Morgunblaðið - 28.07.1991, Blaðsíða 14

m
ÓPERUSÝNING ER AÐEINS
TOPPURINN Á ÍSJAKANUM
Texti og myndir / Sigrún Davíðsdóttir
ÞAÐ ER ekkert áhlaupaverk að stjórna óperuhúsi, en þegar þar við
bætist að hálft starfsárið er sviðið ekki inni, heldur úti undir berum
himni á sviði tvö þúsund ára gamals hringleikahúss, þar sem aðbúnað-
urinn var miðaður við þræla, en ekki fijálst fólk og jafnvel stórstjörn-
ur, þá flækist flókið starf enn frekar. Þannig er málum háttað í
óperunni í Veróna og sá sem sér um listrænan rekstur hennar er
Lorenzo Ferrero.
ó að aðkomumanni finn-
ist allt synda og fljóta
hvað skipulag snertir í
kringum allt á Ítalíu,
þá geta ítalir þó verið
býsna formlegir á stundum. Þetta á
ekki síst við um Norður-ítali og Ver-
ónubúar eru engin undantekning. í
daglegu tali er Ferrero ávarpaður
„maestro“ Ferrero, meistari Ferrero,
sem hljómar annkannalega í eyrum
titlalausra íslendinga. Af svo virðu-
legum titli mætti álíta að Ferrero
væri maður hniginn á efri ár, með
virðulegt, grásprengt hár, en svo er
öldungis ekki. Hann er ungur og al-
veg laus við stífni og formfestu, enda
eins gott, því eitt af verkefnum hans
er og verður að freista þess að losa
um ýmsar hefðir og venjur í kringum
óperuna.
Ferrero er nýtekinn við sem list-
rænn framkvæmdastjóri óperunnar
í Verónu, hóf starf í mars sl. Hann
er sjálfur tónskáld, hefur getið sér
gott orð sem slíkt og hefur meðal
annars samið óperur. Reynslu af
stjómun hefur hann.einkum fengið
af því að stjórna árlegri Puccini-
hátíð á Ítalíu. Óperan í Verónu er
víðfræg fyrir sumarsýningamar í
rómverska hringleikahúsinu.
Þama á Bra-torginu í hjarta borg-
arinnar stendur þessi glæsilega
bygging, ótrúlega vel varðveitt með
góðum hljómburði fyrir sönginn. Á
vetuma er sýnt í glæsilegu ópem-
húsi rétt við þetta sama torg. Rúm-
lega 400 tónlistarmenn era fast-
ráðnir í hljómsveit hússins og á sumr-
in bætast fleiri við. Á haustin eru
tónleikar á vegum óperannar. í des-
ember hefst vetrarstarfíð, eins og
við fleiri ítölsk óperuhús, og stendur
fram á vor. Þá era venjulega sýndar
fjórar óperur og tveir ballettar. Sum-
arsýningamar hefjast í júlíbyijun og
standa út ágúst. í sumar era þijár
óperar á dagskrá, Rígólettó, Nabucco
og Turandot, þar sem Kristján Jó-
hannsson syngur hlutverk Kalafs
prins, og svo ballett um Rómeó og
Julíu, en samkvæmt sögunni vora
þessir elskendur einmitt frá Verónu.
Gamli og nýi tíminn:
Sýningarnar verða ekki
nútímalegar þó Nabucco
klæðist eins og Saddam
Hussein
Þeir rómversku verkfræðisnilling-
ar, sem hönnuðu hringleikahúsið fyr-
ir um tvö hundrað áram óraði vart
fyrir hvert hlutverk húsið fengi svo
löngu síðar. En þó mannvirkið hafi
enst vel, hlýtur ýmislegt að vera
umhendis fyrir nútíma óperarekstur
í svo fomumannvirki og það fleira
en alsælir óperugestir festa auga á.
Lorenzo Ferrero tekur undir það.
„Hringleikahúsið er friðað og það er
stranglega fylgst með öllum fram-
kvæmdum varðandi það. Það er
hægt að tína ýmislegt til, sem veldur
okkur erfiðleikum. Það er hreinasta
púsluspil að koma fyrir kór og ein-
söngvurum, um tvö hundrað manns,
og búningum þeirra að tjaldabaki.
Fyrsta sýningin í sumar var Rígól-
ettó. Þegar búningamir vora tilbúnir
og átti að fara að æfa í þeim, lá við
verkfalli kórsins. Þannig er að starfs-
fólk saumastofunnar númerar bún-
ingana og raðar þeim upp fyrir
hveija sýningu. í þetta skipti var
kórinn svo óánægður með hvemig
merkingunni og uppröðuninni var
háttað að formælendur hans hótuðu
verkfalli. Þetta hljómar auðvitað eins
og hreinasta galskapur, en kórinn
hefur ærin rök fyrir viðbrögðum
sínum, því búningaröðin skiptir miklu
máli fyrir hversu greiðlega gengur
að klæðast í þrengslunum á bak við.
Það er ekkert smáræðis af búning-
um, sem við þurfum að koma fynr
baksviðs. í kórnum eru um 180
manns og sumarsýningarnar era
þijár, svo þetta era samtals um 540
búningar, að ógleymdum fótabúnaði.
