Morgunblaðið - 05.04.1991, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 1991
37
Minning:
Björn Magnús-
son fulltrúi
Að morgni pálmasunnudags lést
Björn Magnússon sem hafði verið
samstarfsmaður minn í tólf ár
(1969-81). Fyrstu kynni okkar urðu
1943 á Hvanneyrarfitinni á bökkum
Hvítár. A þessu eggslétta engja-
landi var annað endurvakið Lands-
mót UMFÍ haldið á Jónsmessu.
Björn á Rangá, sem hann var oft
kallaður þá, var einn tíu keppenda,
sem UÍA sendi til mótsins um lang-
an veg. Sambandsstjóri sr. Eiríkur
J. Eiríksson taldi fram í setningar-
ræðu sinni sókn 150 íþróttamanna
frá ellefu héraðssamböndum, glæsi-
legt vitni um óeigingirni íslenskrar
æsku á tímum dýrtíðar og mikillar
atvinnu. Þessir tíu austfirsku íþrótt-
amenn, sem úr rnestri íjarlægð
komu til landsmótsins, fóru heim
til Austurlands með heildarverðlaun
mótsins, sambandsskjöldinn (hlutu
45 stig af 189; 7 fyrstu verðlaunin
af 19). Björn aflaði 5 stiga. Sigraði
í stangarstökki. Stökk 3.04 m á
bambusstöng, þung braut og fallið
var niður í sandgrygu (ísl. met var
þá 3,27 m). Afrekið var landsmóts-
met og Austurlandsmet. Þessi tugur
austfirskra pilta færði með sér glatt
yfirbragð og léttleika í framkomu.
Þeir voru allir klæddir samstæðum
utanyfirbúningum, sem þá var enn
fátítt. Hvar sem þeir fóru um móts-
staðinn var eftir þeim tekið fyrir
íþróttalegt og vasklegt svipmót.
Björn fór vél í þessum flokki. Bjart-
ur og sviphreinn, hávaxinn, Jang-
leggjaður og mjúkur í hreyfingum.
Þessu líkamsfari hélt Björn tneðan
hann lifði, þó bæði bakveila og bilun
í hné heftu á stundum hreyfifærni
hans.
Fæddur var Björn 23. ágúst 1923
á Hrafnabjörgum í Jökulsárhlíð,
Norður-Múlasýslu. Svanfríður
Björnsdóttir, fædd 27. maí 1894,
frá Hólseli á Fjöllum, bóndar þar
Finnbogasonar, var móðir Björns.
Faðir Björns var Magnús, fæddur
18. september 1882, Björnsson
bónda að Hnitbjörgum í Jökuls-
árhlíð, Hannessonar. Foreldrar
Björns voru vinnuhjú. Þeim fæddust
þrír synir. Björn var elstur en yngst-
ur Sigurður. Sá í miðið drukknaði
ungabarn. Þau Svanfríður réðust
með synina að Hauksstöðum á Jök-
uldal. Björn var 7 ára er þeir feðg-
ar fóru frá Hauksstöðum en móðir
hans varð þar ráðskona og hafði
Sigurð hjá sér. Björn eignaðist tvo
hálfbræður, Guðmundssyni bónda
að Hauksstöðum. Þó að Björn nyti
góðs atlætis á Rangá í Hróarstungu
þangað sem Magnús faðir hans réð
sig sem vinnumann og fékk að hafa
hann með sér, þá mun aðskilnaður-
inn við móðurina hafa seint liðið
honum úr minni. Þau hjónin á
Rangá, Björn Hallsson og seinni
kona hans Soffía reyndust hinum
unga dreng vel. Tveimur árum
yngri en aðkomudrengurinn var
einkasonur þeirra hjóna, Björn
Hólm. Með þeim nöfnum tókst náin
vinátta. Aldrei fór Björn svo aust-
ur, að hann heimsækti ekki nafna
sinn bónda á Völlum. Eiríkur sonur
Björns bónda á Rangá og fyrri konu
hans gladdi oft hinn móðurlausa
vinnumannsson með gjöfum. í far-
skóla Hróarstungu naut Björn barn-
afræðslu. Björn vann heimilinu að
Rangá venjuleg sveitarstörf sem
falin voru börnum. Að Rangá var
umtalsverður myndarbúskapur.
