Morgunblaðið - 05.04.1991, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C/D
76. tbl. 79. árg.
FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
•» ♦
Reuter
Talið er að 2-3 milljónir Kúrda hafi flúið heimkynni sín í Norður-
Irak og séu nú á leið til Tyrklands og írans. Stærri myndin var tekin
á mánudag og sýnir hún flóttamennina á leið til Tyrklands. Á inn-
felldu myndinni sem tekin er á ótilgreindum stað í Norður-írak sjást
kúrdísk börn sem komu sér fyrir í farangursrými bifreiðar áður en
lagt var upp.
Aukið vægi V-Evrópusambandsins:
Vill her til íhlut-
unar í A-Evrópu
Haag. Reuter.
WIM van Eekelen, framkvæmdastjóri Vestur-Evrópusambandsins, lagði
til í gær að aðildarríki bandalagsins stofnuðu sjálfstæðan her sem
gæti skorist í leikinn ef stríð brytist út í Austur-Evrópu. John Kornbl-
um, varafastafulltrúi Bandaríkjanna hjá Atlantshafsbandalaginu
(NATO), brást í gær harkalega við ummæluni van Eekelens og sagði
að bandarísk stjórnvöld myndu aldrei fallast á að Vestur-Evrópu-ríki
gripu upp á sitt eindæmi til hernaðaraðgerða í Austur-Evrópu.
Eekelen sagði í útvarpsviðtali að
spennan í samskiptum Ungvetja-
lands og Rúmeníu annars vegar og
Eystrasaltsríkjanna og Sovétríkj-
anna hins vegar kynni að leiða til
átaka, sem gerðu íhlutun Vestur-
Evrópuríkja óhjákvæmilega. Æski-
legt væri að við slíkar aðstæður
væri til sjálfstæður her Evrópuríkja
sem gæti skorist í leikinn án þátt-
töku Atlantshafsbandalagsins. „Þar
sem ávallt verður litið á NATO sem
nokkurs konar útibú Bandaríkja-
manna, stórveldis, gæti íhlutun
bandalagsins leitt til harðra við-
bragða Sovétmanna," sagði van Ee-
kelen, sem er fyrrum varnarmálaráð-
herra Hollands.
Níu ríki eiga aðild að Vestur-Evr-
ópusambandinu og hugsanlegt er að
það verði í framtíðinni vettvangur
varnarsamstarfs Evrópubandalags-
ins (EB).
Svíþjóð-EB:
Ráðgumst
viðEFTA
umaðild
Ráðum ekki við að taka á
móti hálfri milljón Kúrda
- segir Turgut Ozal, forseti Tyrklands
London. Ankara. Reuter.
TURGUT Ozal, forseti Tyrklands, sagði í gær að a.m.k. 100.000 Kúrd-
um, sem flúið hafa heimkynni sín í Norður-írak, hefði verið hleypt inn
í landið. Hins vegar hefðu Tyrkir ekki bolmagn til að taka við öllum
þeim fjölda, hátfri milljón manna, sem væri við tyrknesku landamær-
in. Sadako Ogata, yfirmaður Flóttaniannahjálpar Sameinuðu þjóð-
anna, segist hafa fullvissað Tyrki um að þeir fái nauðsynlega aðstoð
opni þeir landamærin.
Ali S’adat, landstjóri í Vestur-
Azerbajdzhan-héraði í íran, sagði í
gær að rúmlega 40.000 Kúrdar
væru komnir til landsins. Ein og
hálf milljón manna til viðbótar væri
á leiðinni. Fréttastofan IRNA sagði
að Iranar væru reiðubúnir að taka
við þeim öllum en þörf væri á mikl-
um stuðningi erlendis frá.
Breska sjónvarpsstöðin ITN sýndi
í gærkvöld átakanlegar myndir af
þjáningum Kúrda í Norður-írak.
Sveltandi fólk í hijóstrugu fjalllendi
sást þar slást um dauðan asna.
Mæður gáfu börnum sínum mórautt
vatn úr fjallalækjum. Á landamær-
unum sáust öi’væntingarfullir Kúrd-
ar varpa byssum sínum í haug til
þess að sannfæra tyrkneska landa-
mæraverði um að óhætt væri að
hleypa þeim inn í landið. Flótta-
mennirnir segja að margir hafi látist
úr kulda og vosbúð á leiðinni eða
orðið fyrir skotum úr þyrlum íraska
hersins sem rekur flóttann.
Vestrænar ríkisstjórnir hafa und-
anfarna daga sætt ámæli úr ýmsum
áttum fyrir aðgerðaleysi í málefnum
Kúrda en margir tala um að þjóðar-
morð eigi sér nú stað í írak. John
Major, forsætisráðherra Bretlands,
gerði George Bush Bandaríkjafor-
seta orð í gær þar sem hann lýsir
yfir miklum og vaxandi áhyggjum
vegna þjáninga Kúrda í írak. Segir
hann að þörf sé á umfangsmiklum
alþjóðlegum ráðstöfunum til að
hjálpa Kúrdum. Bæði Bretar og
Bandaríkjamenn hafa hins vegar
hafnað hernaðaríhlutun. Bandarísk
stjórnvöld gáfu til kynna í gær að
refsiaðgerðum gegn írak yrði ekki
hætt á meðan Kúrdar sættu ofsókn-
um. Einnig væri í undirbúningi
ályktun öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna um fordæmingu á fram-
ferði íraska hersins og um aðstoð
við Kúrda.
