Morgunblaðið - 11.03.1990, Side 15

. MORGUNBLAÐIÐ SUNNUBAGUR 11. MARZ 1990 1 5 !
vesturs samþykktu í Ottawa í
síðasta mánuði að fulltrúar þýzku
ríkjanna og sigurvegaranna úr
síðari heimsstyrjöldinni — Banda-
ríkjamanna, Rússa, Breta og
Frakka — ræddu hernaðar- og ör-
yggishliðar sameiningar Þýzka-
lands. Þessar „tveir-plús-fjórir“ við-
ræður hefjast nú í vikunni, rétt
fyrir kosningarnar í Austur-Þýzka-
landi.
Kohl liggur á
Sameining Þýzkalands getur
tryggt Kohl kanzlara sess í sögunni
og hann hefur lagt allt kapp á að
henni verði hraðað sem mest. Um
mánaðamótin lagði hann til að sam-
.einað Þýzkaland viðurkenndi ekki
núverandi landamæri Póllands
nema því aðeins að Pólveijar afsöl-
uðu sér tilkalli til stríðsskaðabóta á
hendur Þjóðveijum og að réttindi
þýzka minnihlutans í Póllandi yrðu
tryggð. Pólveijar fengu mikla
landaauka á kostnað Þjóðveija eftir
istríðið og Vestur-Þjóðveijar hafa
iekki viljað viðurkenna vesturlanda-
mæri þeirra, Oder-Neisse-línuna.
Austur-Þjóðveijar viðurkenndu
pólsku landamærin 1950, en Bonn-
stjórnin hefur viljað halda þeim
möguleika opnum að þau verði end-
anlega ákveðin þegar friðarsamn-
ingur verði gerður. Hæstiréttur
Vestur-Þýzkalands úrskurðaði
1975 að þýzku landamærin frá
1937 væru enn í gildi lagalega séð
þrátt fyrir ósigurinn í stríðinu.
Landamærabreytingar væri aðeins
hægt að ákveða á friðarráðstefnu,
en Bonn-stjórnin vill komast hjá því
að slík ráðstefna verði haldin, því
að þar yrðu settar fram skaðabóta-
kröfur og Þjóðveijar mundu aftur
koma fram í hlutverki sigraðar
þjóðar.
Verið getur að með tillögu sinni
hafi Kohl viljað treysta stöðu Þjóð-
veija á ráðstefnum, sem verða
haldnar áður en Þýzkaland samein-
ast, en hún vakti reiði í Póllandi
og olli hættu á stjórnarkreppu í
Bonn. Hans-Dietrich Genscher ut-
anríkisráðherra og félagar hans í
Fijálsa demókrataflokknum (FDP),
samstarfsflokki Kohls, risu önd-
verðir gegn honum og sögðu að
Pólveijar hefðu fallið frá skaðabóta-
kröfum 1953. Genscher sakaði Kohl
óbeinlínis um að loka leiðinni til
sameiningar.
Viðurkennt var að Kohl hefði
rétt fyrir sér í lagalegum skilningi,
en ekki var talið viðeigandi að gera
málið að milliríkjadeilu, sem varp-
aði skugga á sameiningu Þýzka-
lands. „Sameiningar-kanzlarinn er
að breytast í leiðtoga einangrunar
í utanríkismálum," sagði General-
Anzeiger í Bonn.
Lét undan
Vegna mikils þrýstings innan-
lands og utan féll Kohl frá kröfu
sinni á þriðjudaginn og hætta á
stjórnarkreppu leið hjá. Sætzt var
á að bæði þýzku þingin samþykktu
samhljóða ályktanir um að samein-
að Þýzkaland héti því að viðurkenna
landamærin formlega með samn-
ingi við Pólveija. Kohl lýsti furðu
sinni á fjaðrafokinu og sagði að
einungis sameinað Þýzkaland gæti
samþykkt Oder-Neisse-línuna.
Það olli einnig erfiðleikum í
stjórnarsamstarfinu að Kohl krafð-
ist þess að FDP styddi líka þá hug-
mynd að Austur-Þýzkaland lýsti
yfir að það væri hluti vestur-þýzka
sambandslýðveldisins í samræmi
við 23. grein grundvallarlaganna.
