Morgunblaðið - 28.02.1991, Blaðsíða 36

36 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1991
Sigríður
Skagan -
Fædd 21. janúar 1900
Dáin 19. febrúar 1991
Mig langar með nokkrum orðum
að minnast þeirrar sómamanneskju
Sigríðar Jennýjar Skagan, er lést í
Hjúkrunarheimilinu Skjóli 19. febr-
úar sl.
Þrátt fyrir að ég hafi ekki þekkt
frú Sigríði nema allra síðustu æviár
hennar, sitja eftir í huga mínum
<sterkar minningar um einstaklega
kærleiksríka og hjartahlýja mann-
eskju.
Aður en frú Sigríður fluttist að
Skjóli dvaldi hún á öldrunarheimil-
inu í Hafnarbúðum í Reykjavík.
Urðu mín fyrstu kynni af henni er
ég ók eiginmanni hennar, sr. Jóni
Skagan, sem þá var heimilismaður
í Skjóli, í heimsókn til hennar. Það
sem ég tók strax eftir í fari þessara
heiðurshjóna og snart mig djúpt var
hversu kærleiksríkt og innilegt sam-
band var þeirra í milli. Sérstaklega
minnist ég þess að þegar þau
kvöddu hvort annað tók sr. Jón í
hönd konu sinnar og fór með hljóða
bæn.
Árið 1988 fluttist frú Sigríður svo
til eiginmanns síns að Skjóli. Veit
ég að það var þeim báðum mikið
gleðiefni að fá að njóta síðustu
æviára sinna í samvistum hvort við
annað.
Sr. Jón Skagan lést 28. feberúar
1989 og nú fylgir frú Sigríður manni
sínum. Ég veit að heimkoma hennar
verður henni fagnaðarefni og þar
bíður opinn faðmur eiginmanns
hennar.
Um leið og ég kveð frú Sigríði
Jenný Skagan þakka ég henni og
manni hennar, sr. Jóni Skagan, okk-
ar góðu kynni og bið algóðan Guð
að blessa eftirlifandi dætur þeirra
hjóna og alla aðstandendur.
Minningjn um þessi kærleiksríku
hjón mun lifa.
Árni
Hver fógur dyggð í fari manns
er fyrst af rótum kærleikans.
Af kærleik sprottin auðmýkt er
við aðr^vægð og góðvild hver
og friðsemd hrein og hógvært geð
og hjartaprýði stilling með.
(Helgi Hálfdánarson)
Þessar ljóðlínur komu mér í hug
þegar ég frétti lát Jennýjar Skagan,
elskulegrar móður vinkonu minnar
Maríu. Mig langar að minnast henn-
ar með nokkrum orðum og þakka
henni alla hennar góðvild í minn
garð. Jenný var falleg og yndisleg
kona. Hún trúði og treysti á Guð
og bugaðist ekki þó sorg væri í
hjarta hennar. Ljósið hennar er
slokknað í þessari jarðvist en lýsir
bjart á himnum og lýsir okkur sem
eftir lifum og söknum hennar, en
við vitum að nú líður þessu blessaða
ljósi vel og óskar þess að okkur líði
líka vel.
Hjartans kveðja til elsku Maju
minnar og Kittý. Blessuð sé minning
hennar.
Dísa
Það er til það fólk sem við mætum
á lífsleiðinni, sem hefur eitthvað það
við nærveru sína, að ætíð, þegar
hugsað er til þess, sjáum við það
fyrir okkur í mikilli birtu. Þannig
hefur mynd Sigríðar Jenny Skagan
alla tíð verið í huga mínum, frá
þeirri stundu er ég hitti hana í fyrsta
skipti. En það var vorið 1976 að
ég kom á heimili hennar og manns
hennar, séra Jóns Skagans, í Sólhei-
munum. Erindi mitt á þetta heimili
var þá að hitta dóttur þeirra Maríu
Skagan skáldkonu. Var ætlun mín
að gera útvarpsþátt um Maríu og
skáldskap hennar. í fyrsta sinn er
éggekk inn á heimilið hennar Jenny,
þótti mér það engin tilviljun, að
staðurinn skyldi heita Sólheimar.