Málgagn írösku stjórnarinnar,
Al-Jumhouviyah, fordæmdi í gær
vopnahlésskilmála öryggisráðs Sam-
einuðu þjóðanna frá því í fyrra-
kvöld. Abdul-Amir al-Anbari,
sendiherra. íraks hjá Sameinuðu
þjóðunum, tók í sama streng en
sagði að einhver bið gæti orðið
eftir opinberum viðbrögðum.
Fréttaskýrendur segja hins vegar
að írökum sé nauðugur einn kostur
að fara að skilyrðunum sem þeim
eru sett. Colin Poweli, forseti
bandaríska herráðsins, sagði að
það ætti ekki að taka bandaríska
herinn langan tíma að yfirgefa Suð-
ur-írak eftir að írakar féllust á skil-
málana.
Sjá fréttir á bls. 24-25.
Jeltsín veitt tilskip-
anavald í Rússlandi
Moskvu. Reuter.
RUSSNESKA þingið samþykkti í gær í grundvallaratriðum tillögu
um að forseta þess, Borís Jeltsín, yrði veitt víðtækt vald, sem gerði
honum meðal annars kleift að stjórna ineð tilskipunum, til að binda
enda á glundroðann í lýðveldinu. Ennfremur var samþykkt að bein-
ar kosningar um nýtt embætti forseta Rússlands færu frain 12. júní.
588 voru fylgjandi tillögunni og
292 á móti í atkvæðagreiðslunni,
sem fór fram í Fulltrúaþingi Rúss-
lands, æðstu löggjafarsamkundu
lýðveldisins. Sérstök nefnd var skip-
uð til að íjalla frekar um tillöguna
og kann hún að taka einhverjum
breytingum. Nokkrir af stuðnings-
mönnum Jeltsíns óttast að harðlínu-
menn geti komið í veg fyrir að til-
lagan nái fram að ganga. Fulltrúi
Jeltsíns, Rúslan Khasbúlatov, sagði
þó sýnt að þingforsetinn gæti treyst
á að fá raunveruleg pólitísk völd
til að binda enda á, efnahagsöng-
þveitið og verkfall námamanna í
lýðveldinu.
Atkvæðagreiðslan markar tíma-
mót í baráttu róttækra umbótasinna
í Rússlandi fyrir því að stofnað
verði embætti forseta Rússlands,
sem yrði kjörinn í beinum kosning-
um og fengi framkvæmdavald. Tal-
ið er næsta öruggt að Borís Jeltsín
fari með sigur af hólmi í sltkum
kosningum, sem yrðu þær fyrstu í
sögu Sovétríkjanna.
Áður hafði Jeltsín sagt að ekki
yrði hægt að binda enda á glundroð-
ann í Rússlandi nema valdsvið þing-
forsetans yrði aukið og hann fengi
vald til að stjórna með tilskipunum.
Hann lagði einnig til að valdsvið
Æðsta ráðs Rússlands yrði aukið á
kostnað fulltrúaráðsins, þar sem
Jeltsín hefur mætt meiri mótspyrnu
harðlínumanna.
Fjárlaganefnd sovéska þingsins
varaði í gær við aukinni ólgu í
landinu á næstu vikunr og versn-
andi efnahag. Nefndin kvaðst ætla
að grípa til harðra aðgerða gegn
lýðveldum, þar á meðal Rússlandi,
sem hún sakaði um að standa ekki
í skilurn við stjórnvöld í Kreml og
valda þannig miklum fjárlagahalla.
Málgagn sovéska varnarmála-
ráðuneytisins, Krasnaja Zvezda,
hafði í gær eftir Míkhaíl Gorbatsjov
Sovétforseta að ekki kæmi til greina
Stokkhólmi. Reuter.
INGVAR Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, sagði í gær að
Svíar myndu hafa samráð við
Finna, Norðmenn og aðrar þjóðir
sem aðild eiga að Fríverslunar-
bandalagi Evrópu (EFTA) áður
en þeir sæktu um aðild að Evr-
ópubandalaginu.
„Svíar hafa lýst því yfir að þeir
vilji aðild að EB,“ sagði Carlsson í
gær eftir að hafa rætt við Franz
Vj-anitsky, kanslara Austurríkis.
„Ég vona að bæði Norðmenn og
Finnar fallist á þetta og við munum
ráðfæra okkur við þá og aðrar
EFTA-þjóðir áður en við tökum
ákvörðun,“ sagði Carlsson. Iiins
vegar væri meginmarkmiðið nú að
ná hagstæðum samningum í við-
ræðunum við EB um Evrópska
efnahagssvæðið (EES).
Sænska þingið samþykkti í des-
ember sl. að sækja um EB-aðild á
þessu ári.
Boris Jeltsín
kveða niður andóf róttækra stjórn-
arandstæðinga með valdi þar sem
slíkt myndi einungis leiða til blóðs-
úthellinga og borgarastyijaldar.
Sjá „Kolanámamenn hafna til-
boði..." á bls. 24.