Morgunblaðið - 27.08.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B
192. tbl. 79. árg. _________________ ÞRIÐJUDAGUR 27, ÁGÚST 1991_______________________________________________Prentsmiðja Morgunblaðsins
Utanríkisráðherrar Eystrasaltsríkjanna mynda sigurmerkið með fmgrunum eftir að skrifað var undir yfirlýsingar íslands og landanna þriggja
um stjórnmálasamband í Höfða í gær. Frá vinstri eru Lennart Meri frá Eistlandi, Janis Jiirkans frá Lettlandi og Algirdas Saudargas frá Litháen.
Aiexander Rútskoj, varaforseti Rússlands:
Lýðveldin verða að skrifa
undir sambandssáttmála
Segir Jeltsín ekki hafa hug á embætti forseta Sovétríkjanna
Eystrasaltsríkin:
Gorbatsjov
vill hefja
viðræður
Vilníus. Reuter.
SJÁLFSTÆÐI Eystrasaltsríkj-
anna er nú innan seilingar. Ut-
anríkisráðherrar íslands, Eist-
lands, Lettlands og Litháens
skiptust i gær á yfirlýsingum um
að tekið yrði upp stjórnmálasam-
band og fjöldi ríkja hyggst gera
slíkt hið sama á næstu dögum.
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sov-
étríkjanna, lýsti yfir því í gær að
hann hygðist ganga til samninga
um að Eystrasaltsríkin fái sjálf-
stæði frá Sovétríkjunum um leið
og sambandssáttmálinn hefur
verið undirritaður.
George Bush Bandaríkjaforseti
sagði í gær að Bandaríkjamenn
væru „mjög nærri" því að viður-
kenna sjálfstæði Eystrasaltsríkj-
anna. Aðeins þyrfti að greiða úr
nokkrum vandamálum fyrst.
Vytautas Landsbergis, forseti
Litháens, sagði í gær að viðurkenn-
ing Bandaríkjamanna væri ekki jafn
brýn nú og áður. Hann þakkaði hins
vegar stuðning Brians Mulroneys,
forsætisráðherra Kanada, og kvaðst
vilja taka í hönd hans. „Vonandi get
ég tekið í hönd Bush síðar,“ sagði
Landsbergis.
Kanadamenn og Argentínumenn
hafa lýst yfir því að þeir vilji taka
upp stjórnmálasamband við Eystra-
salfsríkin. Ráðherrar Eystrasalts-
ríkjanna komu í gærkvöldi til Dan-
merkur frá íslandi og verða formlega
mynduð stjórnniálatengsl við Dani í
dag. Sendiherra Dana, Otto Borch,
var í gær veitt vegabréfsáritun til
Lettlands og er hann þegar kominn
til Rígu.
Pólveijar, Rúmenar, Búlgarar,
Tékkar og Ungveijar vilja taka upp
stjórnmálasamband og sömu sögu
er að segja um Norðmenn, Þjóð-
veija, Svía, Finna, Austurríkismenn
og Möltubúa. Lennart Meri, utanrík-
isráðherra Eistlands, sagði að í gær-
kvöldi hefðu að minnsta kosti 18
ríki viðurkennt sjálfstæði Eystra-
saltsríkjanna.
Gorbatsjov sagði í ræðu í sovéska
þinginu í gær að svo miklar breyting-
ar hefðu orðið í Sovétríkjunum í síð-
ustu viku að hann gæti ekki lengur
spyrnt við fótum gegn þeim lýðveld-
um, sem krefjast sjálfstæðis.
Sjá einnig fréttir og greinar á
síðum 23-27, 29 og baksíðu.
Vukovar er 50.000 manna bær
sem bæði Serbar og Króatar krefjast
yfirráða yfir. „Allsheijarárás hefur
verið gerð á Vukovar," sagði Tihom-
ir Zolak, borgarstjóri nágrannabæj-
arins Vinkovci, við Reuters-írétta-
stofuna. „Skæruliðarnir [serbnesku]
og herinn sem styður þá hafa beðið
Moskvu. Reuter.
ALEXANDER Rútskoj, varafor-
seti Rússlands, lét i gær i ljós
mikinn stuðning við Míkhail
Gorbatsjov Sovétforseta og
mæltist til þess að Sovétlýðveldin
skrifuðu undir nýjan sambands-
sáttmála. Hann sagði einnig að
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
mikið mannfall."
