Morgunblaðið - 12.04.1990, Page 47

MORGUNELAÐIÐ FIMMTUÐAGUR 12:'APRÍL 1990'
Signý Björnsdóttir,
Gróustöðum - Minning
Fædd 24. ágúst 1899
Dáin 4. apríl 1990
Látin er í hárri elli Signý Björns-
dóttir, fyrrum húsfreyja á Gróu-
stöðum í A-Barðastrandarsýslu.
Hún fæddist 24. ágúst árið 1899
og lézt 4. apríl sl. Má með sanni
segja að hún lifði tímana tvenna. Á
bernskuárum mátti hún þola að
missa báða foreldra sína og alast
upp meðal vandalausra við fátækt
og kröpp kjör. Lítt er mér kunnugt
um þessi ár í lífi Signýjar, en það
mun hafa verið nokkru eftir 1920
að hún flyzt að Króksfjarðamesi,
þar sem hún átti heima næstu árin.
Þar kynnist hún þeim manni, sem
átti eftir að verða eiginmaður henn-
ar, Sumarliða Guðmundssyni, sem
þá vann við smíði nýs íbúðarhúss í
Króksfjarðarnesi. Þau giftu sig árið
1931 og hófu búskap á Gróustöðum
þar sem Signý átti heima æ síðan,
en Sumarliði féll frá árið 1974, 68
ára að aldri.
Einhvern veginn mun mörgum
þeim, er þau þekktu, finnast sem
svo, að ekki verði annars þeirra
minnst að ekki sé hins getið, svo
nátengd voru þessi ágætu hjón í
hugum okkar sveitunga þeirra og
annarra kunningja og vina.
í meira en ijóra tugi ára bjuggu
þau hjón á Gróustöðum og það er
frá þessum tíma að minningar
streyma um hugann um einstaklega
geðþekk hjón, sem gott var heim
að sækja og eiga samskipti við.
Það duldist engum að sambúð
þeirra hjóna var með afbrigðum
góð, þar ríkti gagnkvæm virðing
og kærleikur og er mér til efs, að
nokkurt styggðaryrði hafi þeim á
milli farið á langri lífsleið.
Sumarliði var einstakur maður.
. Hann var sérlega duglegur og fylg-
inn sér og athafnasamur í meira
lagi. Hann unni búskap og öllu því
. sem að búskap laut, hvort heldur
ræktun jarðar, heyöflun eða hirðing
búíjár. Við erfið skilyrði jók hann
ræktað land jarðar sinnar svo af
bar og gladdist yfir hverjum nýjum
áfanga í þeim efnum. En fleira kom
til. Sumarliði var með ólíkindum
hagur maður, allt lék honum í hönd-
um. Smiður var hann hinn bezti og
honum varð ekki skotaskuld úr að
byggja rafstöð eigin hendi með
virkjun vatnsafls og leiða rafmagn
í hús fyrir heimilið og ýmsa smíða-
vinnu, og ein og önnur tæki bjó
hann til sjálfur til nota við búskap-
inn og smíðar.
Það var því ekki að undra að í
sveitinni yrði tíðum leitað til Sumar-
liða þegar byggja þurfti, hvort sem
það var stórt eða smátt. Hann vann
sveit sinni frábært starf, sem ná-
grannar hans mátu að verðleikum.
Að Gróustöðum átti margur er-
indi við húsbóndann eins og að
líkum lætur. Allir urðu að koma inn
og þiggja góðgerðir. Signý var mik-
il húsmóðir, sem tók vel á móti
gestum sínum. Þar var snyrti-
mennska og reglusemi í fyrirrúmi.
Gestrisni þeirra hjóna var einstök
og þau kunnu þá list að láta gestum
sínum h'ða vel með skemmtilegum
og óþvinguðum samræðum. Það var
gott með þeim að vera.
Móðir mín, Bjarney Ólafsdóttir í
Króksfjarðarnesi, og Signý voru
miklar vinkonur og stutt bæjarleið
þeirra á milli. Það var henni mikil
ánægjuefni að geta heimsótt
Signýju og dvelja þar dagsstund.
Sú tryggð og vinátta hélst meðan
Fæddur 13. desember 1948
Dáinn 3. apríl 1990
Ljúfur leikur að stráum.
Leikur bemskunnar
saklaus og hreinn.
Bróðir er fallinn frá. Svo skjótt
getur sól brugðið sumri. Dimmt
er fyrir augum og þungt fyrir
bijósti, en engin ræður sínum
næturstað.
Hugur reikar til æskudaga þeg-
ar strákahópurinn í Akurgerði var
að vaxa úr grasi.
Einar var elstur bræðra minna
og hafði því gjarnan forystu í leikj-
um þeirra.
