Morgunblaðið - 28.07.1991, Blaðsíða 17

ræmis við það, sem verður á öðrum
aflaheimildum.“
Skattlagning á útgerðina
leysir engan ágreining
Getur bætt staða útgerðar í
framtíðinni þýtt einhveija greiðslu
fyrir veiðiheimildir?
„Ég hef ekki séð að skattlagning
leysi neitt af ágreiningsefnunumj
né geri fiskveiðistjórnun virkari. I
lögum um stjórn fiskveiða er kveð-
ið á um að þau skuli endurskoðuð
fyrir árslok 1992. í samkomulagi
núverandi stjórnarflokka er gert
ráð fyrir því að uppfylla þetta laga-
ákvæði og leggja í það verulega
vinnu. Það er skýrt kveðið á um
það í lögunum að vega eigi og
meta alla kosti, sem eru fyrir hendi.
Ég mun leggja á það áherzlu að
svo verði gert, þannig að menn
hafi góða úttekt á þessum kostum
og geti borið þá saman. Umræðan
um fiskveiðistjómun getur því orð-
ið markvissari, þegar þessu starfi
lýkur. Ef menn ætla að vinna það
vel, tekur það langan tíma, um það
bil eitt og hálft ár, eins og ráð er
fyrir gert í lögunum. Það er því
kannski ekki tímabært að vera að
eyða allt of miklu púðri í þessa
umræðu nú, þegar endurskoðunar-
starfið er að hefjast. Það verður
nægur tími til þess síðar.“
Veiðileyfagjald er ekki
á dagskrá
„Ég er ekki búinn að skipa nefnd
til að fara yfir þessi mál. Það hef-
ur verið ákveðinn ágreiningur milli
stjórnarflokkanna hvernig það
skuli gert. Ég hef því lagt fram
tvær hugmyndir til málamiðlunar
í því efni og vænti þess að fá við-
brögð frá samstarfsflokki okkar
mjög fljótlega svo þetta starf geti
hafizt. Ég tel mjög brýnt að það
dragist ekki úr hömlu og vona að
menn geti að minnsta kosti náð
saman um vinnutilhögun og hvern-
ig afla beri upplýsinga þó flokkam-
ir hafi ólík stefnumið í farteskinu
frá landsfundum sínum.“
Ertu einangraður í stjóminni
hvað varðar afstöðuna til veiði-
leyfagjalds?
„Það hefur einfaldlega ekki far-
ið fram nein umræða innan ríkis-
stjórnarinnar svo heitið geti um
þetta mál, enda er það ekki á dag-
skrá hennar. Á dagskrá er að hefja
endurskoðun og fyrst að henni lok-
inni geta menn farið að bera sam-
an þá kosti, sem fyrir hendi eru.
Endurskoðunarstarfið verður um-
ræðugrundvöllur og ég bendi
mönnum á að anda rólega þar til
hann liggur fyrir. Þeir huldumenn,
sem hafa verið að tala um þetta,
eru annaðhvort að tala gegn betri
vitund eða þeir koma einhvers
staðar annars staðar að en úr ríkis-
stjórninni."
Kostnaður ríkissjóðs vegna
sjávarútvegsins 0,9% af
heildarútgjöldum
Er hægt að tengja gjaldtöku af
sjávarútveginum við afkomu ríkis-
sjóðs?
„Það eru einfaldlega tvö óskyld
mál og ekki á nokkurn hátt hægt
að blanda þeim saman. Sjávarút-
vegurinn hefur lengi greitt að tals-
verðu leyti fyrir opinbera þjónustu
á sínu sviði. Fyrir nokkmm árum
var verulega dregið úr starfsemi
Ríkismats sjávarafurða og atvinn-
ugreinin tók í raun stóran hluta
af þeirri starfsemi yfir til sín. Það
var einkavæðing í gæðaeftirliti.
Sjávarútvegurinn borgar um helm-
ing af kostnaði við veiðieftirlit og
hann borgar rúmlega 40% af
kostnaði við Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins. Ég hef verið að
vinna að hugmyndum um það hér
í ráðuneytinu að hægt væri að
nýta aflaheimildir Hagræðing-
arsjóðs til að standa undir hluta
af kostnaðinum við Hafrannsókna-
stofnun. Heildarkostnaður ríkis-
sjóðs af allri yfirstjórn sjávarút-
vegsmála, eftirliti og rannsóknum
er um 0,9% af heildarútgjöldum
ríkissjóðs. Það verður því ekki sagt
að þessi veigamesta atvinnugrein
landsins sé þung á fóðrum, enda
ftlOROUNBLAUiD ■
á hún ekki að vera það og eðli
málsins samkvæmt hlýtur hún að
taka þátt í því að greiða fyrir beina
þjónustu, sem hún fær á vegum
ríkisins með sama hætti og aðrir
í þjóðfélaginu."
