Morgunblaðið - 15.12.1990, Síða 34

34
mnQWBumm' LkumnmGmMi ÐgseMöeiuaw).
Heilbrigðisker f-
ið - fyrir hverja?
eftir Guðmund
Bjarnason
Heilbrigðismál hafa mikið verið
til umfjöllunar í fjölmiðlum að und-
anförnu. Fjölmargar blaðagreinar
hafa verið ritaðar og í mörgum
þeirra er fjallað um málið af mikilli
þekkingu og skynsemi, en í öðrum
virðist umfjöllunin einkennast öðru
fremur af pólitísku ofstæki og jafn-
vel rangfærslum. Sumir þessara
greinarhöfunda eru eingöngu í vöm
fyrir eigin hagsmunum og reyna að
réttlæta málflutning sinn með því
að gera lítið úr þeim einstaklingum
sem nú fara með stjórn heilbrigðis-
mála og viðleitni þeirra til að draga
úr stöðugt vaxandi kostnaði við heil-
brigðisþjónustuna. Útilokað er að
elta ólar við allt sem misjafnt er
sagt um störf ráðherra og nánustu
samstarfsmanna þeirra, en þijár
greinar, sem birtust í Morgunblaðinu
í sl. mánuði, eru þess eðlis að vart
er hægt að láta þeim ósvarað.
I. Guðmundur Hallgrímsson
Fulltrúi eigin hagsmuna í
opinberri nefnd
Sú fyrsta birtist í Morgunblaðinu
laugardaginn 3. nóvember undir
yfirskriftinni „Hver stjómar í heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
inu“ eftir Guðmund Hallgrímsson
lyfjaheildsala. Guðmundur er óspar
á pólitísk stóryrði í. skrifum sínum
og ásakar Framsóknarflokkinn og
forystumenn hans um þjóðnýting-
aráform, pólitíska sérhagsmuna-
gæslu og óheiðarleg vinnubrögð.
Rétt er að geta þess að Guðmundur
Hallgrímsson var á sínum tíma skip-
aður af Ragnhildi Helgadóttur, þá-
verandi heilbrigðisráðherra og þing-
manni Sjálfstæðisflokksins, sem
fulltrúi ráðherra í Lyfjaverðlags-
nefnd. Tilgangurinn með því að heil-
brigðisráðherra skipi mann í Lyija-
verðlagsnefnd er sá að ráðherra, sem
aðalábyrgðarmaður á verðlagingu
Iyfja og þar með útgjalda í þeim
þætti heilbrigðismálanna, geti haft
áhrif á þau mál með aðstoð trúnaðar-
manns síns í nefndinni. Heilbrigðis-
ráðherra er að sjálfsögðu ábyrgur
fyrir því að veitt sé sú besta heil-
brigðisþjónusta, þar með talin þau
lyf sem völ er á hveiju sinni. Hann
er jafnframt ábyrgur fyrir því að
útgjöld séu innan ramma íjárlaga
og honum ber að sjá til þess að að-
halds og hagræðingar sé hvarvetna
gætt í heilbrigðiskerfinu. Það er því
miður algengt í skrifum ýmissa, sem
um þessi mál fjalla, að gert er ráð
fyrir því að ríkissjóður geti enda-
laust tekið á sig aukin útgjöld. Því
miður er því svo farið að ef ekki er
gætt aðhalds og hagræðingar þá
getur að því komið að ekki sé leng-
ur fé til að sinna nauðsynlegri þjón-
ustu við almenning með ófyrirsján-
legum afleiðingum. Þessi ábyrgu
sjónarmið hafa komið fram hjá þeim
mönnum sem af skynsemi og á for-
dómalausan hátt hafa fjallað um
heilbrigðismálin og má í því tilfelli
vitna til viðtals við prófessor Þórð
Harðarson í Tímanum nú nýverið.
