Morgunblaðið - 06.04.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 1990
Framkvæmd
fiskveiðistefiiu
Síðari hluti
eftir Önund
*
Asgeirsson
5. Traust atvinna og byggð
Kvótakerfið hefir nú verið framj
kvæmt í 6 ár. A sama tíma hafa
risið upp fiskmarkaðir á SV-homi
landsins með stórhækkuðu verði til
fiskiskipanna. Nú er þrýstingur á
bátaflotanum um að hann flytji sig
til Faxaflóasvæðisins, þar sem bæði
útgerðarmenn og sjómerm fá hærra
verð og betri kjör. Útflutningur
ísaðs fisks í gámum eykst stöðugt,
við stöðugt hækkandi verðlagi.
Þetta er jákvæð þróun, sem enn á
eftir að eflast, enda gefur þetta
mest í aðra hönd. En þetta er óhag-
stætt byggðaþróuninni og rýrir hag
og atvinnu minni útgerðarstaðanna.
Sama gildir um skuttogaraút-
gerðina. Siglingar með nýjan eða
ísaðan fisk fara í vöxt. Jafnvel þótt
fiskvinnslustöðvarnar eigi skipin,
er aflanum ekki landað í heima-
höfn, heldur gerir bæði útgerð og
áhöfn kröfu tij þess að siglt verði
með aflann. Útgerðarfélag Akur-
eyringa sker sig úr með að landa
öllum afla í heimahöfn, en því mið-
ur fer afrakstur minnkandi.
Þessar staðreyndir eru allar
byggðaþróuninni í óhag, og engar
líkur eru á að þetta muni breytast.
Af þessari stöðu mála verður því
að draga rökréttar ályktanir:
a. Þótt það sé augljóst að nota
verði núverandi fiskveiðiflota til
veiðanna, er ekki þar með sjálfgef-
ið, að útgerðir eigi að fá afhenta
endurgjaldslaust alla árlega kvóta
til að ráðskast með að eigin vilja
og óbundið. Þessi fiskveiðifloti er
byggður upp vegna veiðanna á
þessari sameiginlegu auðlind, og
því ber að nýta hann í þágu alþjóð-
ar. Þótt eignarréttur skipanna sé
hjá einstökum útgerðum, verður að
gæta réttar almennings til þessara
sameiginlegu þjóðfélagsgæða.
b. Útgerðarmenn hafa byggt upp
allt of stóran fískveiðiflota, miklu
stærri en þörf er fyrir. Þetta hafa
þeir gert á eigin ábyrgð, og þeir
eiga sjálfir að standa ábyrgir fyrir
þeim skuldbindingum sínum. Al-
þingismenn eiga samkvæmt öllum
lýðræðisreglum að gæta þess, að
ekki sé brotið gegn almenningsheill
í þessum málum, t.d. með því að
skuldum vegna offjárfestingar í
útgerð sé ekki velt yfír á samfélag-
ið. Þetta hefir verið margbrotið á
undanförnum mánuðum og misser-
um.
c. Útgerðir hafa fram til þessa
fengið úthlutað nýjum kvótum fyrir
ný skip. Nú síðustu árin á þann
hátt, að kvóti þeirra skipa, sem
fyrir eru, hefir verið minnkaður
hlutfallslega. Þetta er óeðlileg
framkvæmd, sem leiðir beint til
aukins taprekstrar veiðiflotans alls,
eða rýrir tekjur hans. Það er auð-
séð, að þessi stefna getur ekki stað-
ið til frambúðar. Hér vaknar sú
spurning, hvernig standi á þessu.
Getur t.d. verið að einhvetjir séu í
náðinni, og geti þannig aukið sinn
hlut á kostnað annarra útgerða?
Hafa t.d. Sambandsmenn eða þeirra
áhangendur fengið meiri úthlutanir
en aðrir? Við þessu vantar svör, og
ættu alþingismenn að óska eftir
rannsókn á þessum atriðum og full-
nægjandi upplýsingum. Þetta er
þeirra hlutverk í þágu réttlætisins
innan samfélagsins og lýðræðisleg
skylda þeirra.
d. Hingað til hafa útgerðir ekki
greitt fyrir árlega úthlutaða kvóta.
I frumvarpinu nú er áskilið, að nýir
aðilar, sem vilja stofna til útgerðar,
skuli kaupa kvóta af öðrum útgerð-
armönnum í „Fiskveiðiklúbbnum".
Þetta er staðfesting á þeirri megin-
reglu hins nýja fiskveiðifrumvarps
um að núverandi útgerðarmenn eigi
rétt á öllum veiðum fisks í hafinu.
