Morgunblaðið - 15.12.1990, Blaðsíða 50

50 -------—--------- —---------t----MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUII 15. DESEMBER 19
1990
BÍLDUDALS-
KÓNGURINN
Gripið niður í athafnasögu Péturs J. Thorsteinssonar
SKUGGSJÁ hefur gefið út bókina
„Bíldudalskóngurinn" — athaf-
nasaga Péturs J. Thorsteinssonar.
Hún er í stórum dráttum vel kunn,
þar sem hún er allstaðar eitthvað
sögð í ritum um íslenzkan sjávar-
útveg á miklum breytingartímum
á síðustu tveimur áratugum 19du
aidar og fyrstu tveimur áratugum
20stu aidar. Hér á eftir verður
gripið niður í bókartexta:
Það mun enn upphaf sögu flestra
manna, að karl og kona eiga með
sér fund, sem leiðir til barnsgetnað-
ar. Stundum á sá fundur sér langan
aðdraganda, Ijúfan eða stríðan, en
í annan stað ekki meiri en þyrstur
maður slekkur þorsta sinn. Hér er
ekki hægt að rekja forsögu þess,
hvorki um leyndar ástir, eða hvernig
manninn bar að konunni, að Þor-
steinn Thorsteinsson, kvæntur mað-
ur á Geirseyri við Patreksfjörð, ger-
ir Höllu Guðmundsdóttur, 26 ára
gamalli vinnukonu sinni, barn á
haustmánuðum 1853. Barnið fæðir
Halla síðan í Otradal 4. júní 1854,
og var það sveinbarn. Kaupmaðurinn
á Geirseyri hefur trúlega ekki talið
sitt eigið heimili heppilegasta stað-
inn fyrir barnsmóður sína, eða að
ala barn sitt, og kom henni fljótlega
fyrir hjá séra Þórði Thorgrímsen í
Otradal, en þeir hafa þekkzt frá því
þeir voru báðir í Olafsvík, Þorsteinn
verzlunarstjóri en presturinn verzl-
unarþjónn. Sá var aldarháttur
tímans, að kvæntir menn, sem vegna
hjónabands síns, eigna eða embætta,
töldu sig bera skaða af að meðganga
óskilgetin börn sín, fundu sér mann,
sem var það meinlaust að gangast
við faðerni fyrir þá og venjan að
þægja þeim eitthvað fyrir það. Slík
rangfeðrun mátti heita þjóðlegt fyr-
irbæri um aldir og á aílra vitorði.
Halla skírði dreng sinn Pétur Jens,
og feðraði hann undir Ólaf Halldórs-
son frá Kollsvík, og kemur sá barns-
faðir ekki síðan við þessa sögu.
Hann hafði ekki önnur afskipti af
drengnum en láta bóka sig fyrir
honum. En drengurinn bar þetta
föðumafn fram að tvítugu.
Segir nú fyrst af ættum. Þar eru
rætumar.
Ástin læðist í hjartað
Spekúlantsferðirnar stóðu venju-
legast yfir í tvær til þijár vikur. Og
þennan tíma mátti nota til fleira en
selja vaminginn, og það gerði verzl-
unarþjónninn á spekúlantskipi
Grams. Verzlunarþjónninn var ung-
ur og gjörvilegur maður, sem eflaust
hefur gengið í augu kvenna, og auk
þess formaður í Kaupmannahöfn.
