Morgunblaðið - 19.10.1990, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C/D
237. tbl. 78. árg.
FÖSTUDAGUR 19. OKTÓBER 1990
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Ukraína:
Gengið að sjálfstæð-
iskröfum námsmanna
Kiev. Reuter.
RÓTTÆKIR umbótasinnar í Úkraínu fögnuðu sigri í gær er þing
Sovétlýðveldisins ákvað að ganga að nánast öllum kröfum náms-
manna, sem efnt höfðu til fjölmennra mótmæla þrjá daga í röð tii að
krefjast þess að lýðveldið öðlaðist aukið sjálfstæði frá Moskvu.
Námsmennirnir höfðu komið upp
tjaldbprgum í miðborg Kiev, höfuð-
borg Úkraínu, efnt til mótmælasvelt-
is og gengið með kröfuspjöld um
götur borgarinnar. „Námsmenn
Úkraínu og annarra landa Austur-
Evrópu hafa nú loksins sýnt styrk
sinn,“ sagði Míkhaíl Horyn, róttækur
þingmaður, er námsmennirnir fögn-
uðu tilslökunum þingsins. Hann
sagði ákvarðanir þingsins mikilvæg-
an áfanga í baráttunni fyrir því að
fullveldisyfirlýsingu þingsins frá því
í júlí yrði komið í framkvæmd. Þar
EFTA-EB:
Erfiðar samn-
ingaviðræð-
ur framundan
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni,
fréttaritara Morgunblaðsins.
er m.a. gert ráð fyrir því að Úkraínu-
menn stofni eigin her og taki upp
eigin mynt.
Þingið samþykkti að setja lög þar
sem bannað verður að senda Úkra-
ínumenn, sem kvaddir eru til að
gegna herskyldu, út fyrir lýðveldið.
Þá verður efnt til þjóðaratkvæða-
greiðslu um vantraust á þingið sem
gæti leitt til nýrra kosninga. Komm-
únistaf eru í meirihluta á þinginu,
sem sætti harðri gagnrýni náms-
mannanna fyrir að beita sér ekki
nóg fyrir sjálfstæði lýðveldisins.
Þingið skipaði einnig nefnd til að
kanna hvort ganga ætti að kröfum
námsmannanna um að eignir komm-
únistaflokksins yrðu þjóðnýttar.
Úkraína er næstljölmennasta lýð-
veldi Sovétríkjanna og eru íbúar
þess tæpar 52 milljónir. í lýðveldinu
eru mikilvæg landbúnaðarhéruð,
auk þess sem það er auðugt af kola-
námum og olíulindum.
Þingnefndir veita
efnahagstillögum Gorbatsjovs brautargengi:
Reuter
Námsmenn taka niður tjöld sín í miðborg Kiev, höfuðborg Úkraínu, eftir að þing lýðveldisins hafði
gengið að nánast öllum kröfum þeirra um aukið sjálfstæði frá Moskvu. Á borðanum stendur: „Kommún-
ismi er fyrir kommúnista; frelsi til handa Úkraínumönnum!“
Lýðveldin ráða sjálf miklu
um útfærslu áætlunarinnar
- segir Abel Aganbegjan, ráðgjafi forsetans, er hann svarar gagnrýni Jeltsíns
Moskvu. Reuter.
ÞINGNEFNDIR Æðsta ráðs Sovétríkjanna veittu efnahagsáætlun
Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétforseta brautargengi í gær. Áætlunin
hefur verið harðlega gagnrýnd og sagði Borís Jeltsín, forseti Rúss-
lands, að hún væri dæmd til að mistakast. I dag flytur forsetinn
ræðu um áætlunina við upphaf umræðna um hana á þingi. Abel
Aganbegjan, helsti ráðgjafi Gorbatsjovs, segir að líta megi á áætlun-
ina sem ramma. Hvert lýðveldi Sovétríkjanna um sig geti útfært
hana á sinn hátt. Til dæmis komi til greina að Rússar hrindi áætl-
un, sem kennd er við hagfræðinginn Staníslav Sjatalín, lítið breyttri
í framkvæmd.
LJÓST þykir að erfiður tími fer
nú í hönd í samningaviðræðum
Fríverslunarbandalags Evrópu
(EFTA) við Evrópubandalagið
(EB) um sameiginlegt efnahags-
svæði þessara bandalaga. Franz
Blankart, aðalsamningamaður
Svisslendinga og oddamaður
yfirsamninganefndar EFTA,
sagði við blaðamenn í Brussel í
gær að búið væri að leggja öll
spil á borðið og nú reyndi á hvort
hægft væri að ná samkomulagi.
Hann taldi engan vafa leika á
því að báðir aðilar hefðu fullan
hug á að samningurinn um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES) liti
dagsins ljós, hins vegar væru
umtalsverðir þröskuldar í vegin-
um.
Evrópubandalagið hefur lítt tekið
undir hugmyndir EFTA um sameig-
inlegar ákvarðanir sem varða EES
og talsmaður framkvæmdastjómar-
innar sagði í Brussel í gær að EB
væri ekki til viðræðu um neitt sem
takmarkaði sjálfsákvörðunarrétt
bandalagsins. Hann sagði jafnframt
að fyrirvarar EFTA-ríkjanna væru
alltof margir og ekki kæmi til
greina að fallast á undanþágur
nema til aðlögunar. Um greiðari
aðgang að mörkuðum EB fyrir sjáv-
arafurðir sagði talsmaðurinn að
EFTA-ríkin gætu að sjálfsögðu sett
fram kröfur þess efnis að EB léti
þeim slíkt í té án þess að fá nokkuð
í staðinn. Að sama skapi gæti EB
alltaf sagt nei við slíkum kröfum.