FDP viðurkennir að þetta sé æski-
legasta ieiðin til sameiningar, en
telur að íbúar Austur-Þýzkalands
eigi að ákveða hvernig landið skuli
sameinað og segir að ekki sé hægt
að ákveða það í Bonn. Sósíaldemó-
kratar töldu tillöguna merki þess
að Kohl reyndi að innlima Austur-
Þýzkaland.
Auknar kröfur Kohls ýttu undir
ugg um að hann reyndi að knýja
fram sameiningu Þýzkalands með
offorsi í því skyni að gera Þjóðveij-
um kleift að beita mætti sínum
gagnvart grannríkjunum eftir sam-
eininguna, líkt 'og fyrrum.
Kanzlaranum hefur verið legið á
hálsi fyrir að reyna að flýta samein-
ingunni sem mest til að treysta
stöðu sína í kosningunum í desem-
ber. Hann vill ekki styggja hægri-
sinnaða kjósendur, sem gætu komið
í veg fyrir að hann fái meirihluta
með því að kjósa lýðveldisflokk
hægriöfgamanna. Hann biðlar með-
al annars til fámenns hóps, sem
viðurkennir ekki landamærin frá
Hið nýja Þýskaland
íb. 77 milljónir
Helztu borgir: Berlín
(3 m.)f Hamborg (1,6
m.)f Miinchen (1,3
m.)f (Bonn 291.500).
Þjóðarauður:
1415 milljarðar doll-
arar
Útflutningur:
354 milljarðar doll-
ara
1945 og vill endurheimta gömul,
þýzk svæði, sem eru nú þriðjungur
yfirráðasvæðis Pólveija.
Kohl vill heldur ekki að Genscher
skyggi á sig í utanríkismálum. Um
leið vill hann gera fijálsa demó-
krata eins háða flokki sínum, Kristi-
lega demókrataflokknum, til að
koma í veg fyrir að þeir myndi
nýtt bandalag með jafnaðarmönn-
um.
Gjaldeyrisbandalag
Þrátt fyrir fjaðrafokið í Bonn er
stöðugt unnið að því að finna raun-
hæfar lausnir á vajidamálum, sem
fylgja munu sameiningunni á öllum
sviðum í löndunum báðum. Eitt
fyrsta og brýnasta verkefnið er
samruni hagkerfa þýzku ríkjanna
og á þriðjudaginn hefjast viðræður
Austur- og Vestur-Þjóðveija um
ramma efnahags- og gjaldeyris-
bandalags.
Fyrirætlanir um að taka upp
vestur-þýzkt mark í Austur-Þýzka-
landi til að sameina hagkerfin í eitt
er eitt erfiðasta skrefið í átt til sam-
einingar. Margir Austur-Þjóðveijar
óttast að sparifé þeirra verði að
engu og að milljónir missi atvinnuna
þegar þýzku ríkin sameinast. En
tiltölulega auðvelt er að koma á
slíkum samruna með sameiginlegu
átaki skipulagslega séð að sögn
Charles Laurence í Daily Telegraph.
Austur-þýzk fyrirtæki verði tekin
úr ríkiseign og vestur-þýzþ fyrir-
tæki taki við rekstri þeirra.
íbúar Vestur-Þýzkalands eru 61
Austur-Þýzkaland gæti sótt
um inngöngu í vestur-þýzka
sambandsríkið, ef Kohl (t.v.)
og Modrow næðu samkomu-
lagi um það.
milljón, en Austur-Þýzkalands 16
milljónir. Meðallaun vestanmegin
eru um 110.000 kr á mánuði og
um 38.400 austanmegin samkvæmt
opinberu gengi, en allt að 10 sinnum
lægri samkvæmt raunverulegu
gengi. Hagkerfi Austur-Þjóðveija
var að hruni komið eftir fall komm-
únista. Endurreisa þarf úreltar iðn-
greinar frá grunni. Stáliðnaðurinn
er sagður eins illa á vegi staddur
og stáliðnaðurinn í löndum eins og
Bretlandi fyrir stríð.
I fyrstu var talið að endurreisn
iðnaðarins í Austur-Þýzkalandi
mundi kosta um 600 milljarða kr.,
en síðan var talið að það væri of
varlega áætlað. Sameining mun
líklega hafa í för með sér hærri
skatta, aukna verðbólgu og hærri
vexti í Vestur-Þýzkalandi.