Lyfjakostnaður er mjög mikili eða
4,5-5 milljarðar króna á ári. Þar af
kostar allt að 2 milljarða króna að
dreifa þessum lyfjum til almennings
og sjúkrastofnana. Kostnaður á
þessu ári hefur nú farið verulega
fram úr heimildum íjárlaga.
Ég er þess fullviss að núverandi
lyfjadreifingarkerfi þarf að taka til
gagngerrar endurskoðunar og er
alveg sannfærður um að þar má
spara verulega fjármuni. Að undanf-
ömu hefur verið unnið að slíkum
skipulagsbreytingum og vænti ég
að þær líti dagsins ljós innan fárra
daga.
Fyrir utan að lítilsvirða störf mín
í ráðuneytinu og þá viðleitni, sem
ég hef reynt að sýna til þess að
halda aftur af stjómlausum lyfjaút-
gjöldum, þá kallar hann vinnubrögð
mín skipulagða rógsherferð en ekki
fagleg vinnubrögð. Hann ræðir af
þvílíkri lítilsvirðingu um störf að-
stoðarmanns míns, Finns Ingólfs-
sonar, að með ólíkindum verður að
teljast að hér skuli vera á ferðinni
ráðherraskipaður fulltrúi í opinberri
nefnd og það maður sem á að sýna
þeim ráðherra sem hann gegnir
störfum fyrir trúnað og hollustu í
starfi.
Helber ósannindi
Mér virðist á skrifum Guðmundar
Hallgrímssonar að hann skilji alls
ekki hlutverk sitt. Hann telur sig
ekki vera fulltrúa heilbrigðisráð-
herra í þeirri nefnd, sem hann starf-
ar í, heldur miklu fremur fulltrúa
fyrir lyijaheildverslunina.
Steininn tekur þó úr þegar grein-
arhöfundur segir frá fundi er hann
átti með Halldóri Ásgrímssyni, sjáv-
arútvegsráðherra, sem þá var stað-
gengill minn, ásamt Finni Ingólfs-
syni, þar sem rætt var um fyrirhug-
aða verðákvörðun Lyljaverðlags-
nefndar. Greinarhöfundur ásakar
sjávarútvegsráðherra og Finn um
að hafa gert sér tilboð þess eðlis að
ef hann bæri upp tillögu um-lækkun
á smásöluálagningu myndu þeir fall-
ast á að heildsöluálagning yrði
óbreytt.
Sjávarútvegsráðherra hefur tjáð
mér að þetta séu helber ósannindi
og leitt er til þess að vita að nefnd-
ur Guðmundur skuli bæði vitna í
trúnaðarsamtal við ráðherra í blaða-
grein og fara rangt með. Sannleikur-
inn mnun vera sá að þegar talið
barst að lækkun heildsöluálagningar
taldi Guðmundur að hans eigið fyrir-
tæki ásamt fleiri smáum innflutn-
ingsfyrirtækjum yrðu gjaldþrota, en
eftir stæðu stærri fyrirtækin sem
gætu staðið að dreifíngunni með
meiri hagkvæmni. Hann sagði jafn-
framt að smásalan þyldi fremur
lækkun álagningar en heildsalan.
Þetta þóttu sjávarútvegsráðherra
undarleg viðbrögð því að hann taldi
Guðmund vera fulltrúa ráðherra og
ætti að gæta sjónarmiða aðhalds og
sparnaðar í þessu kerfi, en ekki að
gæta eigin hagsmuna eins og þama
kom berlega fram. Sjávarútvegsráð-
herra mun hafa bent Guðmundi vin-
samlega á að hann væri þar með
óhæfur til að starfa í slíkri nefnd
vegna hagsmunaárekstra.
Alvarleg siðblinda
Eftir að hafa lesið umrædda grein
í Morgunblaðinu skil ég betur ástæð-
una fyrir því að maðurinn sér ekki
eftir Hrafnkel A.