Sem stendur er verið að byggja göng
bakatil, sem verða notuð fyrir bún-
inga og söngvara og það bætir að-
stöðuna töluvert.
Það era fímmtán starfsmannafé-
lög, sem vinna við óperana, kór,
sviðsmyndir, saumafólk, ljósamenn
og fleiri tæknimenn, svo eitthvað sé
nefnt. Á sumrin vinna hér um 1.300
manns. Vinnutími þessara hópa er
auðvitað háður reglum verkalýðsfé-
laga og það þarf að taka tillit til
þess. Eitt af því sem ég vildi breyta,
færa til nútímalegra horfs, er æf-
ingatíminn. Til þess þarf að breyta
vinnutímanum og þá þarf bæði að
taka tillit til verkalýðsfélaga og hver
áhrif breyttur vinmitími eins hóps
hefur á annan. Ég vildi geta breytt
æfingunum í áttina við það sem ger-
ist í kvikmyndagerð, æfa meira í
skemmri tíma.
Annað vandamál, sem við er að
glíma er sviðsmyndin. Hun hefur
hingað til verið byggð úr timbri,
þannig að það er byggt ofan á tré-
grind, svo úr verður heljarmikið tré-
verk. Hugmyndin er að freista þess
að nota ál og önnur létt byggingar-
efni. Ný sviðsefni opna líka mögu-
„ÍTALÍA ER LANDIÐ FYRIR ÞÁ
SEM VIUA SYNGJA ÍTALSKA FAGIÐ"
ÞEGAR Kristján Jóhannsson kom til söngnáms á Ítalíu fyrir um
fimmtán árum, hafði hann í huga að ná tökum á ítalska faginu inn-
an söngsins og á það hefur hann lagt höfuðáherslu. En hann ætlaði
sér ekki aðeins að ná tökum á ítölskum óperusöng, heldur vildi
hann einnig ná því að syngja ítalska fagið á Ítalíu. Um tíma leit það
ekki alltof vel út, verkefnin komu greiðar í Þýskalandi, Englandi
og Bandaríkjunum, en undanfarin þrjú ár hefur allt gengið að ósk-
um á Italíu. Ef litið er yfir hlutverkaskrár ítalskra óperuhúsa, má
glöggt sjá að það er ekki auðhlaupið fyrir útlendinga að komast
þar að. Það er giska lítið um útlenda söngvara þar.
Kristján er þekktur fyrir
sterka og kraftmikla rödd
og hana kunna ítalir vel
að meta. Frá síðasta vetri eru ekki
síst eftirminnilegar móttökur, sem
Kristján fékk, þegar hann söng í
fyrstu framsýningu vetrarins í San
Carlo, óperunni í Napólí, við ein-
róma lof áheyrenda og blaðagagn-
rýnenda. En hvers vegna skipti það
Kristján svo miklu máli að syngja
einmitt á Ítalíu?
„Ítalía er landið fyrir þá, sem
vilja syngja ítalska fagið. Það er
ekki nóg að syngja bara á ítölsku,
heldur þarf maður að lifa og hræ-
rast í því andrúmslofti, sem þessi
tónlist er sprottin úr. Tónlistin er
hluti af ítalskri menningu og til að
ná tökum á henni er best að lifa
og hrærast hér. Ég vildi sannarlega
hvergi annars staðar vera.“
Það þarf vart að taka fram að
Kristján lifir lífínu eins og ítalir
gera. ítalskan er honum töm, með
„eh“ og viðeigandi blótsyrðum á
réttum stöðum. Kannski er réttara
að tala um áhersluyrði, því íslensk-
an er svo undarlega hreinlíft mál
að það gefur villandi hugmynd og
hljómar ruddalega að tala um blóts-
yrði. Og Kristján þekkist sannar-
lega ekki úr í hópi þessara nýju
samlanda sinna ... eða eins og einn
ítali sagði, þá er Kristján ítalskari
en ítaiir sjálfir. Aðlögunin greiðir
honum kannski einnig leiðina að
verkefnunum. Hann hefur ekki að-
eins náð tökum á söngnum, heldur
því ítalska yfirleitt og það er vart
litið á hann sem útlending lengur
eða komið fram við hann sem
slíkan.
Um aðdragandann að söngnum
í Veróna segist Kristján ekki kunna
aðra skýringu á þátttöku sinni þar
Kristján í Iok æfingar á sviðinu í Verónu, ásamt Giuseppe Montaldo
leikstjóra.
■ Kristján
Jóhannsson
tekinn tali
milli æfinga
dag nokkurn
íVeróna
en velgengni sína á ítalíu undanfar-
in tvö eða þijú ár. Hann söng fyrir
í Verónu fyrir fimm árum, en síðan
er búið að skipta um alla stjórnend-
ur þar, svo vart er það ástæðan.
Nú þarf hann ekki lengur að syngja
fyrir. Tilboðin streyma að.
En hvernig er að syngja á opnu
sviði? „Ég varð snortinn, þegar ég
reyndi nokkra tóna í fyrsta skiptið
sem ég kom á sviðið, því þetta er
sérstakur staður. Mér sýnist það
vera léttara að syngja hér, ef eitt-
hvað er, en í mörgum húsum. Það
4