Morgunblaðið - 18.10.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1991
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1991
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Málvitund
Aundanförnum misserum
hefur mikil umræða verið
um viðhald og varðveislu íslenskr-
ar tungu. í Háskóla íslands þykir
hæfni nemenda sem þar setjast á
skólabekk til að tjá sig á íslensku,
mjög ábótavant. í því sambandi
er talað um að undirbúningur
þeirra í menntaskóla sé ekki nógu
góður og hafa komið fram hug-
myndir um islenzkunámskeið fyrir
háskólanemendur.
I Menntaskóianum við
Hamrahlíð fóru nýlega fram
stöðupróf í stafsetningu. Prófið
var til að meta réttritunarkunn-
áttu fyrsta árs nemenda og niður-
staða prófsins átti að skera úr um,
hvort nemendur yrðu skyldaðir til
að sitja aukanámskeið í íslensku.
Það er góðra gjalda vert að at-
huga réttritunarkunnáttu ungl-
inga sem eru með lokapróf úr
grunnskóla, sérstaklega þegar á
það er litið, að ekki eru gerðar
aðrar kröfur við inngöngu í fram-
haldsskóla. Það er alltaf hvimleitt
að sjá stafsetningar- og málvillur
á prenti. Hinsvegar er umhugsun-
arefni, hvort vanhæfni nemenda
til að tjá sig á réttri og fallegri
íslensku eigi sér eingöngu rætur
í málfræði og réttritun. Með því
vörpum við allri ábyrgð yfir á
skólakerfið og lítum framhjá þeirri
ábyrgð sem foreldrar og heimili
bera.
Sjálfsagt eru til ýmsar leiðir til
að læra tungumál, hvort sem það
er móðurmálið, eða erlend tunga.
Margir telja nauðsynlegt að leggja
meiri áherzlu á málfræði og rétt-
ritun en gert hefur verið um skeið
enda skiptir hvoru tveggja máli,
en þarf ekki annað og meira að
koma til?
Það er gjarnan talað um, að
hér áður fyrr hafi íslendingar
kunnað að tjá sig á móðurmálinu,
hvort sem var í ræðu eða riti, á
skýran og skilmerkilegan hátt,
með vönduðu orðavali og setn-
ingaskipan. Það var í þá daga sem
íslendingar voru bókaþjóð. Bókin
var leið okkar til að vera í sam-
bandi við umheiminn; þær stefnur
og strauma sem þar hrærðust.
Við höfum hins vegar ekki hugsað
eins mikið um, að bókalestur þjón-
aði öðrum og mikilvægari til-
gangi, þótt sá tilgangur væri að
mörgu leyti falinn: Þeim tilgangi
að læra og skilja móðurmál sitt.
Það er ekki úr vegi að minna
á þessa staðreynd nú, þegar í
hönd fer hinn árlegi bókamarkað-
ur þjóðarinnar, jólabókamarkað-
urinn. Þessi árstíðabundna bóka-
sala hefur um langan tíma hlotið
gagnrýni og talað hefur verið um,
að bóksölu þurfí að dreifa yfir
allt árið.
Sú gagnrýni er sterkur endur-
ómur af því „einnota” hugarfari
sem einkennir samfélag hraða og
spennu, því bækur eyðast ekki svo
glatt og þótt jólin líði og bækur
hætti að seljast í þeim mæli sem
þær gera í nóvember og desem-
ber, er hægt að lesa þær áfram.
Þær má lesa allt árið. Aðalatriðið
er að lesa þær.
Mikilvægi góðra skáldverka
verður seint ofmetið, þegar rætt
er um hæfni okkar til að tjá okk-
ur á íslensku. Þar ér ekki einung-
is að finna grunninn að hugsunar-
hætti okkar og vitund, heldur er
þar að fínna á hvern hátt við tjáum
okkur. í góðum skáldverkum birt-
ast möguleikar okkar til að finna
dýpri merkingu orða og orðasam-
banda. Því meira sem við lesum,
þeim mun sterkari verður málvit-
und okkar og hæfni til að tjá okk-
ur.
Sá sem ekki hefur sterka vitund
fyrir því máli, sem hann þarf að
tjá sig á dags daglega, getur lent
í erfíðleikum. Hann hefur ekki
orðaforða til að koma hugsunum
sínum til skila, getur ekki skipu-
lagt hugsanir sínar til að koma
tilfinningum sínum á framfæri og
hefur Iitla hæfni til að bæta við
sig orðaforða. Það eitt út af fyrir
sig setur hvetjum einstaklingi
þröngar skorður í samfélagi þar
sem stöðugt er verið að bæta
nýyrðum við málið.