Jónsson
Mikið veður hefur verið gert út
af afstöðu Sjálfstæðisflokksins til
bráðabirgðalaganna sem ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar setti á
kjarasamning BHMR.
Með setningu Iaganna var gengið
gegn grundvallaratriðum lýðræðis-
legs stjórnarfars. Sett voru lög til
að hnekkja niðurstöðum dómstóls.
Fyrir því eru mörg dæmi að lögum
sé breytt þegar í ljós kemur að á
þeim eru annmarkar eða dómstólar
túlka þau á annan veg en löggjafinn
ætlaðist til. Hins munu engin dæmi
að niðurstöðu dómstóls hafi verið
breytt með lagasetningu. Það for-
dæmi sem ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar gefur, stefnir
réttaröryggi borgaranna í alvarlega
hættu.
þá miklu hagsmunaárekstra sem hér
er um að ræða. Guðmundur skrifar
m.a.: „Áður en lyf er sett á markað
þarf það að fara í gegnum nálarauga
Lyfjanefndar, Lyfjaeftirlits ríkisins
og að lokum fá samþykki heilbrigðis-
ráðuneytisins. Þessi ferill er og á
að vera sem óháðastur hagsmunum
lyfsala og vilja lækna.“ Hér gerir
greinarhöfundur sér ljósa grein fyrir
hættunni á hagsmunaárekstrum, en
þegar kemur að lyfjaverðlagning-
unni er annað hljóð í strokknum.
Þá virðist það vera eðlilegt hlutverk
fulltrúa ráðherra að taka að sér hlut-
verk lyfjaheildsalans og gæta þar
eigin hagsmuna. Hér er um alvar-
lega siðblindu að ræða. Það sannar
mér hversu nauðynslegt er að breyta
hér skipulaginu og taka upp önnur
vinnubrögð. Ég vænti þess að þegar
þar að kemur þá verði Guðmundi
Hallgrímssyni, fulltrúa heilbrigðis-
ráðherra í Lyfjaverðlagsnefnd, ljós
hver er afstaða Guðmundar Bjarna-
sonar, heilbrigðisráðherra.
II. Olafur F. Magnússon
Áhyggjufullur
sjálfstæðismaður
Önnur greinin birtist í Morgun-
blaðinu laugardaginn 24. nóvember
undir yfirskriftinni „Framsóknartök-
in hert á Reykvíkingum“ og er eftir
Ólaf F. Magnússon, heimilislækni. í
grein þessari fer Ólafur F. Magnús-
son geyst og virðist hafa af því
mestar áhyggjur að á næstu árum
kunni einhveijir aðrir en sjálfstæðis-
menn í umboði borgarstjórans í
Reykjavík að hafa einhver áhrif á
stjórn heilbrigðismála hér á þessu
svæði. Ólafur sést ekki fyrir í skrif-
um sínum þegar hann reynir að
gera lítið úr þeim skipulagsbreyting-
um, sem nú er unnið að og fylgja í
kjölfar verkaskiptingar ríkis og
sveitarfélaga.
Sannleikurinn er sá að borgaryfir-
völd í Reykjavík hafa fram til þessa
haft lítinn sem engan áhuga á upp-
byggingu heilsugæslunnar í höfuð-
borginni og er það meginástæðan
fyrir því hversu illa hefur verið búið
að höfuðborginni hvað heilsugæslu-
þjónustu snertir.
Hreinsanir að afloknum
kosningum
Nú er hins vegar markvisst stefnt
að þvi að gera hér verulegar úrbæt-
ur í kjölfar breytihga, sem sam-
þykktar voru á síðasta þingi á lögum
um heilbrigðisþjónustu. Á þessu ári
og næsta er gert ráð fyrir verulegum
„Sjálfstæðismenn hafa
hins vegar aldrei gert
eða samþykkt sáttmála
sem byggir á valdníðslu
og óheilindum.“
Við útgáfu bráðabirgðalaga ber
forsætisráðherra að tryggja að
lagasetningin njóti stuðnings meiri-
hluta alþingis. Nú er komið í ljós
að ekki var meirihluti fyrir lögunum
í báðum deildum þingsins þegar þau
voru sett. Það verður að draga í
efa að forseti Islands hefði undirrit-
að lögin ef hún hefði verið upplýst
um staðreyndir málsins.