Ungur fór Björn að hjálpa til í vega-
vinnu. Vandist er aldur leyfði á
stjórn vinnuvéla og flutningsbif-
reiða. Þessi störf öfluðu honum
tekna ekki aðeins á námsárunum
heldur einnig þegar hann hafði haf-
ið kennslustörf.
Björn var nemandi í Alþýðuskól-
anum á Eiðum 1941-1943. Starfsár
íþróttakennaraskóla 1943-1944 var
Björn nemandi skólans ogjauk það-
an íþróttakennaraprófi. Á árunum
1944-1946 var Björn við íþrótta-
kennslu á Austurlandi, en annaðist
1946-47 forfallakennslu á ísafirði.
Haustið 1946 fær hann leyfi sem
sérkennari að búa sig undir al-
mennt kennarapróf á tveimur vetr-
um í Kennaraskóla Islands. Hann
lauk því prófi með góðri einkunn
1948. Tímabilið 1948-50 var hann
við forfallakennslu í Austurbæjar-
skóla í Reykjavík, í Borgarnesi og
við umferðarkennslu á Suðurlandi.
Margur skólamaður og við sem
þurftum að sjá ungmenna- og
íþróttafélögum í dreifbýli fyrir
íþróttakennslu, höfðum áhuga að
festa Björn, en hugur hans beindist
austur á Hérað. Haustið 1950 var
Björn settur íþróttakennari að Al-
þýðuskólanum og barnaskólanum á
Eiðum. Haustið 1963 var Björn
settur skólastjóri barnaskólans á
Eiðum. Starfi skólastjóra gegndi
hann, með orlofshléi 1967-68, til
1969, að hann flutti heimili sitt til
Reykjavíkur. Starfsmaður varð
hann á Fræðslumálaskrifstofunni
og skipaður fulltrúi í menntamála-
ráðuneytinu 1972, eftir að skrifstof-
an var gerð deild í ráðuneytinu.
Störf hans helguðust einkum störf-
um íþróttafulltrúa ríkisins. Komu
þau í góðar þarfir íþróttamálum
skóla, ungmenna- og íþróttafélaga,
starfssviðum sem Bjöm hafði lengi
unnið fyrir. Hann hafði um árabil
kennt skólabörnum að sumarlagi
víða að af Austurlandi sund í hinni
fyrstu yfirbyggðu og upphituðu
sundlaug í AustfirðingafjórðUngi.
Framkvæmd sundskyldu var honum
kappsmál. Hin síðari ár hefur margt
breyst í samskiptum ríkis og sveit-
arfélaga, Ijármálalega, og þá engu
minna tilhögun náms í skólum,
prófun þekkingar og færni nem-
enda. Eigi eftirlit að vera virkt þarf
það að hafa fjármagn að bakhjarli.
Þegar framkvæmdafé til þátttöku
í kostnaði sundkennslu var tekið frá
embætti því sem Björn aðstoðaði
og hætt við skýrslugerð skóla um
nám og þekkingu hvers nemanda í
árangri við lokapróf, þá var eigi
lengur unnt að fylgjast með árangri
sundskyldu. Þegar til þessara breyt-
inga kom, hafði eftirlitið sýnt að
er hver árgangur yfirgaf skyldunám
sitt, höfðu 92-94% hans lokið til-
skildu sundprófi og áætlað var að
75-80% íslendinga fæddir 1941-
1975 væru syndir og stefndi í að
árið 2000 yrði sundfærni þjóðarinn-
ar komin í 90%. Undan Jjessari al-
þýðlegu viðleitni var fótum kippt
að dómi Börns og lagðist þungt á
hann. Sundkennsla íslenskrar al-
þýðu má segja að hefjist um 1730.
Á því tímabili síðustu aldar þegar
engir bamaskólar voru hérlendis
starfræktu bændur sundnámskeið.