Að vísu flæddi hlý vorsólin inn um
stofugiuggana, en það var ekki ein;
Jenný
■Minning
ungis sá nærandi kraftur, sem ég
átti reyndar sjálf aðgang að í stofun-
um mínum heima, það var sú gagn-
takandi innri birta sem, fylgdi þess-
ari konu, sem engan lét ósnortinn,
og gerði það að verkum, að á þetta
heimili kom ég alltaf þegar stund
gafst í amstri daganna, aðeins til
að sækja mér vermandi hlýju og
hlaða hversdaginn þessari birtu sem
á engan hátt er hægt að útskýra,
nema fyrir þeim sem hafa átt því_
láni að fagna að hafa fengið að sitja
í eldhúsinu hjá henni Jenny og
gæða sér á neskaffi og öllu því besta
sem hún fann í boxunum sínum,
sitja svo þarna og hlæja með henni
og fá hana til að segja sér frá lífi
sínu. Þarna í eldhúsinu sagði hún
mér frá foreldrum sínum, en Jenny
var fædd að Sævarlandi í Laxárdal
í Skagafjarðarsýslu. Faðir hennar
var Gunnar Eggertsson bóndi og
formaður og móðir hennar var
Ástríður Jónsdóttir ljósmóðir. En
Jenny var tveggja ára, þegar þau
fluttu að Selnesi á Skaga. Hún sagði
mér að .faðir hennar hefði verið
duglegur og vinnusamur bóndi, en
í umönnun á skepnunum á bænum
hefði það alltaf verið aðalatriði að
hestur konu hans væri vel jámaður.
Jenny sagði mér, að þessa um-
hyggju hefði móðir hennar kunnað
vel að meta, enda þurfti hún í starfí
sínu sem Ijósmóðir í þessari af-
skekktu sveit að vera á sífelldum
erfiðum ferðalaögum og hefði það
verið henni mikill styrkur að vera á
vel járnuðum góðum hesti. Jenny
brosti til mín þegar hún var að segja
mér frá þessu. „Þetta var hans ást-
atjátning til hennar," sagði hún, „þó
fremur væri hann spar á gæluyrði."
Og hún sagði mér að það hefði ver-
ið henni dýrmætt að fá að alast upp
á heimili, þar sem slíkur kærleikur
hefði ríkt milli foreldra. Ég velti því
stundum fyrir mér, hvort þarna
væri leyndardóminn að finna á þess-
ari birtu, sem ég sótti í, með því
að fá að vera nálægt Jenny.
Ef ég hafði orð á þessu við hana,
þá hló hún og sagði: „Það varst þú
sem komst með birtu inní stofuna
til mín, í fyrsta skipti sem þú komst
hingað til okkar, þú komst með
þessa birtu í burðarrúmi. Og þegar
við lyftum sænginni og í Ijós kom
lítill hnoðri, var kominn sólargeisli
inn á þetta gamla heimili."
Þetta var reyndar þannig að í
þessari fyrstu heimsókn minni til
þeirra mæðgna hafði ég með mér
tveggja mánaða gamlan son minn.
Jenny settist hjá burðarmminu
hans, og sagði: „Nú skuluð þið
María tala um skáldskap, ég verð
hjá liila vininum." Og sem ég sat
þarna lengi dags, og ræddi við
Maríu um allt milli himins og jarð-
ar, því við urðum strax slíkar vin-
konur að okkur fannst eins og við
hefðum þekkst í mörg ár, þá heyrði
ég litla manninn ambra í hinum
enda stofunnar, og sem ég ætlaði
að spretta upp og fara að sinna
honum, sá ég að Jenny hafði orðið
fyrri til. Tók hún sængina af litlum
peyja og hlúði að honum. Einhver
kyrrð var yfir þeim báðum í þessu
hefðbundna "bleiurituali. Síðan sett-
ist hún við hlið hans og horfði niður
í rúmið til hans, það var rétt eins
og þau væru í djúpum samræðum.
Þetta var falleg mynd að horfa á,
enda geymist hún enn í huga mér,
þó liðin séu 15 ár. Fallega gamla
konan með silfurhvíta hárið í ljós-
bláu peysunni, horfandi með alvar-
legri ástúð á lítinn dreng undir hvítri
sæng, björt stofan og við hlið þeirra
stóð ræktarleg friðarlilja á borði,
blómið sem alltaf mun minna mig
á Jenny. Ég man að ég hugsaði sem
ég horfði á þau þarna í þessari und-
arlegu kyrrð: „Svona tala englarnir
hver við annan.“
Hann naut góðs af því hann litli
sonur minn að kynnast þessum
bamgóðu konum, Maríu og Jenny.
Aldrei kom ég svo til þeirra að þær
þyrftu ekki að spyrja mig um hann.
