þótt
sumar sýningar hafi gengið ágæt-
lega.
Góðar teikningar eru langt frá
því að vera annars flokks list og
margir bestu myndlistarmenn ver-
aldar eru framúrskarandi teiknar-
ar og halda þeim þætti listar sinnar
stíft fram. Það gerðu og einnig
Braque, Matisse og Picasso á
sínum tíma svo og fjöldi samtí-
ðarmanna þeirra.
í mettuðum, safaríkum gráum og
ljósgulum litatónum, sem einföld
form prýða, sem mér fannst mik-
ið til koma á sýningunni á Kjarv-
alsstöðum. Þetta eru heilmikil
málverk óg efniskenndur liturinn
borinn á dúkana með þroskaðri
tilfinningu og skynrænni kennd.
Þessar myndir eru kannski ekki
þær sem maður tekur helst eftir
við fyrstu skoðun, en verða þeim
mun áleitnari við endurteknar
heimsóknir á sýninguna. Og þetta
er einmitt sýning, sem þarf að
skoða oftar en einu sinni, því að
myndverkin grípa mann ekki
sömu heljartökum og myndverald-
ir Kiefers. Þær eru margar hveij-
ar þyngri og dekkri og ekki sami
sannfæringarkrafturinn að baki,
einnig vantar þess dularfullu norr-
ænu ljósglóð, sem streymir fram
úr myndum Kiefers.
Ekki gengur mér of vel að
skilja né meðtaka hið ritaða mál
í sýningarski'ánni, né þá fullyrð-
ingu að einmitt þessi tegund listar
hafi verið mest áberandi í norr-
ænni framúrstefnulist á undanf-
örnum árum, og ég er alls ekki
viss um, að málaranum sé akkur
að öllu, sem þar er ritað, því ég
sé ekki betur en sumt, sem höf-
undarnit' hafna, lifi góðu lífi í
nokkrum mynda hans. Eg tel eng-
an góðan málara hafa hag af
því, er ritglaðir eru að moka ein-
hvern ímyndaðan flór hefðarinnar
til hags fyrir skjólstæðinga sína,
en í slíkri iðju stöndum við norr-
ænir því miður framarlega og
hefur það svip af nokkurri minni-
máttarkennd.
Hér' má minnast þess sann-
leika, að sá sem afneitar fortí-
ðinni, og þá um leið hefðinni, verð-
ur að lifa hana upp á nýtt og þar
er mannsævin sem dropi í hafið.
Standi málverkin ekki fyrir
sínu, þá dugar slíkur stuðningur
skammt, en í þessu tilviki standa
hin bestu málverk fullkomlega
undir sér og það hlýtur að vera
skoðandanum og málaranum
sjálfum nóg.
Það er og mikil prýði að góðri
teikningu hvoit heldur á safni eða
heimahúsi, opinberum stofnunum
eða einkafyrirtækjum.
Teikningar, sem byggjast fyrst
og fremst á miðlinum sjálfum riss-
blýinu og tæknilegum möguleikum
í Galleríi List að Skipholti 50B
hefur ung listakona, Jónína
Magnúsdóttir opnað sína fyrstu
einkasýningu á heimaslóðum. En
áður hefur hún haldið eina sýn-
ingu í Danmörku árið 1987 og
tekið þátt í því ágæta framtaki
IBM sýningunni „Myndlistarmenn
framtíðarinnar" að Kjarvalsstöð-
um einnig árið 1987.
Jónína er menntuð frá MHI og
lauk þaðan prófi árið 1978, og
hefur síðan m.a. stundað nám við
Myndlistaskóla Reykjavíkur og
hjá danskri listakonu, Elly Hoff-
man að nafni, en ekki kann ég
nein deili á henni. Myndirnar á
sýningunni eru unnra á flísar með
postulínslitum, olíu á striga og
olíukrít á pappír auk blandaðra
tækni vatnslita og olíukrítar. Það
er nokkur reynsluleysi og ungæð-
issvipur yfir þessari sýningu þrátt
fyrir alla skólun og er eins og
myndlistarkonan forðist frekar
hin veigameiri átök. Auk þess
virðast viðhorf hennar til listar-
þess, eiga erfitt uppdráttar hér á
landi sem víða annars staðar.
Það er ósköp eðlilegt, því að það
þarf vissan og áunninn listrænan
þroska til að meta slíka list og í
ljósi þess hve ófullkomin kennsla
í myndmennt er í framhaldsskólum
innar vega salt á milli listiðnaðar
og fijálsra, skapandi athafna.
Það er ekki vegna þess, að hún
málar á flísar með postulínslitum,
að ég held þessu fram, heldur
vegna þess hvernig hún nálgast
myndefnið í velflestum mynda
sinna. það voru nefnilega einmitt
tvær litlar slíkar myndir, sem
vöktu mesta athygli mína fyrir
mesta lit- og formrænt samræmi,
auk þess sem þær búa yfir innri
krafti. En það voru myndirnar
„Fijókorn" (9) og „Fijóangan"
(10).