Það var náttúrlega ekki að efa,
að séra Guðmundur á Breiðabólstað
á Skógarströnd — þann stað sat
hann eftir 1868, en áður Kvenna-
brekku, sem kunnugt er — hefur
verzlað við spekúlantaskip, sem
komu í Hvammsfjörðinn, og það er
heldur ekki að efa, að verzlunar-
þjónninn um borð hefur verið fús til
að aðstoða prestsdótturina á Breiða-
bólstað við að velja sér sem bezt
efni í fatnað sinn og bollalagt með
henni um slifsið eða svuntuna, sem
hún skoðaði og hafði hug á — „ .. .og
mærin var ung og hjartahrein, og
hugsaði um þann hinn fríða svein í
leyni.“
Þá mætti ætla að verzlunarþjónin-
um hafí gefízt tækifæri til að bregða
sér í heimsókn að prestssetrinu á
Breiðabólstað. Þar hefur spekúlanta-
skipið legið innan eyja skammt und-
an landi. Fundizt gat til þess stund
milli stríða, ef illa viðraði til verzlun-
Hópur fólks við giftingu Gyðu Briem dóttur Katrínar Thorsteinsson Briem og Eggerts Briem og Héðins Valdimarssonar. F.v.: Sæmundur
Bjarnhéðinsson, kona hans Christophine Mikeline, Jón Hermannsson, Jón Baldvinsson, Júlíana Guðmundsdóttir, Ásta Hermannsson, Ólafur
Johnson, Halla Briem, Eggert Briem, Sveinn Gunnarsson, Sr. Friðrik Hallgrímsson, Inga Ásmujids, Pétur J. Thorsteinsson, Ásthildur Bri-
em, Bentína Hallgrímsson, Franskur konsúll, Haraldur Guðmundsson, Laufey Valdimarsdóttir, Ásthildur Thorsteinsson, Bríet Bjarnhéðins-
dóttir, Eiríkur Briem, brúðurin Gyða Briem, brúðguminn Héðinn Valdimarsson, Katrín Gunnlaugsdóttir, Sverrir Briem, Theódóra Thor-
oddsen, Borghildur Björnsson. Börnin fremst eru f.v. Guðrún Briem, Pétur J. Thorsteinsson og Eiríkur Briem.
ar. Það varð að velja kyrrt veður til
að verzla um borð; ekki mátti verða
órólegt við skipssíðuna, þegar konur
og börn þurftu að kiöngrast um borð.
Tilefni til heimsókna að Breiðaból-
stað hafði verzlunarþjónninn ærið,
þar sem Helga Einarsdóttir, hús-
móðir hans forðum í Hallsteinsnesi,
var nú til heimilis, — og þá gat hann
líka hælt eldri dóttur prestsins fyrir
hina Ijúfu rithönd á bréfum Heigu,
en þess hefur verið tilgetið á bók,
að Pétur hafi fyrst orðið ástfanginn
af rithönd Ásthildar. Ástin getur
vaknað með ýmsum hætti. Ætli
flestir þekki það ekki. Þetta getur
byrjað eins og kvef, sem síðan verð-
ur að inflúensu. Allt hefur nú geng-
ið hægt fyrir sig, en um líklegan
gang í tildragelsinu má lesa í Pilti
og stúlku Jóns Thoroddsen, hún er
frá þessum tíma. Rómantíkin var
þá grasserandi og lagði grunn að
hjónaböndum sem entust:
„Nú bar einu sinni svo við, að þau
Indriði urðu tvö saman eftir í stof-
unni. Sigríður hafði alltaf haldið
uppi tali við gestina, en er þeir voru
gengnir út, þagnaði hún og leit í
gaupnir sér. Indriða varð orðfall um
hríð, en bæði sátu þau hvort sínum
megin við dálítið borð, er þar var í
stofunni. Svona leið dálítil stund, að
þau yrtu hvorugt á annað, þangað
til Sigríður allt í einu lítur upp og
framan í Indriða og varð í sama
bili ijóð útundir eyru.“
Indriði skildi roðann og augnaráð-
ið réttum skilningi, og það hefur
Pétur gert líka.
Tíðindalítið hefur verið um ástir
þeirra Ásthildar og Péturs í tilhuga-
lífi þeirra, en sagt að þau hafi heit-
izt hvort öðru 1876,.
Engin orrusta er töpuð fyrr
en kjarkurinn tapast
Þótt Pétur ætti lítinn físk til að
Þorsteinn Thorsteinsson, faðir
Péturs (Þorsteinn í Æðey, en með
honum festist Thorsteinssons-
nafnið á ættinni).
Ásthildur Thorsteinsson 23 ára.
Pétur J. Thorsteinsson 27 ára.
selja og allar væru horfurnar á að
hann missti eigur sínar á Bíldudal
átti hann eign, sem hann aldrei tap-
aði um ævina á hverju sem gekk
um aðrar eigur. Pétur tapaði aldrei
kjarkinum. Það veit enginn til, sem
af honum hefur nokkrar sagnir, að
hann hafí um ævina tapað kjarki
sínum eða bjartsýni.
Hann ákveður nú að bíða ekki
örlaga sinna heima á Bíldudal, held-
ur gera björgunartilraun, og falla
þá heldur á henni í baráttu en sitj-
andi aðgerðalaus. Um haustið
(1881) bjó hann sig í ferð yfír
Atlantshafið á þeim eina farkosti,
sem honum var tiltækur, Pilot
gamla. Hann hlóð hann af þeim salt-
físki, sem hann hafði til að selja