Morgunblaðið - 23.05.1990, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. MAI 1990
Endurnýjun bátaflotans í Vestmannaeyjum:
Milljarða endurnýjun, gámaútflutningur, blönduð veiði og vinnsla
MIKIL endurnýjun hefur átt sér stað á bátaflota Vestmanneyinga á
undanförnum þremur árum. Reyndar hefur það verið segin saga
alla þessa öld að útvegsbændur í Eyjum hafa að öllu jöfnu verið
með elsta bátaflota á landinu og haft að leiðarljósi góða nýtni á
tækjum, en Eyjamenn hafa um leið gætt þess að hafa ætíð góð tæki
í höndunum og auðvitað þykir ekki annað boðlegt í stærstu verstöð
landsins sem lengst af hefur verið kölluð Gulikista Islands. Að
minnsta kosti segja Eyjamenn að ef það borgi sig ekki að gera út
í Vestmannaeyjum þá er það vita vonlaust annarsstaðar á iandinu.
Það hefúr vakið athygli hve mikill kraftur hefúr verið i athafhamönn-
um í Eyjum og útvegsbændum þar almennt á sama tíma og útgerð
víða annarsstaðar á landinu hefur átt í vök að verjast og atvinnu-
leysi hefúr verið all víða á landsbyggðinni. Þetta má fyrst og firemst
þakka harðfylgi og útsjónarsemi athafnamanna í Eyjum.
Aðalsteinn Sigurjóns-
son bankastjóri ís-
landsbanka.
Tugir báta í
Eyjaflotanum
hafa ýmist verið
endumýjaðir á
sl. þremur árum,
gamlir bátar úr-
eltir og nýir
smíðaðir í stað-
inn og all margir
nýir bátar hafa
verið keyptir til
Vestmannaeyja. Það hefur að mati
allra sem til þekkja ráðið miklu í
þessari þróun að Aðalsteinn Sigur-
jónsson bankastjóri íslandsbanka
hefur sýnt atvinnurekstrinum í Eyj-
um fullan skilning og staðið vel við
bakið á mönnum sem hafa oft á
tíðum þurft að taka mikla áhættu
til þess að halda flotanum í sem
bestu horfi. Reyndar hafa sumir
haldið því frám að það hafi verið
offjárfest í endurnýjun bátaflotans
í Eyjum og jafnvel sjálfur forsætis-
ráðherrann, Steingrímur Her-
mannsson, snupraði Eyjamenn sl.
vor þegar hann sagði að Eyjamenn
ættu að borga skuldir sínar og láta
vera að endurnýja báta sína. A
Eyjamönnum má heyra að þessi
ummæli eru geymd en ekki gleymd
því að síst allra sjávarplássa á
landinu sé ástæða til þess að væna
þá um að skulda meira en aðrir.
Það hefur verið haft eftir Aðalsteini
bankastjóra í Eyjum, en hann stýrði
áður Útvegsbankanum þar, að það
sé á engan hátt offjárfesting að
skapa mönnum tækifæri með því
að láta þá hafa góð tæki í hendurn-
ar, því sjósókn eigi ekki að byggj-
ast á aflóga kláfum. Það er nefni-
lega þannig með þessa menn sem
þora og vilja að þeir taka mesta
áhættuna sjálfir ef eitthvað fer úr-
skeiðis, en vegna atorku þeirra hef-
ur atvinnustaðan í Vestmannaeyj-
um verið sterkari en annarsstaðar
á landinu og gjaldeyrisöflun örugg-
ari fyrir þjóðarbúið í heild. Það
hefur einnig verið helsti styrkur
Vestmannaeyja hve samsetning at-
vinnurekstrarins er margbrotin,
m5ð bæði stórum og smáum eining-
um.