Ef ný útgerð á að kaupa kvóta, svo
sem áskilið er í frumvarpinu, þá
eiga eldri útgerðir að greiða sama
verð. Annað samræmist ekki jafn-
réttisreglunni.
e. Útgérðarstaðir og fiskverkunar-
stöðvar úti á landi hafa samkvæmt
frumvarpinu enga tryggingu fyrir
áframhaldandi afla til vinnslu. Nú
... á við bestu galdraþulu!
Ef þér finnst eitthvað vanta upp á bragðið af
súpunni, pottréttinum, heitu sósunni, salatsósunni
eða ídýfunni skaltu einfaldlega bæta við
MS sýrðum rjóma, 18%. Það er allur galdurinn.
þegar hafa 24 frystitogarar tekið
af þessum fiskvinnslustöðvum og
byggðarlögum um 150-200 þús.
tonn í árlegum þorskkvótum, og í
raun miklu meira, því að þessi skip
hirða aðeins þann afla, sem þeim
er dýrmætastur til vinnslu. Þessi
stefna gengur beint gegn hinni svo-
nefndu byggðastefnu, og skerðir
hlut fiskverkunarstöðvanna og at-
vinnu fólksins þar. Þessi vandamál
eru öllum kunn af dæminu frá Pat-
reksfirði, og það munu fleiri koma
á eftir. Það dæmi sýndi glögglega,
að það er ekki hægt að binda alla
kvóta við skip, svo sem frumvarpið
gerir ráð fyrir. Menn verða því að
finna aðrar og raunhæfari tillögur
í þessum málum. Verkunarstöðvum
í þessum byggðarlögum verður að
tryggja afla til frambúðar, og hann
getur ekki verið bundinn við skip,
því að þau geta farið fyrirvara-
laust, svo sem dæmin sanna. Þetta
gengur hreinlega ekki upp.
f. Flestir eru orðnir þreyttir á jarmi
útgerðarinnar um endalausan tap-
rekstur og þar af leiðandi kröfur
um sífelldar gengisfellingar. Svo-
nefndir samningar milli sjómanna
og útgerðarmanna eru eitt af þess-
um spaugilegu fyrirbrigðum í sam-
félaginu. Það hefir nefnilega fyrir
löngu komið í ljós, að sameiginlegt
úrræði þeirra er ávallt ný gengis-
felling. Sjómenn eru aðeins 5%
vinnuafls í Iandinu, og það er engin
ástæða til þess, að þeir eigi að
stjórna genginu, enda er gengisfell-
ing bein skerðing á tekjum fisk-
vinnslufólks í landi, sem er rúmlega
7% mannaflans. Þrátt fyrir þetta
láta stjórnvöld ávallt undan kröfun-
um um gengisbreytingar. „Menn
eiga rétt á að fá kröfum sínum
fullnægt," sagði ungur maður í
verkfalli fyrir 30_árum. Hann hafði
rétt fyrir sér. íslenzk stjórnvöld
hafa séð fyrir því.
g. Á sl. ári urðu 2.300 fyrirtæki
gjaldþrota eða urðu að hætta störf-
um, flest vegna afleiðinga gengis-
fellinga og fjármagnstaps af þau
sökum. Fyrirtæki í sjávarútvegi
töpuðu mestu vegna offjárfestinga
og annarrar óráðsíu í fjármálum.
En þau töldu þetta ekki tap. Þau
bættu þessu aðeins við skuldahal-
ann og töldu sér trú um að þeir
hefðu fengið ný lán, sem samsvar-
aði gengismuninum á skuldahalan-
Hitaeiningar MS sýrður rjómi Majónsósa
18% (Mayonnaise)
1 tsk (5 g) 9.7 37
1 msk (15 g) 29 112
100 g 193 753
Önundur Ásgeirsson
„En eðlilegt er að spurt
sé, hversvegna er verið
að úthluta kvótum til
skipa með taprekstur
ár eftir ár?“
um. Og endurskoðendur skrifuðu
upp á, og kölluðu þetta „góða reikn-
ingsskilavenju" eins og jafnan áður.
En stjórnvöldum þótti ekki nóg
að gert. Fjármálaráðherrann sá nú
sitt tækifæri og lagði nýjar og áður
óþekktar hindranir við stofnun
nýrra fyrirtækja, með þeim einfalda
hætti að setja nýja reglugerð um
að við skráningu þeirra skuli greiða
100.000 króna skráningargjald, án
tillits til stærðar fyrirtækis. Það
mætti ætla, að Ceaucescu hefði
gengið aftur og hvíslað þessu í eyra
hans. Þetta er ekki skattheimtuað-
gerð, heldur aðeins skemmdarverk.