Láglaunasvæði?
Lág laun eru helzti kosturinn í
augum þeirra, sem geta hugsað sér
að fjárfesta í Austur-Þýzkalandi.
Þegar sameining er orðin að veru-
leika, gjaldeyrisbandalagi hefur
verið komið á og verkalýðslöggjöf
hefur verið samræmd er talið að
tilhneiging verði í þá átt að launa-
bilið minnki — alllöngu áður en
framleiðslan verði sambærileg. Þó
þykjast margir sjá fyrir að austur-
hluti Þýzkalands verði láglauna-
svæði þegar landið hefur verið sam-
einað. Talið er að efnahagsleg við-
reisn austurhlutans verði baggi á
Vestur-Þjóðveijum í að minnsta
kosti 10 ár, en síðan muni samein-
ingin fara að skila gróða.
Austur-Þjóðveijar þrá betri laun,
en óttast markaðshyggju og lífs-
gæðakapphlaup í aðra röndina.
Hingað til hafa þeir ekki þurft að
óttast atvinnuleysi, sem þeir óttast
nú. Þeir fengu sig fullsadda á lygum
og kúgun, en mótlætið stuðlaði að
samhjálp og samstöðu og þeir hafa
ekki enn smitazt af hroka og
græðgi, sem mörgum fínnst ein-
kenna Vestur-Þjóðveija.
Búizt hefur verið við að stutt
verði þangað til gjaldeyrisbandalag
komist á laggirnar, enda hefur sú
ráðagerð verið talin nauðsynleg til
að stöðva fólksflóttann. Evrópu-
bandalagið hefur gefið í skyn áð
launahækkanir í Austur-Þýzkalandi
muni grafa undan stöðugleika vest-
ur-þýzka marksins og valda aukinni
verðbólgu og vaxtahækkunum. At-
vinnuleysi í Austur-Þýzkalandi
verði 15% fyrst í stað.
Verðbólguhætta
Sumir vestur-þýzkir kaupsýslu-
menn telja að stjórn Kohls hafi far-
ið of geyst í tilraununum til að
koma á fót efnahags- og gjaldeyris-
bandalagi og vara við óðaverðbólgu,
atvinnuleysi og óstöðugleika vest-
ur-þýzka marksins. Fréttir um að
Austur-Þjóðveijum verði boðið að
gengi marks þeirra verði skráð jafn-
hátt hinu vestur-þýzka ollu ókyrrð
á gjaldeyrismörkuðum, en þær voru
bornar til baka. Þó er þetta talin
hugsanleg leið.til að stöðva fólks-
flóttann.
Síðustu daga hafa vestur-þýzkir
bankar gert lítið úr þeim kostnaði,
sem sameining muni hafa í för með
sér. Haft var eftir Dresdner Bank
að verðbólga mundi ekki fara yfir
5% og verðlag aðeins hækka um
2,5% á þessu ári og um 3-3,5% á
næsta ári.
Sumir spá því að sósíaldemó-
kratar fái hreinan meirihluta í kosn-
ingunum í Austur-Þýzkalandi um
næstu helgi. Náin samvinna hefur
tekizt með flokkunum í Vestur-
Þýzkalandi og systurflokkum þeirra
í austurhlutanum og fyrirsjáanlegt
er að þeir sameinist. Austur-þýzku
lýðræðisflokkunum og kosninga-
baráttu þeirra hefur í raun verið
stjórnað frá Vestur-Þýzkalandi og
fjármagnið hefur komið þaðan.
Eftir kosningarnar eykst hraði
samruna á öllum sviðum. Austur-
Þjóðveijar eignast nýjan „stóra
bróður," þar sem Vestur-Þjóðveijar
munu í raun og veru taka við stjórn-
inni. Sumir segja að sameining sé
rangnefni og segja að réttara sé
að tala um „innlimun" eða nýtt
Anschluss. Miklar þjóðfélagsbreyt-
ingar munu eiga sér stað sam-
kvæmt Daily Telegraph.