Hannes Hafstein, aðalsamninga-
maður íslendinga, sagði að af hálfu
EFTA'væri það skilyrði að viðun-
andi lausn fyndist á grundvallar-
hagsmunum EFTA-ríkja á þessu
sviði.
Á mánudag og þriðjudag munu
ráðherrar EB fjalla um samninga-
viðræðurnar á fundi í Lúxemborg
og sömu daga halda EFTA-ráðherr-
ar fund í Genf.
Stuðningur þingnefndanna ijög-
urra við áætlun Gorbatsjovs er túlk-
aður sem mikill sigur fyrir forset-
ann. Þó á eftir að koma í ljós hveij-
ar viðtökurnar verða í þingumræð-
um í dag. Áætluninni, sem lögð var
fram síðastliðinn þriðjudag, er lýst
samsuða úr rót-
tækum tillögum
Sjatalíns og hóf-
samari hug-
myndum
Níkolajs Ryzhk-
ovs forsætisráð-
herra. Gert er
ráð fyrir að kom-
ið verði á mark-
aðskerfi í ijórum
áföngum innan
eins og hálfs árs til tveggja ára.
Vafi leikur á því hvert verður sam-
band lýðveldanna og miðstjórnar-
valdsins í efnahagslegu tilliti en þó
er ljóst að Moskvustjórnin áskilur
sér rétt til að hafa yfirumsjón með
útflutningi olíu, jarðgass og gulls.
Jeltsín fór miður fögrum orðum
um áætlun Gorbatsjovs á þriðjudag
og sagði að yrði hún samþykkt þá
myndu Rússar hrinda tillögum Sjat-
alíns í framkvæmd frá og með 1.
nóvember. Þar er gert ráð fyrir að
koma á markaðsbúskap á 500 dög-
um. Varaforsætisráðherra Rúss-
lands, Grígoríj Javlínskíj, sagði af
sér á miðvikudag til að mótmæla
áætlun Gorbatsjovs.
Aganbegjan, ráðgjafi Gor-
batsjovs, reyndi í gær að vinna
áætlun forsetans fylgi. „Hún gefur
fyrirmæli um útlínur umbótanna en
ekki er gengið á rétt einstakra lýð-
velda til að ráða útfærslunni," sagði
hann á sameiginlegum fundi þing-
nefndanna fjögurra. Lýðveldunum
yrði til dæmis að nokkru leyti í
sjálfsvald sett hversu hratt umbæt-
urnar gengju fyrir sig og með hvaða
hætti einkaeignarréttur á jarðnæði
yrði innleiddur. Þetta þýddi líka að
ef umbæturnar færu út um þúfur
þá væri við lýðveldin að sakast en
ekki miðstjórnarvaldið í Moskvu.
Aganbegjan gagnrýndi Jeltsín fyrir
unnnælin um áætlunina. „Við
hveija slíka ræðu rýrnar lánstraust-
ið erlendis um milljarða dala,“ sagði
hann.
Stríðsótti magnast í Jemen
Sanaa í Jemen. Frá Jóhönnu Kristjónsdóttur, blaðamanni Morgunblaðsins.
STRÍÐSÓTTI virðist mag*nast hér í Jemen og andstætt því sem við
á um Jórdaníu virðist það almennt álit manna hér að átök blossi upp
í þessum heimshluta innan tíðar. Viðmælendur eru flestir þeirrar
skoðunar að Bandaríkjamenn muni hleypa af fyrstu skotunum og
virðast í engum vafa um hvernig þeim hildarleik komi til með að
lykta. „írakar mala þá mélinu smærra," sagði háttsettur embættis-
maður í innanríkisráðuneyti Jemens í samtali við Morgunblaðið í
gærmorgun.
Mikil reiði blossaði upp hér í
landi þegar sögusagnir komust á
kreik um að egypskir hermenn
hefðu verið sendir til landamæra
Saudi-Arabíu og Jemens. Þessi
frétt hefur enn ekki verið staðfest.
Hún telst þó tæpast ótrúlegri en
annað sem er að gerast í þessum
heimshluta um þessar mundir.
Sagt er að Egyptar búsettir í Jem-
en verði fyrir aðkasti en eftir því
sem næst verður komist er. enn
ekki um neinn fjöldaflótta þeirra
héðan að ræða.
Þó forseti landsins, Ali Saleh,
hafi nú tvöföldum her á að skipa
eftir sameiningu Jemenlandanna
eru uppi efasemdir um að hann
geti treyst á holiustu hersveita
sinna. Ættbálkadeilur hafa ævin-
lega verið miklar hér og hefur
ekki dregið úr þeim við sameining-
una. Gæti því farið svo að sundr-
ung kæmi upp innan hersins og
er á allra vitorði að forsetinn ótt-
ast það ekki síður en beina árás á
landið eða stríð í nágrenni þess.
jannig að hun
Aganbegjan