Á tveimur stöðum nefnd „'sundskól-
ar“. Fyrstu Ijárútlát úr Landssjóði
(1891) til íþrótta voru til sund-
kennslu og lagfæringa sundlaugar.
Samtímis þessum nefndu breyting-
um á starfsháttum þess embættis,
sem hann vann fyrir, voru numin
frá því fjái'veitingar úr íþróttasjóði
og félagsheimilasjóði. Bókhald sjóð-
anna og ávísanir greiðslna úr þeim
hafði Björn annast fyrir íþróttafull-
trúa ríkisins. Þessi starfsrýrnun
féll Birni illa svo að hann hafði
fyrir nokkru sagt lausri stöðu sinni.
— Ég, sem þetta skrifajnaut starfs-
krafta Björns í 12 ár sem fyrr grein-
ir. Trúmennska og samviskusemi
voru honum helgar dyggðir. Frá-
gangur ritaðs máls til fyrirmyndar.
Þá var ekki ónýtt fyrir þann, sem
þarf að koma frá ritsmíðum og bréf-
um í önnum og á skömmum tíma,
að eiga samstarfsmann, sem hefur
góða íslenskukunnáttu á valdi sínu.
Þó Björn gæti sagt hug sinn um
meðferð málefna og framferði
manna, var hann ekki framhleyp-
inn. Ég hygg ég megi segja, að á
stundum hafi hann um of lokað
inni hug sinn og gat þá verið fá-
máll og þungur. Oflátungsbrag gat
hann illa liðið. Björn bjó yfir góðum
frásagnarmáta, sem hann gat gætt
glettnisvip og á stundum bætt inn
í léttum hlátri. Söngmaður var hann
ágætur. Björn var virkur í kórum
kirkju og félaga. Röddin var bjartur
tenór. Hann var við ýmis tækifæri
fenginn til að syngja einsöng.
í hreppsnefnd Eiðaþingháar var
Björn 1958-1969,_ en í skattanefnd
kom hann fyrr. I stjórn UIA var
hann um tug ára.
Þegar Björn settist að sem íþrót-
takennari skólanna að Eiðum 1950
var hann kvæntur (15. okt. 1949)
Guðrúnu íþróttakennara Haralds-
dóttur Norðhahl (f. 8. ágúst 1926)
og áttu þau heimili sitt þar í nær
20 ár. Börn þeirra eru Valgerður
Guðbjörg (f. 13. janúar 1950),
kennari hér í Reykjavík, gift Skarp-
héðni kennara, P. Óskarssyni, eiga
þau tvær dætur, — og Magnús (f.
20. rnars 1951) raftæknir, kvongað-
ur Ástu Ásdísi kennara, Sæmunds-
dóttur, eiga þau 3 dætur.
Við vinir þeirra Guðrúnar og
Björns heitins höfum oft haft ærnar
ástæður til þess að dá þau hjón og
börn þeirra fyrir samheldni, styrk
og æðruleysi. Þessi r.iannkostir og
fleiri fágætir eiginleikar hafa hjálp-
að þeim að láta eigi' bugast fyrir
langvinnum veikindum.
Eiginkona Björns heitins Magn-
ússonar og börn þeirra munu verða
áskynja um virðingu þá sem Björn
naut og þakkir okkar samstarfs-
manna og vina honum til handa.
Vonum við að slíkar kveðjur megi
létta þeim sorgina.
Minningar þessar um Björn
Magnússon, birtar á útfarardegi
hans, hófust á frásögn um keppni
Björns og félaga í Landsmóti UMFÍ
á Hvannéyri 1943. Tuttugu og
fimm árum síðar varð Björn for-
maður Landsmótsnefndar, sem
skyldi undirbúa og framkvæma 13.
Landsmót UÍA 1968 á Eiðum.