Allt var það græskulaust gam-
an. Æskuárin liðu undra fljótt.
Strákar uxu úr grasi, fyrr en varði
vorum við öll orðin fullorðin og
tókumst • á við lífið hvert með
sínum hætti. Einar kynntist ungur
stúlkunni sinni, Helgu Bjarnadótt-
ur. Þau bundust snemma tryggða-
báðar lifðu. Eins átti sá, er þetta
ritar, því láni að fagna að eiga henn-
ar tryggu og djúpstæðu vináttu allt
frá barnsaldri. Tryggð hennar var
einstök.
Signý naut mikillar hamingju í
lífinu. Hún átti mann, sem um
margt af öðrum bar og var henni
einstaklega góður og umhyggju-
samur. Þau hjón eignuðust tvö
böndum. Voru samhent og hjálp-
uðu hvort öðru.
Einar var ötull við að aðstoða
Helgu við hvaðeina vegna starfs-
ins, hjálpaði henni við að koma
hárgreiðslustofu á fót og gerði
henni jafnframt kleift að stunda
starf sitt að alúð.
Eins var með Helgu, hún studdi
Einar með ráðum og dáð. Ungur
lærði Einar rafvirkjun, síðar varð
hann verktaki, og kom upp eigin
fyrirtæki með þrautseigju og elju
sem honum var í blóð borin.
Saman byggðu Einar og Helga
sér glæsilegt heimili á Sævangi
28 í Hafnarfirði, er þar allt með
miklum myndarbrag. Ríkir nú sorg
í ranni.
Börnin þijú, Sigríður Margrét,
f. 13. október 1972, og tvlburarn-
ir Bjarni Þór og Einar Geir, f. 20.
september 1974. Söknuður og
tregi ríkja nú í huga mínum er ég
kveð ástkæran bróður.
Kveðjuorð:
Einar Þorgeirsson
börn, Ásgeir, vélstjóra, til heimilis
í Reykjavík, og Þuríði, húsfreyju á
Gróustöðum, en hjá henni og
tengdasyni sínum, Jóni Friðriks-
syni, átti Signý kost að dvelja öll
hin síðari æviárin þar sem um hana
fór sem bezt varð á kosið, og síðast
en ekki síst áttu Signý og Sumar-
liði óskiptan hlýhug allra sinna
sveitunga,_sem vel kunnu að meta
kosti þessara heiðurshjóna.
Það er gott að minnast þeirra
hjóna, Signýjar og Sumarliða. Veri
þau kært kvödd að loknu miklu og
giftudijúgu dagsverki. Blessuð sé
minning þeirra beggja.
Guðmundur B. Ólafsson
Signý á Gróustöðum er þekkt og
virt nafn á heimaslóðum og víðar
um land. Hún andaðist á háum aldri
miðvikudaginn 4. apríl síðastliðinn.
Signý ólst upp hjá vandalausum
og átti erfiða æsku. Hún fluttist
ung frá Laugum í Dalasýslu í
Króksfjarðarnes og átti þar heima
uns hún stofnaði sjálf heimili ásamt
eiginmanni sínum, Sumarliða Guð-
mundssyni, fyrst í Garpsdal en síðar
á Gróustöðum. Þar bjuggu þau
hjónin þar til hann lést árið 1974.
Eftir það dvaldi Signý áfram hjá
dóttur sinni og tengdasyni á Gróu-
stöðum til síðustu stundar.
„Far þú í friði,
friður Guðs þig biessi,
hafðu þðkk fyrir allt og allL“
(V. B.)
Borghildur Þorgeirsdóttir
Fallinn er frá okkar ástkæri
bróðir langt fyrir aldur fram. Það
er erfitt að trúa því að Einar bróð-
ir skuli vera dáinn. Hann sem var
ávallt fyrirmynd okkar bræðranna
jafnt á uppvaxtarárunum sem
seinna meir. Á efri unglingsárum
___________________________47
Signý og Sumarliði eignuðust tvö
börn, Ásgeir vélstjóra búsettan í
Reykjavík og Þuríði húsfreyju á
Gróustöðum. Signý fór fyrir gift-
ingu á Húsmæðraskólann á ísafirði
og naut þar góðrar undirstöðu til
að mynda gott heimili, sem ein-
kenndist af hlýleika, smekkvísi og
gestrisni. Meðal annars vegna
starfa eiginmannsins átti fjöldi
manna úr nágrenninu og víðar að
erindi að Gróustöðum, hann var
þekktur hugvitsmaður, fjölhæfur
smiður og rafvirki, sjálfmenntaður
brautryðjandi á sviði tækni og fram-
fara. Hjónin á Gróustöðum byggðu
upp öll hús á jörðinni, ræktuðu
næstum allt ræktanlegt land henn-
ar, byggðu vantsknúna rafstöð,
breyttu smábýli í gott ábýli. Fjöldi
barna og ungmenna naut sumar-
dvalar á Gróustöðum. Það var þeim
góður skóli, vinatengsl mynduðust
og entust ævina.