Skortir skýr markmið
„Sjávarútvegurinn hefur aldrei
fengið tækifæri til að byggja upp
eiginfjárstöðuna. Lengi vel var
gengið alltaf skráð miðað við að
afkoman í sjávarútvegi stæði á
núlli. Áföllin, sem komu svo yfir,
urðu til þess að eiginfjárstaðan
íýrnaði og menn fengu svo aldrei
tækifæri, þegar betur áraði, til að
byggja upp aftur. Sú hagræðing,
sem nú þarf að eiga sér stað, verð-
ur að leiða til þess að sjávarútveg-
urinn geti byggt upp sterka eigin-
fjárstöðu, þannig að hann geti
staðið á eigin fótum og geti af
sjálfsdáðum ráðið við lægðirnar.
Það fer ekki á milli mála að
leggja þarf mikla rækt við mótun
fiskvinnslustefnu. Við verðum að
setja okkur skýr markmið. Vilja
menn sætta sig við stöðvun eða
hningun eða ætla menn að setja
sér það mark að vinna afurðirnar
í ríkari mæli hér heima, skapa
meiri verðmæti og auka atvinnu?
Ég held að það sé nauðsynlegt að
menn setji sér há markmið og
mjög veigamikill þáttur í því er að
tryggja okkur hindrunarlausan
aðgang inn á Evrópumarkaðinn.
Þróun fiskvinnslunnar er mikið
undir því komin hvort við náum
markmiðum
okkar í samn-
ingunum við
EB. Því hefur
verið lýst yfír
af hálfu ríkis-
stjómarinnar
að gagn-
kvæmur fisk-
veiðisamn-
ingur við EB
komi til
greina til að
auðvelda þá
samnings-
gerð. Fyrri
ríkisstjórn
var tilbúin til
slíkra samn-
inga og af
hálfu núver-
andi ríkis-
stjórnar var
ekki talin
ástæða til að
breyta um af-
stöðu í því
efni. Við vor-
um reiðubún-
ir að gera
mjög tak-
markaðan
samning í
þessu efni, en
það hefur
valdið mikl-
um vonbrigð-
um hve Evr-
ópubanda-
lagið hefur
tregðast við
að viður-
kenna þá nið-
urstöðu, sem
menn töldu
sig vera búnir að ná á Lúxem-
borgarfundinum í vor, en vonandi
rætist úr því.“
Vandinn ekki leystur með
fé frá hinu opinbera
Koma til greina einhveijar milli-
færslur eða opinbert fé til að milda
áfall sjávarútvegsins af skertum
veiðiheimildum?
„Ég er þeirrar skoðunar, að
menn hafi farið rangt að haustið
1988. Menn áttu þá að horfast í
augu við vandann eins og hann
blasti raunverulega við. Um það
náðist ekki pólitísk samstaða og
menn fóru út í millifærsluaðgerðir
.með stofnun Atvinnutrygginga-
sjóðs útflutningsgreina og Hlutafj-
ársjóðs. Það hefur komið berlega
á daginn nú, að þær aðgerðir fólu
fyrst og fremst í sér frestun vand-
ans. Því þurfa menn að glíma við
hann nú. Sú ríkisstjórn, sem tók
við þarna um haustið, var að kaupa
sér frið og tíma með peningum
skattborgaranna án þess að leysa
nokkurn vanda. Frá mínum bæjar-
dyrum séð er fráleitt að endurtaka
það ævintýri. Það er fiskvinnslunni
ekki til góðs nema síður sé. Vita-
skuld verða menn að takast á við
það innan atvinnugreinarinnar, að
það verður að framleiða vörurnar
með sem minnstum tilkostnaði.
Það eru engir betur í stakk búnir
til að takast á við það, en þeir, sem
fyrirtækjunum stjóma. Þeir verða
að vita við hvaða almennu rekstr-
arskilyrði þeir búa og taka ákvarð-
anir í samræmi við þau.