Ólafur Grímsson og Jón Hanni-
balsson hafa haft uppi gífuryrði
vegna ákvörðunar Sjálfstæðis-
manna. Talað er um skemmdarverk
og brennuvarga. Sjálfstæðismenn í
Guðmundur Bjarnason
„Gert er ráð fyrir stór-
aukinni og bættri þjón-
ustu við Reykvíkinga á
sviði heilsugæslunnar.“
breytingum og auknu umfangi heil-
sugæslunnar í Reykjavík. Við undir-
búning og skipulagningu á þessari
uppbyggingu hefur Finnur Ingólfs-
son, aðstoðarmaður minn, unnið
mikið og gott starf af þeim krafti
og atorku sem honum er lagið. Mun
ég nú reyna að gera í eins stuttu
máli og unnt er grein fyrir þessari
uppbyggingu til að lesendum Morg-
unblaðsins sé ljóst hvað hér er á
ferðinni og vænti þess að þeim þyki
það meira virði heldur en að lesa
hugleiðingar Ólafs F. Magnússonar
um það hvernig hann hugsar sér að
standa að „hreinsunum" í þessum
málaflokki að loknum kosningum í
vor, þannig að koma megi í veg fyr-
ir að Reykvíkingar fái að njóta hinn-
ar fullkomnustu heilsugæslu sem völ
er á, eins og aðrir landsmenn.
„Hreinsanir" voru þekkt fyrirbæri í
löndum Austur-Evrópu til skamms
tíma og þykir mér með ólíkindum
að frambjóðendur Sjálfstæðisflokks-
ins skuli nú boða slík vinnubrögð.
Uppbygging í Reykjavík
í heilsugæslustöðinni í Árbæ er
gert ráð fyrir að stöðuheimildum
fjölgi um 6 frá því á árinu 1989 auk
þess sem nú er hugað að nýju hús-
næði fyrir starfsemi stöðvarinnar í
Árbæ og í Grafarvogi er nú leitað
að hentugu húsnæði fyrir heilsu-
gæslustöð.
Ný heilsugæslustöð var opnuð í
Hraunbergi i apríl á þessu ári. í
fjárlagafrumvarpi fyrir árið 1991 er
gert ráð fyrir fullum rekstri þessarar
stöðvar og eru stöðuheimildir 17,3.
Gert er ráð fyrir opnun nýrrar
heilsugæslustöðvar í Mjóddinni á
þingflokki innan verkalýðshreyfing-
ar og í röðum vinnuveitenda hafa
unnið af heilum hug að þeirri sátt
sem reynt var að ná um stöðugleika
í íslensku efnahagslífi. Sú þjóðar-
sátt byggði á heilindum í samskipt-
um aðila og virðingu fyrir þeim leik-
reglum sem gilda manna í milli.
Sjálfstæðismenn hafa hins vegar
aldrei gert eða samþykkt sáttmála
sem byggir á valdníðslu og óheilind-
um.
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar hefur með aðgerðum
sínum stefnt þjóðarsáttinni í alvar-
lega hættu.
Verði bráðabirgðalögin sam-
þykkt þá gengur kjarasamningur
BHMR og Oiafs Grímssonar í gildi
1. september nk. Þá þarf þáverandi
ríkisstjórn að glíma við öll þau
vandamál sem uppi eru í dag. Ef
takast á að bjarga þjóðarsáttinni
þá verður að takast á við vandann
Var gerð þjóðar-
sátt um valdníðslu?
næsta ári. Þar munu stöðuheimildir
alls verða 11,5.