Signý verður jarðsett í Garpsdal
næstkomandi laugardag, í sveitinni
sinni, sem henni var svo kær. Ef
að líkum lætur mun fjöldi sveitunga
og annarra vina fylgja henni síðasta
áfangann með virðingu, vinarhug
og þakklæti fyrir langa samfylgd
og góða.
Ólafúr E. Ólafsson
frá KróksQarðarnesi.
byijaði hann að æfa sundknattleik
hjá sunddeild KR og í kjölfar þess
hófum við allir yngri bræðurnir
æfíngar hjá sunddeild KR og síðan
í sundknattleik. En þegar árin liðu
beindist áhugi hans meir að vél-
sleðaferðum og stangveiði í faðmi
fjölskyldu og vina.
Einar lærði rafvirkjun og varð
síðar rafverktaki. Hann var sonur
hjónanna Þorgeirs H. Jónssonar
og' Sigríðar M. Einarsdóttur til
heimilis að Akurgerði í Reykjavík.
Með eiginkonu sinni eignaðist
hann þijú börn, þau Sigríði Margr-;
éti og tvíburana Einar Geir og '
Bjarna Þór. Einar var næstelstur
sex systkina, elst er Borghildur
og svo yngri bræðurnir Jón Haf-
steinn, Vilhjálmur, Þorgeir og
Ólafur.
Okkur reynist víst öllum erfítt
að skilja, þegar fjöldi góðra minn-
inga hrannast upp, hvers vegna
hann er tekinn frá okkur í blóma
lífsins. En það er svo margt sem
við skiljum ekki I þessari tilvist
okkar hér á jarðarhveli. Minningin
um bróðir minn mun ávallt loga í
huga og hjörtum allra þeirra er
til hans þekktu.
Þorgeir Þorgeirsson
Aldarminning:
Svava Þórhallsdóttir
í dag, 12. apríl 1990, er ein öld
liðin frá fæðingu Svövu Þórhalls-
dóttur. Svava fæddist í Reykjavík
12. apríl 1890, dóttir hjónanna
Valgerðar Jónsdóttur og Þórhalls
} Bjarnasonar prestskólakennara og
síðar biskups. Hún var önnur í
röðinni af ijórum systkinum en
þau voru Tryggvi alþingismaður
og síðar forsætisráðherra, Björn
er lést ungur og Dóra forsetafrú.
Þórhallur faðir hennar var sonur
séra Björns Halldórssonar í Lauf-
ási við Eyjafjörð og konu hans,
Sigríðar Einarsdóttur. Foreldrar
Valgerðar voru Jón bóndi Hall-
dórsson á Bjarnastöðum í Bárðar-
dal og Hólmfríður Hansdóttir,
kona hans.
Amma Svava, eins og við barna-
börnin nefnum hana alltaf, ólst
upp á miklu menningarheimili og
var óspart hvött til mennta. Hún
fór í Kennaraskólann og lauk það-
an námi 1909 og sótti framhalds-
nám í Svíþjóð. Hún kenndi við
Barnaskóla Reykjavíkur og
Kvennaskólann í Reykjavík. A
þessum árum var framhalds-
menntun kvenna óalgeng. Alla tíð
var hún mjög vel lesin, hafði mik-
inn áhuga á skáldskap, heimspéki
og dulspeki.
Árið 1911, þann 11. maí, gekk
hún í hjónaband með Halldóri Vil-
hjálmssyni skólastjóra á Hvann-
eyri en hann tók við skólastjórn
árið 1907. Börn þeirra hjóna voru
Valgerður, f. 1912, móðir undirrit-
aðs, Sigríður, f. 1914, Svava, f.
1916, Björn, f. 1918, og Þórhall-
ur, f. 1922. Af þeim er Þórhallur
á lífi. Amma Svava varð því skóla-
stjórafrú aðeins 21 árs. Það var
mikil ábyrgð á ungar herðar.
Samtímamenn hennar hafa hrósað
henni mikið fyrir reisn, virðuleika
og vinarþel í allra garð á Hvann-
eyrarárunum. Hún hóf fljótt að
starfa að stofnun Ungmennafé-
lagsins íslendings enda hafði hún
verið virkur þátttakandi í starfi
Ungmennafélagsins Iðunnar í
Reykjavík á námsárunum. Meðal
annars kenndi hún þjóðdansa á
Hvanneyri fyrir ungmennafélagið.