Það er einnig svo, að sá sem
ekki getur tileinkað sér eigið
tungumál, á oft erfitt með að
læra erlenda tungu. í Ijósi þeirra
breytinga í samskiptum okkar við
Evrópu sem í sjónmáli eru á næstu
árum, hlýtur það að vera hveijum
einstaklingi mikilvægt að vera að
minnsta kosti tvítyngdur. Ef svo
er ekki, er hætta á að hann skilji
hvorki rétt sinn né skyldur og lifí
í sambandsleysi við umhverfí sitt
og í stöðugu öryggisleysi.
Það er góðra gjalda vert að
leggja áherslu á réttritunar- og
málfræðikennslu í skólum, en það
er ekki nóg að stafsetja rétt, ef
rétt ritaður textinn skilar ekki
þeirri hugsun sem reynt er að tjá.
Málvitund og málhæfni hvers ein-
staklings verður til áður en hann
hefur skólagöngu. Þeir foreldrar
sem lesa fyrir böm sín ala með
þeim tilfínningu fyrir hrynjandi
tungumálsins, sveigjanleika þess
og möguleikum í orðavali og orða-
samböndum. Á þeim grunni geta
börnin þróað með sér hæfni til að
tjá sig, þegar þau fara sjálf að
lesa.
í íslensku nútímasamfélagi er
mikill hraði og spenna, stöðugt
eru að koma fram tækninýjungar
sem glepja hugann, m.a. í leik-
fangaiðnaði. Með því að eltast við
þær nýjungar á kostnað bókalest-
urs, er foreldri að minnka mögu-
leika barns síns til sjálfstjáningar.
Því fylgir mikil ábyrgð, sem verð-
ur aldrei leiðrétt í skólakerfinu,
sama hversu mikil og fullkomin
réttritunarkennsla fer þar fram.
Náttúruverndarráð um fjallaskála við Skjaldbreið:
Skipulagslögum verði fram-
í’ylgt og skálar fjarlægðir
Engin leyfi hafa enn verið veitt segir oddviti
Náttúruverndarráð hefur farið þess á leit við umhverfismála-
ráðuneytið, að skipulagslögum verði framfylgt og fjallaskálar, sem
reistir hafa verið við Tjaldafell norðan við Skjaldbreið verði fjar-
lægðir. Auk þess telur Náttúruverndarráð að gera eigi athuga-
semd við vinnubrögð oddvita Grímsneshrepps, þar sem hann vísvit-
andi fari ekki að skipulagslögum. Stefán Thors skipulagsstjóri
ríkisins segir, að nú reyni á hvort skipulagssljórn muni í framtíð-
inni veita samþykki sitt eftirá fyrir framkvæmdum sem þessum.
Böðvar Pálsson oddviti Grímsneshrepps og formaður náttúrur-
verndamefndar Árnessýslu, segir að engin leyfi hafi enn verið
veitt fyrir byggingu skálanna. Böðvar segir að skálarnir séu þrír
en í bréfí Náttúruverndarráðs segir að um sé að ræða 5-6 skála
í einkaeign.
í bréfí Náttúruvemdarráðs til
umhverfísráðuneytisins, segir að
ráðinu sé kunnugt um að skálar
hafí verið fluttir inn á afrétt Gríms-
neshrepps án leyfis eða umfjöllunar
Skipulagsstjórnar ríkisins. „Fyrir
um hálfum mánuði var farið með
enn eitt húsið inn á þetta svæði og
án tilskilinna leyfa Skipulagsstjóm-
ar. Oddviti Grímsneshrepps, Böðvar
Pálsson, Búrfelli, sem jafnframt er
formaður náttúmrverndamefndar
Árnessýslu, hefur heimilað stað-
setningar umræddra bústaða en
ekki farið að lögum hvað varðar að
leita umsagnar Skipulagsstjómar
ríkisins.
Náttúruvemdarráð fer þess á leit
að umhverfísráðuneytið láti fram-
fylgja skipulagslögum og láti fjar-
lægja umrætt hús, svo og önnur á
umræddu svæði sem flutt hafa ver-
ið þangað án tilskilinna leyfa Skipu-
lagsstjórnar ríkisins. Náttúruvernd-
arráð telur einnig að gera beri at-
hugasemd við vinnubrögð oddvita
Grímsneshrepps í þessu máli, þar
sem hann vísvitandi fer ekki að
skipulagslögum.”