Þá er unnið að samningum um
breytt rekstrarfyrirkomulag við
læknana, sem reka nú Læknamið-
stöðina í Álftamýri. Þar verða sam-
tals 14,8 stöðuheimildir og við breytt
rekstrarform er áætlað að fjölga
stöðuheimildum hjúkrunarfræðinga
um tvær.
Við heilsugæslustöðina í Miðbæ
eða Heilsuverndarstöðina var bætt
einni stöðuheimild læknis á þessu
ári.
Gert er ráð fyrir því að ný heilsu-
gæslustöð verði opnuð á horni
Garðastrætis og Vesturgötu í lok
þessa árs. í fjárlagafrumvarpi fyrir
næsta ár er gert ráð fyrir fullum
rekstri þeirrar stöðvar. Stöðuheim-
ildir verða 12,2. Hér er um algera
nýja þjónustu að ræða. Þá eru og
starfandi heilsugæslustöðvar í
Hlíðahverfi og í Borgarspítalan-
um, en starfsemi þessara heilsu-
gæslustöðva verður að mestu
óbreytt á næsta ári. Þó er hugað
að nýju húsnæði fyrir heilsugæslu-
stöðina í Borgarspítalanum þar sem
allt of þröngt er orðið um hana í
núverandi húsnæði auk þess sem
Borgarspítalinn þarf á því húsrými
að halda fyrir sína starfsemi.
Þá má einnig geta þess að heilsu-
gæslustöðin á Seltjarnarnesi þjónar
einnig hluta af Vesturbæ Reykjavík-
ur. í fjárlagafrumvarpi fyrir 1991
er gert ráð fyrir 23 stöðugildum við
þessa stöð.
Kosningamál í vor
Af þessari grófu upptalningu má
öllum vera ljóst að gert er ráð fyrir
stóraukinni og bættri þjónustu við
Reykvíkinga á sviði heilsugæslunn-
ar. Ég hef talið það hlutverk mitt
sem heilbrigðisráðherra að leggja á
þetta mikla áherslu og tel mig þar
vera að framfylgja gildandi lögum.
Sumum finnst e.t.v. að hér mætti
forgangsröðin vera með nokkuð öðr-
um hætti, en á meðan vitað er að
verulegur fjöldi Reykvíkinga hefur
ekki enn aðgang að heilsugæslu- eða
heimilislæknum tel ég óhjákvæmi-
legt að leggja áherslu á þennan
grunnþátt heilbrigðisþjónustunnar.
Ég er þess fullviss að það er vilji
Reykvíkinga að svona verði að mál-
um staðið. Ég skora því á Ólaf F.
Magnússon sem fulltrúa Reyk-
víkinga í stjórn Heilsuverndarstöðv-
ar Reykjavíkur og heilsugæsluum-
dæmi Vesturbæjar, að koma til liðs
við okkur í þessari uppbyggingu.
Takist okkur að fylgja þessari stefnu
fram, sem hér hefur verið boðuð,
þá fagna ég því að heilbrigðismálin
verði gerð að kosningamáli í vor.
III. Matthías Kjeld
Lítilmótlegnr málflutningur
Þriðja og síðasta greinin, sem mig
langar að gera hér að umtalsefni,
birtist í Morgunblaðinu þriðjudaginn
27. nvoember undir yfirskriftinni
„Hvar er Dúlsinea?" og er eftir
Matthías Kjeld.
Hrafnkell A. Jónsson
strax m.a. með viðræðum við
BHMR um breytingar á samningum
þeirra.
Mikið er í húfi að þjóðarsáttin
nái fram að ganga. Sjálfstæðis-
flokkurinn mun leggja sitt af mörk-
um til að svo megi verða.
Ilöfundur er formnöur vnif.
Árvakurs á Eskifirði.