Menn eiga engar kröfur á ríkis-
sjóð, þó rekstur fyrirtækjanna
gangi illa. Hins vegar hafa opinber
afskipti stundum leitt til þess að
ákvarðarnir stjómenda fyrirtækja
hafa ekki verið í nægilegu sam-
ræmi við almennar kröfur um hag-
ræðingu. Á vissan hátt hefur
rækjuiðnaðurinn orðið fyrir tekj-
utapi vegna opinberra ákvarðana
fyrir nokkram árum, en fyrirtækin
hafa líka stundað yfírboð á hráefni
og ekki farið gætilega í fjárfesting-
um. Vandinn verður ekki leystur
með beinum afskiptum eða fé frá
hinu opinbera. Það er hvergi frekar
en í sjávarútvegi, sem mikil ríkisaf-
skipti em óæskileg. Hvergi ættu
menn að hafa betri skilyrði til að
standa á eigin fótum en í sjávarút-
vegi. Því hlýtur það að vera megin-
markmið í atvinnustefnu þessarar
ríkisstjórnar að sjávarútveginum
verði sköpuð
skilyrði til að
standa á eigin
fótum án opin-
berra af-
skipta.“
Aukin
hagr^eðing
stærsta
verkefnið
„Á næstu
ámm þarf
sjávarútvegur-
inn að takast á
við mörg stór
verkefni. Hið
stærsta er að
ná fram meiri
hagræðingu.
Við erum enn
að sækja tak-
markaðan afla
á of mörgum
fiskiskipum og
fískveiði-
stjómin þarf
að skila meiri
árangri í ha-
græðingu. Á
vissan hátt má
segja að við
höfum ekki
fengið full-
nægjandi
reynslu á afla-
markskerfíð,
því þar til um
síðustu áramót
voru menn
með svo marg-
brotið kerfi,
þar sem bæði
var stuðzt við
aflamark og
sóknarmark og fleiri þætti, sem
gerðu það að verkum að þess var
varla að vænta að sett markmið
næðust. Þar skipti líka máli að
löggjöfin var tímabundin og at-
vinnugreinin gat því ekki treyst
því að búa við sömu aðstæður til
lengri tíma. Því skutu menn því á
frest að takast á við verkefni fram-
tíðarinnar. Nú er löggjöfin miklu
skýrari, sem miðar að því að at-
vinnugreinin sjálf takist á við ha-
græðinguna. Ég vil ekki að skatt-
greiðendur þurfi að kosta úreld-
ingu fiskiskipa. Sjávarútvegurinn
á að kosta það sjálfur, og það er
megin kosturinn við núverandi
kerfi, þó það sé ekki gallalaust,
að það felur í sér hvata fyrir út-
gerðina að takast á við þessi verk-
efni á eigin kostnað og eigin
ábyrgð án pólitískrar forskriftar
og án þátttöku skattborganna."
Fiskvinnslufyrir-
tækjum mun fækka
„Fiskvinnslan þarf síðan að búa
við þau skilyrði, að við getum unn-
ið meiri afla hér heima. Það er
engum vafa undirorpið, að á þeim
væng þurfa menn líka að takast á
við hagræðingu af svipuðu tagi og
útgerðin. Fiskvinnslufyrirtækjum
mun fækka og það skiptir síðan
miklu máli að við náum settum
markmiðum hvað varðar tollfijáls-
an aðgang inn á Evrópumarkaðinn
og sköpum skilyrði fyrir framtaks-
sama menn í þessari atvinnugrein
að byggja upp aukna úrvinnslu og
breyta hráefni í neytendavöm.
Þetta sé ég sem stóru markmiðin
á næstu árum. Ég vona að um
næstu aldamót höfum við hér
kraftmikinn fiskiskipaflota af hæf-
ilegri stærð miðað við afraksturs-
getu fískistofnanna og vaxandi
fullvinnslu sjávarafurða. Það er
fmmskilyrði að atvinnugreinin geti
búið við öryggi og verði ekki í stöð-
ugri óvissu um það eftir hvaða
meginstefnu sé verið að vinna.
Hlaupi menn á fárra ára fresti úr
einu stjórnkerfi í annað, er vonlítið
að árangur náist. Þess vegna skipt-
ir nú höfuðmáli að skapa hér
ákveðna og fasta umgjörð um
þessa þróun. Almenningur á mjög
mikið undir því að hagræðing náist
í útgerð og fískvinnslu. Það er
ekki hægt að tryggja fólki betur,
að það njóti arðsins af auðlindinni
en að þessi hagræðing verði að
veruleika."