Það verða engir skattar greiddir
af þeim fyrirtækjum, sem aldrei
verða skráð, og litlu fyrirtækin,
með 5-15 manna starfsliði, eru oft
veigamesti nýgræðingurinn.
h. Fyrir Alþingi liggur nú frumvarp
um að þeir, sem skila taprekstri,
skuli hljóta eilífa útskúfun, og megi
aldrei nálægt fyrirtækjarekstri
koma. Gleymd er nú saga Thors
Jensens og Óskars Halldórssonar,
og e.t.v. fleiri. Væri nú ekki ráð,
að hið háa Alþingi samþykkti þetta
frumvarp fyrst, áður en kemur að
fiskveiðifrumvarpinu? Það myndi
kannske rýmka um úthlutun kvót-
anna. Alþingi er ekki bara grín,
þótt Spaugstofumenn sæki þangað
margt gott efni.
En eðlilegt er að spurt sé, hvers
vegna er verið að úthluta kvótum
til skipa með taprekstur ár eftir ár?
Ekkert er í frumvarpinu, sem leið-
beinir um meðferð slíks reksturs,
heldur er ráðherra falið að leysa
allan vanda. Líka þeirra, sem tapa.
i. Fyrirsjáanlegt er að þessi fisk-
veiðistefna mun á skömmum tíma
leiða til stækkunar fárra útgerða
vegna kaupa þeirra á bæði skipum
og kvótum. Velgengni útgerðanna
á Akureyri vísar hér veginn. En
þetta þjónar ekki byggðastefnunni,
og myndi vísast leiða til mikilla
vandræða í hinum smærri verstöðv-
um. Af þessu er þegar fengin ærin
reynsla, og þetta getur aðeins
versnað með áframhaldi núverandi
kvótakerfis.
Alþingismenn eiga mikið starf
fyrir höndum við mörkun nothæfrar
fiskveiðistefnu, og gangi þeim vel.
Hitt er jafn víst, að án nýrrar og
raunhæfrar stefnu heldur glundroð-
inn áfram öllum til tjóns, einkum
þó þegar til lengri tíma er litið.
Höfundur er viðskiptatræöingur.
Aðalfundur Fríkirkjusaftiaðarins:
Samþykkt að byggja
nýtt safiiaðarheimili
Á aðalfundi Fríkirkjusafnaðarins 24. mars síðastliðinn var samþykkt
að heimila safnaðarstjórn að byggja nýtt safnaðarheimili á lóð núver-
andi safnaðarheimilis að Laufásvegi 13. Fyrirspurnir um slíka bygg-
ingu eru nú til umfjöllunar hjá borgaryfírvöldum.
Einar Kristinn Jónsson var end-
urkjörinn formaður Fríkirkjusafn-
aðarins til næstu tveggja ára á
aðalfundinum og ísak Sigurðsson
var kjörinn varaformaður.
Fundurinn samþykkti lagabreyt-
ingar þar sem kveðið er á um stefnu
og starf safnaðarins til komandi
ára. Að öðru leyti miðuðu laga-
breytingarnar að því að auka stöð-
ugleika í stjórnun og starfsemi
safnaðarins, efla valddreifingu og

AUK M k3d-76-720
ELFA -WMP
rafmagnsþilofnar

ú.
* * ....
Úrvals sænskir
þilofnar með nýrri gerð af elementi, sem gefur
jafnan og þægilegan hita.
Hagstætt verð - góð greiðslukjör.
Einar Farestveit&Co.hf.
■onoAirrúN 2a, stMAiti rsn inw 00 822*00 - níwíiaítiwi
styrkja 90 ára lýðræðishefð innan
safnaðarins, segir í frétt frá söfnuð-
inum. Þannig er nú gert ráð fyrir
því að kjörmenn geti kallað prest
tímabundið til starfa eða valið ef
umsækjandi er einn. Söfnuðurinn
sjálfur getur þó haft síðasta orðið
með prestkosningu ef 10% atkvæð-
isbærra safnaðarmanna óska þess.
Þá er skylt að hafa prestkosningu
ef umsækjendur eru tveir eða fleiri.
Formaður er nú kosinn til tveggja
ára_ í stað eins árs áður.
Á aðalfundinum var samþykkt
tillaga þess efnis að störf fastráð-
inna starfsmanna safnaðarins við
athafnir safnaðarfólks séu því að
kostnaðarlausu. Á þetta við um
störf safnaðarprests, organista og
kirkjuvarðar.
M rnm L
Ö.Jol mson & Kddbe rhf
ZZZ SlMI: 91 -24000 I