Hvort komin væri ný tönn eða hvort
farið væri að sjanda upp við stól
óstuddur. Og þegar ég sagði þeim
frá því, að líf hans og yndi væri að
hlusta á harmonikkúmúsík, tóku
þær upp á hljóðsnældu alla þá harm-
onikkumúsík sem þær heyrðu spil-
aða í útvarpinu í nokkra daga og
kunni piltur vel að meta þessa ein-
stöku hugulsemi, og ærðist af lífs-
gleði og fjöri þar sem hann dinglaði
í hopprólunni sinni og hlustaði á
þessa dillandi tóna, seijj voru sendir
honum frá Sólheimum.
Hún Jenny var 18 ára, þegar hún
fluttist úr foreldrahúsum hingað til
Reykjavíkur. Þá geisaði spánska
veikin í höfuðborginni. Var hún ötul
við að hjúkra fólki, og við marga
sóttarsængina hefur hún miðlað af
birtunni sinni og umhyggju. Við
hlógum stundum að því við Jenny,
þegar ég kom til hennar af leikæf-
ingu niður í Iðnó, og var að segja
henni frá viðburðum dagsins, hvað
hún þekkti vel allt í sambandi við
húsaskipan í gömlu Iðnó, sérstak-
lega allt baksviðs og í eldhúsinu,
því þama hafði.hún verið í hús-
stjórnarskóla hjá frú ísafold Ha-
kensen, rétt eftir að hún kom til
bæjarins. Síðan hafði hún unnið í
fjögur ár í Ritfangaverslun Bjöms
Kristjánssonar og gat með því móti
stutt unnusta sinn, Jón Skagan, til
náms. En þau giftust síðan árið
1924. Og vígðist Jón það sama ár
sem prestur til Landeyjaþinga.
Bjuggu þau að Bergþórshvoli í 20
ár. Og á þeim fræga sögustað fædd-
ust dætur þeirra tvær, María, f.
1926, og Ástríður, f. 1933. En hún
dó árið 1969 og varð þeim hjónum
mikill harmdauði. En María, hin
bráðvelgefna og efnilega dóttir
þeirra, var aðeins 18 ára þegar hún
gekk létt í spori einn bjartan vetrar-
dag á leið í heimsókn til vinkonu
sinnar, en rann þá á svellbunka sem
var á gangstéttinni, og féll á bakið
með þeim afleiðingum að hún
skaddaðist svo í hryggnum, að síðan
hefur hún mátt beijast alla ævi við
mikla fötlun og þjáningu. En feg-
urra samband milli dóttur og móður
hef ég aldrei séð. Það var eins og
hugur þeirra væri alltaf upptekinn
af því hvað þær gætu best gert
hvor fyrir aðra. í síðasta skipti sem
ég heimsótti Jenny var hún komin
á Hjúkrunarheimilið Skjól hér niður
við Höfnina. Við settumst saman inn
í setustofuna og horfðum út um
gluggana á sjóinn. Hér var engin
friðarlilja sem prýddi annars fremur
snyrtilega setustofu sjúkrahússins.
En birtan óútskýranlega var enn.
Því hún fylgdi þessari konu allt til
æviloka. Þessi innri birta, sem góðar
mannssálir hér á jörð öðlast. Það
er næstum eins og Guð sjálfur hafi
tekið upp á því að krýna sitt besta
fólk þessum bjarta sigurkransi, sem
ósjaldan er áunninn gegnum þján-
ingu og sorg í sviptingum lífsins.
Hún spurði mig hvemig drengurinn
sem kom í burðarrúminu til hennar
í Sólheimunum hefði það. Ég sagði
henni allt um afrek hans sem voru
nú orðin öllu tilkomumeiri heldur
en að vera farinn að skarta nýrri
tönn. Hún brosti til mín bjarta bros-
inu sínu og sagði svo, að sér þætti
mikið gott að sjá mig, það væri
bara það, að sér væri það ennþá
rneira virði, ef ég notaði heldur dýr-
mætan tíma minn í það að heim-
sækja hana Maríu sína. Ég sagði
líenni að þær ypyji #r6í>í.
ar með þetta mæðgurnar, því þetta
væri nákvæmlega það sama og
María hefði sagt við mig, henni
þótti tíma mínum miklu betur varið
með því að ég gleddi heldur mömmu
sína með nærveru minni.
Og læt ég hér að lokum fylgja
ljóð sem María orti til móður sinnar
fyrir nokkrum árum. Það var komið
nærri jólum. Hún hafði lengi verið
sjúklingur og notið umönnunar í
húsi Sjálfsbjargar inni í Hátúni.
Jólagjöfin fæst í Blómahorninu
segir útvarpið.