Nefndin fól Birni að vera fram-
kvæmdastjóri þess. Árið 1949 varð
vegna harðinda og ótíðar að flytja
fyrirhugað Landsmót á Eiðum til
Hveragerðis og vorið 1968 var veð-
urfar álíka. Kalskemmdir um allt
land enda lá hafís að ströndum
Norður- og Austurlands. Grasvöll-
urinn á Eiðum kom kalinn undan
vetri. Þær skemmdir þurfti að bæta
og það sem meira var, tveir þurftu
grasvellirnir að vera. Unnin var flöt
í næsta nágrenni hins gamla vallar.
Tekinn af henni halli og hún tyrft.
Verkinu lauk 3 vikum fyrir mót.
Plastdúkslaug 25 m ásamt tækjum
til upphitunar varð að reisa. Tré-
pall 4030 fyrir dans, leikfimi, glímu,
hand- og körfubolta var krafist að
ógleymdum tjaldsvæðum, hreinlæt-
isaðstöðu, mötuneyti og söluskál-
um. „Það tókst“ voru kveðjuorð,
sem örþreyttur framkvæmdastjóri
fékk að heyra í mótslok. Þetta var
síðasta Landsmót UMFI þar sem
alla aðstöðu til móthalds varð að
vinna að mestu af þegnskap fáum
vikum, jafnvel dögum, fyrir setn-
ingu mótsins. Síðustu 7 Landsmót
hafa farið fram í fullgerðum íþrótt-
amannvirkjum kaupstaða, sem
jafnvel hafa ráðið yfír stórum
íþróttahúsum. Súld og kuldi af
norðaustri var ríkjandi veður suma-
rið 1968, nema landsmótsdagana,
er brá til suðvestan hlýinda og sól-
fars. Góður undirbúningur, vönduð
dagskrárefni, góðviðri og glöð táp-
mikil æska sem bætti 13 landsmóts-
met og jafnaði tvö, héldust í hendur
að gera mótið að unaðslegri hátíð.
UÍA-félögum undir stjórn Björns
tókst að búa, með aðstoð á þriðja
hundruð starfsmanna, veglega að-
stöðu að öllu undir berum himni á
„vori sem brást“ fyrir keppni ís-
lenskrar æsku, sem „þorði og vildi
reyna sig“ rúmlega 900 talsins, auk
hálfs fimmta hundraðs, sem þátt
tóku í sýningum, fyrir augum 10
þúsunda mótsgesta.
Björn kunni að njóta íslenskrar
náttúru á öllum árstímun! og hlýddi
kalli hennar. Snjóbreiðurnar heill-
uðu hann til skíðagöngu. Moldin
og gróandinn náðu honum úti á tún
og í garð. Héðan í Reykjavík hélt
hann til ræktunarstarfa í Mosfells-
sveit. Fyrir físk í vötnum og ám
kastaði hann. Á síðsumrum fór
hann um heiðar og veiddi hreindýr.
Fyrir gæsum sat hann í mýrum á
haustin og þá var hann spordjúgur
að leita uppi rjúpur um vetrarnæt-
ur. Frásagnir Björns af ferðum úti
í náttúrunni báru vott um skilning
og þekkingu á því lífi sem þrífst úti
í íslenskri víðáttu. Ft'á honum
heyrði ég fyrst um heiðagæsavarp
á Fljótdalsheiði, sem margir vart
trúðu.
Við Björn Magnússon et'u minn-
ingar margra samskiptaþátta
tengdat', sem á kveðjustund hrann-
ast upp. Hann er því kvaddur með
trega og virðingu.
Þorsteinn Einarsson, fyrrver-
andi íþróttafulltrúi ríkisins.
verða kynntir
Framsóknarvist á Hótel Sögu
Framsóknarvist verður spiluð á Hótel Sögu
sunnudaginn 7. apríl nk. kl. 14.00.
Glæsilegir vinningar m.a. ferðir til London með
leiguflugi Sólarflugs sumarið 1991.
Finnur Ingólfsson, efsti maður B-listans í Reykjavík,
flytur stutt ávarp í kaffihléi.
Aðgangseyrir kr. 500,- (Kaffiveitingar innifaldar)
Framsóknarfélag Reykjavíkur