Serbneskir skæruliðar gerðu einn-
ig árásir á fleiri bæi í nágrenni Vuko-
var. Þetta svæði er hluti af Slavóníu-
héraði, en Króatar segja að Serbar
leggi mikla áherslu á að það verði
hluti af Stór-Serbíu þegar Júgóslavía
leysist upp.
hefði ekki í hyggju að gefa kost
á sér á móti Gorbatsjov í kom-
andi forsetakosningum. Rútskoj
sagðist vonast til að landsmenn
allir og ríki heims styðji viðleitni
þeirra til að koma á umbótum í
Sovétríkjunum.
Rútskoj lét þessi ummæli falla á
Alois Mock, utanríkisráðherra
Austurríkis, hvatti i gær til þess að
sjálfstæði Slóveníu og Króatíu yrði
viðurkennt nú þegar Eystrasaltsríkin
eru óðum að öðlast slíka viðurkenn-
ingu.
Hans Schumacher, talsmaður
Hans-Dietrichs Genschers, utanríkis-
ráðherra Þýskalands, gaf í gær í
skyn að stjórnin í Þýskalandi myndi
fara þess á leit á fundi utanríkisráð-
herra Evrópubandalagsins í dag að
sjálfstæði Slóveníu og Króatíu verði
viðurkennt.
fréttamannafundi í gær og eru
þetta veigamestu stuðningsyfirlýs-
ingar við Gorbatsjov sem komið
hafa úr herbúðum þeirra sem styðja
Jeltsín.
Rútskoj sagði að Jeltsín ætlaði
ekki að bjóða sig fram til forseta
Sovétríkjanna. „Eg veit hvar Borís
Nikolajevitsj [Jeltsín] stendur. Ég
veit að Rússland nægir honum.“
Rútskoj sagði einnig að brýnar
hernaðarlegar og efnahagslegar
ástæður væru fyrir því að Sovétlýð-
veldin ættu að skrifa undir nýjan
sambandssáttmála og koma þannig
í veg fyrir að landið leystist algjör-
lega upp. Gorbatsjov hefur lagt
mikla áherslu á að sáttmálinn verði
undirritaður.
„Ef ekki verður gerður sam-
bandssáttmáli, hvert lýðveldanna
er þess þá umkomið að hafa kjarn-
orkuvopnin í sinni vörslu? Ekkert
þeirra er í aðstöðu til þess að Rúss-
landi undanskildu. Hið sama á við
um flotann,“ sagði Rútskoj. „Og
það hefði í för með sér endurfæð-
ingu Rússneska keisaraveldisins.
Til að koma í veg fyrir það ér nauð-
synlegt að sambandssáttmáli verði
undirritaður. En athuga verður að
hve miklu leyti lýðveldin eru reiðu-
búin að gangast undir slíkan samn-
ing, hvernig samsteypustjórn verði
mynduð og hvaða fyrirkomulag
verði á varnarmálum landsins.
Ég held að samstaða um sáttmál-
ann náist. Það er ekkert vit í að
leysa Sovétríkin algjörlega upp. Ef
efnahagssvæði okkar verður ekki
sameiginlegt munum við einfald-
lega hverfa.“
í gær var gefin út yfirlýsing í
nafni Jeltsíns sem varaði þau lýð-
veldi sem landamæri eiga að Rúss-
landi við að segja skilið við Sovétrík-
in og taka stór landsvæði, sem
byggð eru Rússum að miklu leyti,
með sér. I yfirlýsingunni, sem und-
irrituð var af Pavel Vostsjanov, tals-
manni Jeltsíns, sagði að rússneska
sambandslýðveldið áskildi sér allan
rétt til að endurskoða landamærin
að hveiju því lýðveldi sem lægi að
Rússlandi og segði sig úr Sovétsam-
bandinu.
Vostsjanov sagði fréttamönnum
að hér væri einkum átt við norður-
hluta Kazakhstan og Donbass-
svæðið og Krímskagann í Úkraínu.
Sjá ennfremur fréttir á bls.
21 og 22.
Júgóslavía:
Mikið mannfall í Króatíu
Belgrad. Reuter.
TALIÐ er að tugir manna hafi fallið þegar sambandsher Júgóslavíu
girti af bæinn Vukovar í austurhluta Króatíu og lét sprengjum rigna
yfir hann úr flugvélum, skriðdrekum og sprengjuvörpum. Þetta eru
hörðustu bardagar sem orðið hafa í Júgóslavíu síðan Króatía og Slóven-
ía lýstu yfir sjálfstæði fyrir tveimur mánuðum.