' En ég kemst ekki lengra
en að glugganum í ganginum
hvaðan sér yfir skrautlýsta borg.
Hvar get ég fundið rós handa þér
móðir mín góð?
Fjölæra rós
sem bæri þér angan þeirra orða
er dýrust liggja mér á tungu
- svo einfóld hlý og ósegjanleg.
Guðrún Ásmundsdóttir
Það var árið 1924 að síra Jón
Skagan var settur prestur í Landeyj-
um og bjó á Bergþórshvoli, kona
hans var frú Sigríður Jenný Gunn-
arsdóttir frá Selnesi á Skaga. Þar
er landið töfrandi fagurt, nokkrir
bæir standa þar í þyrpingu á túni
sem liggur að klettóttri strönd. Það-
an var útræði á æskudögum Jennýj-
ar. Margt glaðvært og elskulegt
fólk ólst þar upp. Ekki efa ég það
að Jenný hefur verið dáð og hrókur
alls fagnaðar í leikjum og störfum
norður þar. Þegar tal okkar barst
að æskuárum Jennýjar ljómuðu
augun og hún sagði lágum hlýjum
rómi „Ó, það var svo yndislegt" eða
^„Hvílíkt eftirlæti að hafa alist þar
upp“. Jenný hafði aldrei mörg orð
um hlutina en þau meitluðust í mig
hvort sem það var í gleði eða sorg,
sem þau voru töluð. Síra Jón og
faðir minn voru starfsfélagar. Faðir
minn var orgelleikari og sá um
hljómlist í kirkjunni á Krossi á
messudögum í Áustur-Landeyjum.
Þess vegna mynduðust með fjöl-
skyldu foreldra minna og prests-
hjónanna vináttutengsl, sem aldrei
rofnuðu. Jenný var gáfuð og glæsi-
leg kona, hún prýddi umhverfi sitt
hvar sem hún fór. Hún var fljót að
finna hvar hún gat gott gert og
gerði það. T.d. var það sumar eitt
að móðir mín forfallaðist og komst
ekki í ferðalag með kvenfélagskon-
unum í Austur-Landeyjum sem far-
ið var til Víkur í Mýrdal. Jenný
bætti síðar úr og bauð móður minni
með sér til vinkonu sinnar sem bjó
í Vík, ég var tekin með þá 10 ára
gömul. Við fórum með áætlunarbíln-
um, þetta var þriggja daga ferðalag
í sól og sumaryi, ógleymanlegt.
Seinna um vetur lá móðir mín um
tíma á sjúkrahúsi í Reykjavík. Þá
sáum við heimilisfólkið á Bólstað
dag einn hvar kona kom ríðandi á
fallegum hesti, það var Jeriný.
Hnakktaska hennar var full af dýr-
indis smákökum, sem hún hafði
bakað handa okkur krökkunum og
gaf okkur ásamt konfektkassa. Milli
bæja var löng leið og yfir vatnsfall
að fara. Affallið rann austan við
túnið á Bergþórshvoli og var oft
vatnsmikið og straumþungt áður en
Markarfljót var beislað. Jenný var
ekkert að hugsa um það þó að hún
væri ekki heilsusterk. Hún fékk
blóðtappa á fyrstu búskaparárum
sínum á Bergþórshvoli og beið þess
aldrei bætur. Jenný var listræn og
í veikindum sínum notaði hún tím-
ann til að skera út í tré og mála
þegar hún gat, með þessum munum
skreytti hún heimili sitt, sem var
ævinlega hreint og fagurt.
Heimili prestshjónanna var
mannmargt, tveir bræður síra Jóns
og faðir þeirra voru þar í heimili
og móðir frúarinnar, Ástríður, átti
þar heima í elli sinni, þar var einnig
mjög gestkvæmt. Heimilishaldinu
stjórnaði frú Jenný af miklum
myndarbrag, hún stundaði nám í
hússtjórn í Reykjavík þegar hún
hafði ákveðið lífsstarf sitt, vel skyldi
að öllu staðið. Nóg var að starfa á
Bergþórshvoli þótt oft hafi verið
stúlka til hjálpar auk dætra þeirra
hjóna, Maríu ogÁstríðar. Unnu þær
úti sem inni eftir þörfum, þá var
. hr^t.Qg.dugleg.. r. .. ..:
Árið 1944 fluttu prestshjónin og
dætur þeirra til Reykjavíkur,
skömmu seinna brast heilsa Maríu
en hún lagði ekki árar í bát, skrif-
aði, orti og gaf út bækur. Móðurást
frú Jennýjar var mikil og hún veitti
hana óspart. Ég birti hér ljóð úr
bókinni Draumljóð eftir Maríu, þar
er augljóst hvað tilfínningaböndin
voru heit og fögur milli mæðgnanna.