„Það skiptir
öllu máli að hér
sé stöðug end-
urnýjun á báta-
flotanum, að
tækin séu í lagi,
bæði gagnvart
mannskapnum
og eðlilegTÍ
framþróun í
veiðum og
vinnslu," sagði
Haraldur Gíslason framkvæmda-
stjóri og útvegsbóndi um þróun
mála í Vestmannaeyjum á undan-
förnum árum. „Við hefðum kosið
að þessi endurnýjun hefði verið
jafnað á lengri tíma, en í kvóta-
kerfí eins og við búum við þá ræð-
ur framboð og eftirspurn. Framboð-
ið var til staðar og þá var að nota
tækifærið þar sem þörfín var fyrir
hendi, því við vorum komnir með
lang elsta bátaflota á landinu. Það
er eðiilegt að nota tækifærin þegar
þau koma upp og rök eru fyrir

Gislason
hendi. Eina viðmiðunin sem við
höfum er að sjálfsögðu það að
grundvöllurinn sé í lagi og hann
hefur verið meira og minna vitlaus
um nokkurt skeið. A þeim tíma sem
menn ráðast í að breyta og bæta
eins og eðlilegt er þá segir sig sjálft
að það gengur fremur vel, en góð-
ærin hafa verið svo stutt, því ýmist
hefur komið til verðfall, blússandi
verðbólga með tilheyrandi kostnað-
arhækkunum, sem hefur leitt til
þess að menn sitja ósjaldan uppi
herra hjó að Vestmanneyingum fyr-
ir nokkru varðandi endurnýjun bá-
taflotans, en ummæli hans dæmdu
hann mest sjálfan. Hann getur svo
sem haft skoðun á því hvar borgi
sig að gera út og veiða og vinna
afla, en ætli reynsian sé ekki heilla-
drýgst og það er alveg ljóst að leið-
ir eins og Hlutafjársjóður og At-
vinnutryggingarsjóður ganga alls
ekki upp því þar verður alltaf um
mismunun að ræða. Fiskvinnslan í
Vestmannaeyjum varð að ganga í
þann sjóð, en það réttlætir ekki
sjóðinn. Varðandi bátaflotann er
það einnig ljóst að hann á undir
högg að sækja, það sýna meðaltals-
tölur og það er ýmislegt sem þarf
að lagfæra.
Varðandi þær hugmyndir sem
efst eru í umræðunni nú um breyt-
ingu á fiskveiðistjómuninni liggur
fyrir að við útgerðarmenn erum á
móti sölu veiðileyfa og ég er mjög
óhress með hugmyndina um úreld-
ingarsjóð, hún er hið versta mál.
Það að ætla að setja enn meiri
Morgunblaðið/Sigurgeir Jónasson
Frystitogarinn Vestmanney, sem breytt var frá grunni úr togara í
frystitogara, en meðfylgjandi myndir eru af nokkrum þeirra tuga
Eyjabáta sem hefúr verið breytt á s.I. árum eða nýsmíðaðir.
Aflaskipið Katrín fékk snarlega skveringu og andlitslyftingu
Nýja og gamla Björgin. Sú nýja var smíðuð í Svíþjóð og er hið glæsilegasta skip
með skuldahala áður en þeir vita
af, en það þýðir ekki að gefast
upp, þetta er okkar atvinna og allir
vilja búa vel að sínum atvinnutækj-
um.“
„Það sem er
að verða dapur-
legast í sjávarút-
veginum í dag er
það að horfa
sífellt fram á
meiri og meiri
skerðingu,"
sagði Sigurður
Einarsson Út- Sigurður Einarsson
vegsbóndi í
Vestmannaeyjum, „maður horfir
fram á 10% skerðingu á þorski á
næsta ári og þá er skerðingin orðin
40% á fjórum árum. Það er þetta
sem er að fara mjög illa með menn
og þetta veldur því að slagurinn er
að verða mjög hatrammur. Það er
ljóst að við veiðum allt of mikið og
höfum aldrei tekið nógu langt skref
í friðun. Þess vegna verða stoppin
hjá flotanum alltaf lengri og lengri
í stað þess að ef höggið hefði verið
tekið fyrr þá væru menn á uppleið
nú en ekki niðurleið í vandamálinu.
Ég veit ekki um neinn sem var
ánægður með sinn kvóta fyrir
nokkrum árum og ekki hefur það
batnað við skerðinguna. Það sem
hjálpar stöðunni hér í Vestmanna-
eyjum er gámafiskurinn og það að
fiskveiðin er mjög blönduð. Einnig
það að hér er mikil og góð þjónusta
við bátaflotann þannig að einingin
er mjög sterk. Það er í ljósi þessa
sem menn hér hafa gert meira en
víða annarsstaðar í breytingum og
nýsmíði fiskiskipa, en það hefði
verið betra að taka höggið strax
gagnvart ofveiðinni. Forsætisráð-
skerðingu og takmörk á og taka
hluta af aflanum í einhvem sjóð sem
á síðan að afhenda einhveijum
mönnum einhversstaðar byggist
aðeins á því að taka frá hinum og
með þessu er í enn frekari mæli
verið að mismuna mönnum. Þessi
sjóður er hið versta mál og hin