Þá hafði hún lært I Svíþjóð enda
mikil vakning á Norðurlöndum að
endurvekja þjóðdansa. Þetta varð
afar vinsælt á Hvanneyri og víðar.
Þess er minnst af mörgum Hvann-
eyringum hve mikið hún lagði til
félagsstarfsins, kunni marga leiki
og kenndi þá vel. Ennfremur hafði
amma yndi af píanóleik sem naut
sín vel í kennslunni.
Á næstu árum dvaldi hún
tvívegis I Kaupmannahöfn til að
læra postulínsmálun. Árið 1934
kom hún til Reykjavíkur og hóf
kennslu í að mála á postulín. Hún
stundaði kennsluna í um áratug
en hún vann við þessa finlegu list-
iðn þar til nokkrum mánuðum fyr-
ir andlátið. í mörg ár seldi hún
listmuni sína í Blómum og ávöxt-
um. Einnig fengu margir hjá henni
handmálað postulín til gjafa á tylli-
dögum. Það var afar sérstakt þeg-
ar hún var að undirbúa hvaða
muni hún ætlaði að senda í sölu.
Hún var marga daga að leggja
mat á dýrgripina sína áður en
þeir fóru eridaniega frá henni. Oft
var hún þó búin að fá á tilfinnmg-
una að þennan eða hinn hlutinn
yrði hún að gefa til ættingja. Hún
réyndi að láta blómamynstrið hæfa
viðkomandi. Við afkomendur
hennar höfum allir fengið að gjöf
muni sem sérstaklega voru ætlað-
ir okkur frá því hún byijaði að
vinna hvítt postulínið. Ógleym-
anlegar eru stundirnar sem við
fylgdumst með henni er hún var
að mála. Einnig er okkur minnis-
stætt er hún lék fyrir okkur á
hljóðfærið sitt, píanóið, en hún
hafði mikið yfirgrip yfir tónlist.
Hún mun hafa lært að spila í föð-
urhúsum og hélt því við allt sitt líf.
í mörg ár bjó hjá henni Þor-
björg Björnsdóttir, Tobba, sem var
ráðskona á Hvanneyri. Þær
bjuggu lengst af i skjóli Björns
og Mörtu, konu hans, á Fjólugöt-
unni eða þar til Tobba flutti til
Valgerðar, móður minnar, vegna
vanheilsu. Amma bjó áfram hjá
Birni og Mörfu eðatil ársins 1968.
Á þessum árum málaði hún mikið,
stundaði gönguferðir og hélt
sterkum tengslum við fjölskyldur
sínar. Ennfremur voru jafnan
sterk fjölskyldubönd við Dóru,
systur hennar, og mágkonu, Önnu
I Laufási. Á þessum árum nutum
við yngri kynslóðin margra fjöl-
skylduhátíða sem nú geymast í
minningunni. Þessar þrjár elsku-
legu konur, Svava, Dóra og Anna,
eru mér afar minnisstæðar, allar
glæsilegar og' höfðu átt þátt í að
reka stór heimili af rausn og
myndarskap. Það. sópaði að þeim
á þessum mannamótum bernsku
minnar.
Kaflaskipti verða 1968 er amma
Svava flytur á heimili móður
minnar og bjó hjá henni til dánar-
dags 22. janúar 1979. Systkini
mömmu vildu öll hag ömmu Svövu
sem bestan og lögðust á eitt við
að styðja þær svo þeim Iiði sem
best. Við, yngri kynslóðin, minn-
umst þess hve mikla ást amma
Svava átti handa okkur öllum og
börnum okkar. Hún hafði mikinn
metnað fyrir okkur öll. Ég man
vel hve stolt hún varð er bróðii
minn, Sveinn, varð landgræðslu-|
stjóri. Mér hefur verið sagt frá
hve sérstakt samband var á milli
föður míns og ömmu Svövu. Hann
bar mikla virðingu fyrir henni á
sérstaklega næman hátt. Hún virti
hann á sama máta.
Ömmu minni hlotnaðist margt
sem vert er að geta hér; mikil og
víðtæk menntun og gáfur, listræn-
ir hæfileikar á mörgum sviðum
sem hún naut til elliár,anna, mann-
vænleg börn og sterk fjölskyldu-
bönd.
Til minningar og virðingar um
ömmu Svövu hefur fjölskylda
hennar efnt til sýningar á hand-
máluðu postulíni eftir hana að
Stöðlakoti, Bókhlöðustíg 6. Sýn-
ingin er opin milli klukkan 14 og
18 til 22. apríl nk. þó ekki föstu-
daginn langa og á páskadag.
Minningin um Svövu Þórhalls-
dóttur lifir.
Þórhallur Runólfsson