Stefán Thors skipulagsstjóri rík-
isins sagði, að samband hafi verið
haft við Böðvar Pálsson eftir að
heyrst hafí að til stæði að setja nið-
ur skála við Tjaldafell. Var honum
„ Morgunblaðið/Sverrir
Á myndinni má sjá nokkra af fulltrúum námsmannahreyfingarinnar er
þeir kynntu athugasemdir sínar á Gauki á Stöng. Frá vinstri Kristinn
H. Einarsson, framkvæmdarsljóri Iðnnemasambands íslands, Steinunn
V. Óskarsdóttir, formaður Stúdentaráðs Háskóla íslands, Bjarni Ingólfs-
son, formaður Bandalags íslenskra sérskólanema og Ingólfur Á. Jóhann-
esson, varaformaður Sambands íslenskra námsmanna erlendis.
bent á að engin heimild væri fyrir
byggð á svæðinu og að fjalla þyrfti
um málið í skipulagsstjóm ríkisins.
Síðan hafi komið í ljós að þarna eru
komin hús og nú hafi borist erindi
frá Böðvari til skipulagsstjórnar
vegna þessa en það sé óafgreitt og
hafi ekki verið skoðað nægjanlega.
„Hann hefur að því er virðist leyft
þessar framkvæmdir upp á sitt ein-
dæmi,” sagði Stefán.
Skipulagsstjóm hefur sent Böð-
vari bréf, þar sem bent er á að sé
það rétt að skálamir hafí verið reist-
ir þá sé það án leyfis og þeir ólögleg-
ir. Þá hefur byggingafulltrúa hér-
aðsins verið sent samsvarandi bréf.
„Þarna hefur verið framið lögbrot,”
sagði Stefán. „Það reynir á það
núna hvort skipulagsstjómin ætlar
að láta bjóða sér að fá inn umsókn-
ir eftirá þegar búið er að fram-
kvæma hlutina. Það yrði mjög
slæmt fordæmi og tími til kominn
að fjalla um málin á faglegum
grundvelli áður en til framkvæmda
kemur.”
Böðvar Pálsson oddviti Grímsnes-
hrepps, segir að á undanfömum
ámm hafi hreppsnefndinni borist
átta umsóknir um leyfi til að byggja
fjallaskála á svæði norðan við
Skjaldbreið. „Við höfum engin leyfí
gefíð út ennþá,” sagði hann. „Þrátt
fyrir það hafa einir þrír aðilar farið
inneftir og sett niður skála. Eftir
miklar vangaveltur sýnist okkur að
besti kosturinn sé að neita ekki
skálaleyfum en að þeir standi saman
á einum stað. Það var byggð þarna
háspennulína fyrir tíu ámm og veg-
urinn með henni nýtist eigendum
skálanna auk þess sem tekinn var
ofaníburður við Tjaldafell í línuveg-
inn.”
Eigendur skálanna eru björgun-
arsveitarmenn og sagði Böðvar að
þeir væm tilbúnir til að hlýta þeim
niðurstöðum sem fást eftir að eðli-
leg umfjöllun hefur farið fram. í
bréfí hreppsnefndar til skipulags-
stjórnar ríkisins kemur fram að
fjallað hafí verið um umsóknirnar á
fundum hreppsnefndar, sem auk
þess hafí farið í vettvangskönnun
og að þær hafí verið kynntar á fundi
Oánægja með tillögur um
breytingar á námslánum
SAMSTARFSNEFND náms-
mannahreyfinganna hefur gert
athugasemdir við tillögur nefnd-
ar á vegum menntamálaráðu-
neytisins um breytingar á námsl-
ánakerfinu. í athugasemdum
samstarfsnefndarinnar kemur
fram að námsmenn geri sér fulla
grein fyrir erfiðleikum Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna en
telji jafnframt óeðlilegt að ungt
fólk í dag þurfi að greiða fyrir
uppsafnaðar skuldir sjóðsins.
Námsmenn segja að hugmyndir
um vexti á námslán feli í sér grund-
vallarstefnubreytingu frá viðhorf-
um sem gilt hafa um námsaðstoð
og lýsa sig alfarið á móti slíkum
hugmyndum. Ríkisvaldið hafi tekið
lán með vöxtum svo að sjóðurinn
gæti staðið við skuldbindingar sínar
á vaxtalausum námslánum.
Um styttingu greiðslufrests
segja námsmenn það vera ógæfu-
spor þar sem flestir námsmenn
þurfi að koma þaki yfír höfuðið
þegar námi lýkur og að það taki
tíma að koma sér fyrir á vinnu-
markaði að námi loknu. Slíkar að-
gerðir gætu því orðið mjög afdrífa-
ríkar fyrir stóran hóp fólks.