neikvæða umræða um sjávarútveg-
inn er mjög slæm fyrir hann. Um-
rætt sölugjald er hreinn lands-
byggðarskattur fyrir utan það að
ég held að þetta dæmi sé ekki fram-
kvæmanlegt og því hefur það vart
verið hugsað til enda.“
„Staða út-
gerðarinnar hjá
okkur er ekki svo
slæm ef við fáum
að flytja út og
uppbygging flot-
ans hér í Eyjum
undanfarin þijú
ár er eingöngu
því að þakka hve
við erum vel í
sveit settir varðandi ferskfisk-
útfiutning. Vestmannaeyjahöfn er
síðasta höfn úr landi og við erum
því alltaf með nýjasta fiskinn og
því alltaf hærra meðalverð en aðr-
ir,“ sagði Þórður Rafn Sigurðsson
skipstjóri og útvegsbóndi um stöðu
mála. „Einhveijar takmarkanir eru
réttlætanlegar í útflutningi fersks
fisks eins og stendur, en hins vegar
er það alveg ljóst að Bretlands-
markaður er sveitur af fiski frá
íslandi og það er sent helmingi of
lítið þangað um þessar mundir. Það
veldur því að litlu kaupendurnir
detta út, þola ekki hæsta verðið og
það er ekki skynsamlegt. Þessi mið-
stýring er stórhættuieg og eina vit-
ið er auðvitað það að menn hafi vit
Þórður Rafn
Sigurðsson
fyrir sér sjálfir. Þeir detta fljótt út
sem hafa það ekki, eða hvernig í
ósköpunum komumst við áfram
áður en þessi miðstýring kom til
sögunnar? Með miðstýringunni
snarversnaði hagur sjávarplás-
sanna nema í Vestmannaeyjum, því
þar hafa menn svo blandaðan rekst-
ur í sjávarútvegi að sveigjan hefur
verið meiri, en hins vegar hvíla
mikil lán á fiskvinnslunni. Fersk-
fiskútflutningurinn undanfarin ár
hefur hins vegar skapað þá stöðu
að útgerðin hér stendur betur en
víða annarsstaðar. Það segir sig
sjálft þegar munurinn á brúttóskila-
verði hér heima og erlendis getur
numið allt að 56%, 100 kr. erlend-
is, en 43 kr. hér heima. Það sjá
allir hvað það þýðir. Það getur ekki
verið þjóðarhagur að banna okkur
að fá helmingi meira fyrir fiskinn
óunninn en unninn. Annars er ótrú-
leg vitleysa í mörgu og gott er
dæmið þegar Steingrímur Her-
mannsson forsætisráðherra réðist á
okkur Eyjamenn fyrir það að hugsa
vel um skipin okkar sem allt bygg-
ist á og taka þá áhættu undir
ómarkvissri stjórn hans að fjárfesta
í betri veiðitækjum í stað þess að
einangrast og úreldast. Forsætis-
ráðherra hefði betur gleymt að láta
þau orð falla í garð Vestmanney-
inga að þeim væri nær að borga
skuldir sínar en fjárfesta í nýjum
og bættum skipum. Það er nefni-
lega óvíða á landinu sem útgerðar-
menn borga skuldir sínar eins vel
og í Eyjum. Forsætisráðherra hefði
átt að fagna framtaki og krafti
útgerðarmanna í Eyjum í stað þess
að heimta eymd og volæði. Éf for-
sætisráðherra þolir alls ekki árang-
ur þá er fokið í flest skjól, en hitt
er ljóst að fiskvinnslan á undir högg
að sækja.“
„Ef ég fæ að
selja fiskinn út á
hæsta verði og
ráðstafa öllu
mínu eins og ég
tel hagkvæmast
þá á dæmið að
ganga upp með
nýsmíðaðan bát,
því úr því að
þetta slampast
nokkurn veginn eins og er á þennan
hátt, þótt ég megi ekki vera á veið-
um nema hálft árið, þá getur það
varla versnað mikið,“ sagði Gísli
Valur Einarsson skipstjóri og út-
gerðarmaður. „Hitt er annað að það
er hrikalegt hvemig komið er í
bakið á manni. Það var beðið um
forsendur þegar ég og fleiri fengum
leyfi til þess að smíða ný skip og
farga okkar gömlu skipum. Þá
gerðum við rekstraráætlun sem
miðaði við 80% útflutning og 20%
löndun heima og að við myndum
veiða samkvæmt sóknarmarki þar
sem við vorum með tiltölulega lítfnn
þorsk. Sóknarmarkið hefur alltaf
verið að minnka þar sem dögunum
fækkar og þar að auki hef ég sókn-
armark eftir gamla bátnum sem var
65 tonn, en sá nýi er 123 tonn,
þannig að þetta er allt mjög erfitt.
Ég bað ekkert um meiri afla, en
fékk lán og gerði kaup út á þessar
forsendur. Það er því hrikalegt þeg-
ar svo er komið að það er úthlutað
1,5 tonni á bát á viku til útflutn-
ings, eða þijú kör eins og í síðustu
viku þegar Gámavinir fengu alls
24 tonn og þeir hjá Skipaafgreiðsl-
unni 12 tonn. A sama tíma áætla
umboðsmennirnir úti að senda megi
AÐ HRÖKKVA
EÐASTÖKKVA