Onnur mynd, sem vakti einnig
sérstaka athygli mína var „Bláa
blómið“ (II) fyrir skynrænan
hrynjanda í formi og lit.
Af þessri sýningu mætti
kannski ráða, að listiðnaður liggi
frekar fytir Jóninu Magnúsdóttur
en málaralist, en hvað sem öðru
líður er það veigamest að vera
allur í því, sem maður tekur sér
fyrir hendur og forðast hik og
tvíræðni.
landsins, þá er ekki von á góðu.
Og því er allur listþroski hérlendis
svo til sjálfsprottinn, einkaframtak
út í fingurgóma, þótt uppeldi og
ytri aðstæður gegni hér miklu hlut-
verki.
Valgerður Bergsdóttir er einn
þeirra listamanna, sem láta blýið
á milli handanna ráða hughrifum
sínum sem oftast tengjast þó ytri
áhrifum og þá iðulega fólki í kyrr-
stöðu eða á hreyfingu. Mynda-
flokkarnir nefnast einmitt: Hreyf-
ingin, Kyrrstaðan, Veran, og
Tengingin og segja nöfnin heilmik-
ið um inntak myndanna.
Víst er Valgerður góður teiknari
og þetta falleg sýning, en þó er
eins og einhvern herslumun vanti
til að allt gangi upp, en svo má
einnig vera að myndirnar komi
sterkar út á samsýningu nokkrar
saman, en í þessu formi.
Og með sanni eru heilmikil
flínkheit og tilþrif í myndum eins
og nr. 2, (Hreyfingin), 4, (Kyrr-
staðan), 8 og 9, (Veran) og 15,
(Tengingin) og flestar þeirra sýna
að Valgerðut' þarf ekki að vera
hrædd við hlutkennd form og er
jafn nútímaleg og þótt kenna megi
fígúrur í myndum hennar.
Það er heilmikil ástæða fyrir
listnjótendur að líta inn í mynd-
húsið Nýhöfn þessa dagana,
staldra þar við og skoða óvenjulega
sýningu.
Hreyfíng*, áferð, tenging
Tónlistardagar Dómkirkjunnar
________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Tónlistardagar Dómkirkjunnar
hófust á orgeltónleikum Flemmings
Dreisig, sem er orgelleikari Heilags-
andakirkjunnar í Kaupmannhöfn. Á
| efnisskránni voru verk eftir J.S.
Bach, Reger og ijóra danska orgel-
leikara við Heilagsandakirkjuna og
eitt eftir danska prestinn og tón-
skáldið Leif Kayser. Dreisig er
feikna góður tekniker og leikur sér
skemmtilega að „registeringum" án
þess að hafa aðstoðarmann. Snögg
blæbrigðaskipti notar hann iðulega
til að skerpa formskil í verkunum
og átti þetta ágætlega við í dönsku
verkunum og tveimur verkum eftir
Reger, einkanlega í „Skérsói" í fís-
moll, op. 80. Þetta átti hins vegar
ekki alls kostar við í Tokkötu,
Adagio og fúgu (Bwv 564) eftir J.S.
Bach og verður auk þess til lengdar
nokkuð leiðinlegt, þar sem tónhugs-
un verksins slitnar í smábita og
flutningurinn í heild verður eins kon-
ar „l.eiksýning í registeringu".
Skemmtilegustu dönsku verkin
voru Tokkata í d-moll eftir Weyse
og þijú eftirspil eftir oreglleikarann.
Tokkatan er skemmtilegt fingraspil
sem Dreisig lék feiknavel og í þrem-
ur eftirspilum brá fyrir áhrifum af
Messiaen en einnig skemmtilegum
tilþrifum, sem auðvitað nutu þess
vel hve vel þau voru leikin.
Tvö smálög eftir Otto Malling eru
í stíl sem var í tísku á fyrri hluta
aldarinnar og er kenndur við „bíó-
orgel“, heldur svona ókræsilegur
samsetningur. Toccata yfir „Ave
Maria“ eí'tir Leif Kayser er einnig
lítill skáldskapur og tengslin við
„Ave Maria“ eitthvað lausleg og gat
ekki að heyra hvort þar lá til grund-
vallar ákveðið lag eða um var að
ræða ólagbundna hugleiðingu.
Flemming Dreisig er mikill tekn-
iker og hefði verið fróðlegt að heyra
hann takast á við stærri verk, bæði
að umfangi og inntaki,' en þessi sak-
lausu dönsku lög, sem tóku upp
meginhluta tónleikanna og voru að-
eins skemmtileg áheyrnar vegna frá-
bærrar útfærslu þessa ungá orgel-
snillings.