Hef ekki áhyggjur af
stærð fyrirtækja
Óttast menn ekki kvótakónga
eða byggðaröskun?
„Byggðin í landinu hefur verið
að þróast og breytast alla þessa
öld og hún mun halda áfram að
þróast. Að minni hyggju skiptir
það miklu að á landsbyggðinni
vaxi sterkir byggðakjarnar með
alhliða atvinnulífi og þjónustu. Það
er forsenda þess að okkur takist
að halda eðlilegu jafnvægi milli
landsbyggðarinnar og þéttbýlisins
við Faxaflóa. Ég er alveg sann-
færður um, að sú þróun, sem við
sjáum fyrir okkur í sjávarútvegi
getur styrkt byggðaþróun af þessu
tagi. Ég hef ekki áhyggjur af því
að hér rísi upp sterk og öflug fisk-
vinnslu- og útgerðarfyrirtæki. Það
fer að mínu mati illa sáman aða
|f
gera hvort tveggja í senn að kreij-
ast meiri hagræðingar og samruna
fyrirtækja til þess að ná meiru út
úr fjárfestingunni og mæla svo um
leið gegn stórum og öflugum fyrir-
tækjum í sjávarútvegi. Það ber
vott um yfirborðsmennsku eða
annarleg sjónarmið. Ég hef talið
eðlilegt að fyrirtækjum, sem ráða
yfir kvóta, sem fer yfir eitthvert
tiltekið mark, sé gert skylt að upp-
fylla ákveðin skilyrði; þar sé til
dæmis um að ræða hlutafélag, sem
sé öllum opið og engar hömlur á
sölu hlutabréfa. Ég er þeirrar skoð-
unar að eðlilegt sé að setja einhver
slík viðmiðunarmörk. Mér þótti
miður að hugmyndir mínar um
þetta efni náðu ekki fram að ganga
á síðasta landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins. Við endurskoðun fisk-
veiðistefnunnar þurfa menn að
huga að þessu.“
Traust fiskvinnsla nauðsynleg
í sjálfu sér er stjórn á útflutningi
á ferskum físki óæskileg, en það,
sem gert hefur verið með því að
takmarka slíkan útflutning, hefur
miðað að því að tryggja aukið
jafnvægi milli veiða og vinnslu. Það
em langtíma hagsmunir að byggja
hér upp trausta fiskvinnslu og tapa
henni ekki niður vegna skammtíma
hagsmuna í útflutningi á óunnum
físki. Meðan Evrópubandalagið
viðheldur styrkjastefnu sinni fara
viðskipti við það ekki fram á
jafnréttisgrundvelli og við getum
ekki látið Evrópubandalagið brjóta
niður íslenzka fiskvinnslu. Ég legg
á það mikla áherzlu að okkur takist
að skjóta sterkari stoðum undir
fískvinnsluna, en staða hennar er
á ýmsan hátt veikari en útgerðar
og því tel ég eðlilegt að
útflutningur á óunnum físki verði
ennþá takmarkaður, þar til hægt
er að segja að eðlilegt jafnvægi
ríki milli veiða og vinnslu.
Útgerðarmenn eiga vitaskuld ekki
fiskinn í sjónum, en hagmunir þjóð-
arinnar em bezt tryggðir með því,
að þeir sem sækja hann í sjóinn
séu ekki of margir og að sem
mest af honum verði unnið hér
heima til að auka útflutningsvirði
hans og byggja upp sem flest at-
vinnutækifæri. Þetta eru grand-
vallarviðhorfin að baki þeirri fisk-
veiðistefnu, sem nú er fylgt,“ segir
Þorsteinn Pálsson.
UTSAIA - UTSALA
ÚTSALAN HEFST Á MORGUN
(ðmmm
IAUGAVEG/40
AÐEINS ÞAÐ BESTA
Hvort sem um nýsmíði eða
endurnýjun er að ræða.
7\
ELDHÚSINNRÉTTINGAR
BAÐINNRÉTTINGAR
SKÁPAINNRÉTTINGAR
HARÐVIÐARVAL HF. , ^
KRÓKHÁLSl 4 R. Sími 671010 ELDHUS f
Veiðileyfa-
gjald ekki o
dagskrá nú,
heldur
undirbún-
ingurað
endurskoð-
un laganna