Hreinsanir
Herinn verður ekki sameinaður,
en lágt settir austur-þýzkir her-
menn hafa verið teknir í vestur-
þýzka herinn. Flestir austur-þýzkir
liðsforingjar missa hins vegar at-
vinnuna. Rússneskum skriðdrekum,
fallbyssum og MiG-flugvélum verð-
ur líklega skilað. Hingað til hefur
margt bent til þess að austurhlutinn
verði vopnlaust svæði, en vestur-
hlutinn verði áfram í NATO. Aust-
ur-þýzki heraflinn mun syngja sitt
síðasta vers.
Lögreglan í austurhlutanum mun
heyra undir fylkisstjórnir eins og í
Vestur-Þýzkalandi í stað ríkisins,
þegar nýtt fylkjaskipulag hefur ver-
ið tekið upp. Landamæraverðir eru
þó undanskildir. Miklar hreinsanir
verða nauðsynlegar vegna óvin-
sælda lögreglunnat- í Austur-Þýzk-
alandi og leynilögreglan Stasi verð-
ur leyst upp.
Dómskerfi og lög austanmanna
verða færð í lýðræðislegt horf.
Hætt er við nokkurri ringulreið í
fyrstu, þar sem vestrænar réttar-
venjur eru gerólíkar þeim sem hafa
tíðkazt í Austur-Þýzkalandi.
Í Vestur-Þýzkalandi eru
l. 674.903 opinberir embættismenn,
en í Austur-Þýzkalandi eru
8.571.000 „ríkisstarfsmenn" — það
er nánast allt vinnuaflið. Embættis-
manUakerfin þarf að sameina sam-
kvæmt vestrænum hugmyndum og
mörgum verður sagt upp í austur-
hlutanum. Þar sem “áustur-þýzkir
embættismenn hafa getið sér slæmt
orð verða hreinsanir nauðsynlegar
og þær munu flækja málið.
Alls konar þjónusta, allt frá raf-
magnsmálum til pípulagninga,
verður samræmd og það starf er
þegar hafið með vestrænni aðstoð.
Sumt þarf ekki að samræma, t.d.
volt, járnbrautarteina og umferðar-
merki, en á öðrum sviðum ríkir
hálfgert fornaldarástand. Leggja
þarf í gífurlegar fjárfestingar, en
við það skapast atvinnutækifæri,
sem gætu bjargað mörgiim þeim
er missa munu vinnuna þegar ríkis-
verksmiðjum verður lokað og Vest-
ur-Þjóðveijar hefjast handa um
hagræðingu í rekstri fyrirtækja.
m. a. með uppsögnum sumra starfs-
manna og ráðningu annarra og
hæfari starfsmanna.
Endurskipulagiiing
Kohl hefur heitið áætlunum um
umhverfishreinsun í Austur-Þýzka-
landi. Á fáum stöðum í Evrópu er
eins mikil mengun og á iðnaðar-
svæðinu í sunnanverðu landinu.
Félagsleg þjónusta í austurhlut-
anum mun hafa í för með sér mikla
aukningu útgjalda á vestur-þýzkum
fjárlögum. Eftirlaun í vesturhlutan-
um eru að meðaltali um 110.000
kr. á mánuði, en 17.000 í austur-
hlutanum. Bæta verður lækna- og
sjúkrahúsaþjónustu í austurhlutan-
um, miklar endurbætur á húsnæði
eru nauðsynlegar og hækka verður
atvinnuleysistryggingabætur.
Austur-Þjóðveijar hafa sett fram
hugmyndir um „þjóðfélagssátt-
mála“, þar sem krafizt er víðtækra
aðgerða í félagsmálum, m.a. til að
koma í veg fyrir atvinnuleysi og
bæta vinnuskilyrði.
I íþróttum og listum eru Austur-
Þjóðveijar gefendur fremur en
þiggjendur. í Austur-Þýzkalandi
eru starfandi þijár ópenir, sem
njóta viðurkenningar um allan
heim. Ríkisstyrkir til listamála
kunna að lækka, en á móti kann
að koma að fyrirtæki taki aukinn
þátt í kostnaði af uppfærslum.
Ólympíulið Austur-Þjóðveija hefur
verið stolt kommúnista, en talið er
að ekki verði tímabært að senda
sameiginlegt lið á leikana 1992.
Hins vegar verður það líklega gert
1996. Liðið, sem þá verður sent,
verður tákn nýs, sameinaðs, vold-
ugs og stolts Þýzkalands.