Manstu mamma
hvemig þú söngst mig i svefn
þegar húmaði
söngst svo draumamir vöknuðu
og ævintýrin urðu að veruleika
Manstu elsku mamma
löngu, löngu síðar
þegar þú sast hjá mér sjúkri
og söngst með gömlu röddinni þinni
sem enn var björt og"hlý
svo vorið það vaknaði á ný.
Ástríður var lærður fótaaðgerð-
armaður og starfaði á stofu í Lond-
on við lækningar á fótum. Hún lést
36 ára gömul frá fullu starfi. Ástríð-
ur var hugljúf yndisleg stúlka og
var sár harmur kveðinn að móður
hennar, föður og systur og öllum
sem hana þekktu. Hjúkrunarkonan
Sigríður Kristín Lister var æskuvin-
kona Ástríðar og var með henni í
London. Eftir lát Ástríðar gerðu
Jenný og Jón hana að kjördóttur
sinni. Hún reyndist þeim hjónum
með afbrigðum vel, og nú þegar ég
vottaði Maríu samúð mína við andl-
át móður sinnar og sagði „Nú ert
þú orðin ein eftir.“ „Aldeilis ekki,“
sagði þá María. „Hún Kiddý er hjá
mér og betri systur er ekki hægt
að hugsa sér.“
Þetta er vitnisburður sem Kristín
Lister fær frájieirri konu sem þekk-
ir hana best. Ég bið þeim blessunar.
Ég kveð nú vinkonu mína Jennýju
Skagan þakklátum huga fyrir sérs-
taklega góðar og hlýjar móttökur
alltaf, og mikla tryggð við mig og
mitt fólk.
Ingibjörg Björgvinsdóttir
19. febrúar sl. andaðist frú Sig-
ríður Jenný Skagan í Hjúkrunar-
heimilinu Skjóli í Reykjavík. Langri
ævi er lokið því Sigríður Jenný var
aldamótabarn, fædd 21. janúar
1900.
Það er oft sagt, að hinir svoköll-
uðu aldamótamenn hafi lifað þær
mestu breytingar sem hér á landi
hafa orðið á mörgum liðnum öldum.
Sigríður Jenný var fædd á Sævar-
landi í Skagafjarðarsýslu en fluttist
með foreldrum sínum, Ástríði Jóns-
dóttur og Gunnari Eggertssyni,
ásamt Áslaugu, systur sinni, að
Selnesi á Skaga, tveggja ára gömul.
Þar byggði Gunnar Eggertsson
nýtt íbúðarhús af miklum dugnaði
ásamt konu sinni, Ástríði, sem auk
þess að geg-na húsmóðurstörfum á
stóru heimili var jafnframt ljósmóð-
ir í sveitinni um áratuga skeið.
Gunnar stundaði einnig sjósókn og
var formaður á bát sínum ásamt
margþættum störfum við bú sitt,
sem var stórt og myndarlegt.
Þær systur, Áslaug og Sigríður
Jenný, eða Jenný eins og hún var
köllpð, vöndust því öllum venjuleg-
um bústörfum og einnig að aðstoða
föður sinn við sjósóknina t.d. með
því að beita línu, sem Jenný sagði
að hefði getað verið kaldsamt á
vertíðinni.
Þegar Jenný var orðin átján ára
fór hún til Reykjavíkur til að mennt-
ast og sjá sig um í veröldinni. Var
hún fyrst á hússtjórnarskóla hjá frú
Haakonsen í einn vetur. Því næst
vann hún við afgreiðslu í verslun
Ingibjargar Johnson í nokkra mán-
uði og síðan næstu fjögur árin í
Verslun Björns Kristjánssonar, en
sem kunnugt er var sú verslun ein
af stærstu verslunum í Reykjavík á
þessum árum, þekkt fyrir vandaðar
vörur og mikið verslað þar. Vinnu-
dagurinn var oft langur, mikið að
gera og auðvitað alltaf opið laugar-
daga sem aðra virka daga.
Á þessum árum trúlofaðist hún
Jóni Skagan guðfræðinema og varð
hans æviförunautur. Þau höfðu alist
upp í sömu sveit og þekktust því
nokkuð vel, en Jón hafði verið á bát
föður hennar á vertíð og einnig
kaupamaður um sumartíma. Þegar
Jón ’hafði lokið guðfræðíirámi árið