Námsmannahreyfingarnar eru
alfarið á móti því að stjórn LÍN
hafí heimild til að lengja lánstíma
verði greiðslubyrði óhófleg þar sem
þeir telja slíkt alls ekki samræmast
grundvallaratriðinu um jafnrétti til
náms óháð efnahag.
Um þá tillögu nefndarinnar að
endurgreiðslur falli ekki niður þeg-
ar lánþegi andast heldur verði gerð
krafa í dánarbú viðkomandi, segja
námsmenn það vera harkalega og
ómannúðlega kröfu sem lýsi vel
vinnubrögðum nefndarinnar.
Ennfremur segja námsmenn að
laun í landinu séu of lág til þess
að 10% heildartekna nægi fyrir fólk
að greiða lán sín á þreföldum náms-
tíma. Að lokum heldur samstarfs-
nefnd námsmannahreyfinganna því
fram að í skýrslunni sé litið á LÍN
se
sem peningastofnun en horft
framhjá gildi menntunar fyrir þjóð
félagið.
svæðisnefndar, sem vinnur að skip-
ulagi í Grafningshreppi, Þingvalla-
hreppi og Grímsneshreppi. Niður-
staða Hreppsnefndar sé að rétt sé
að verða við þessum beiðnum og
að æskilegasti staðurinn sé við
Tjaldafell. Þar sé um örfoka land
að ræða og að mikið öryggi sé af
slíkum skálum vegna vaxandi um-
ferðar um hálendið að vetrarlagi.
Þyrlukaupanefnd dómamálaráðherra vill að athugað verði með sam-
starf við varnarliðið áður en ákveðið verði hvernig þyrla verður keypt.
Skýrsla þyrlukaupanefndar:
Samstarf við varnar-
liðið verði athugað
Fyrr er ekki hægl að taka ákvörðun um hvernig þyrla verður keypt
STJÓRNVÖLD þurfa að taka af-
stöðu til þess hvort ganga á til
samstarfs við varnarliðið um
rekstur björgunarþyrlna. Þetta
kemur fram í niðurstöðum nefnd-
ar sem dómsmálaráðherra skip-
aði til að undirbúa þyrlukaup.
Nefndin telur brýnt að Landhelg-
isgæslan (LHG) fái öflugri þyrlu,
en treystir sér ekki til að segja
hvernig þyrlu fyrr en ljóst verður
hvort af samstarfi við varnarliðið
verður. Nefndin telur mikilvægt
að endurskoða yfirstjórn
björgunarþjónustu og samræma
eftilits- og löggæslustörf með
hliðsjón af forustuhlutverki LHG.
í niðurstöðum nefndarinnar er
bent á að á meðan ekki liggi fyrir
afstaða stjórnvalda til þess hvort
vilji sé til samstarfs við vamarliðið
sé ekki fært að taka ákvarðanir um
hvernig þyrlu hentugast sé að
kaupa. Nefndin ítrekar þó að brýnt
sé að LHG fái öflugri þyrlu til af-
nota en þá sem hún hefur nú og
bendir á að ef kraftmeiri þyrla starf-
aði við hlið TF-SIF, eða annarrar
sambærilegrar þyrlu, yrði þessi
þáttur íslenskra björunarmála í
prýðilegu horfí.
LHG á tvær þyrlur, TF-GRO, sem
ekki getur talist björgunarþyrla, og
TF-SIF. Auk þess hefur varnarliðið
þijár þyrlur og fær væntanlega fjór-
ar nýjar þyrlur til starfa í björgunar-
sveitina í vetur. „Það er því með
engu móti unnt að segja, að hættu-
ástand ríki um þessar mundir hér
vegna skorts á björgunarþyrlum,”
segir í niðurstöðum nefndarinnar.
I niðurlagsorðum skýrslunnar
leggur nefndin til að veitt verði
heimild til formlegra viðræðna við
bandarísk stjómvöld um framtíðar-
skipan björgunarstarfsémi fyrir
varnarliðið um leið og kannað sé til
þrautar, hvort hinar nýju þyrlur
vararliðsins hæfí íslenskum björg-
unaraðilum.
Nefndarmenn segja að komið
hafí fram í störfum þeirra að mark-
mið LHG sem eftirlits- og björgun-
arstofnunar séu ekki skýr. Ymis
eftirlits- og löggæslustörf sem falli
vel að starfsemi LHG séu falin öðr-
um stofnunum. Nefndin telur nauð-
synlegt að endurskoða almennt yfir-
stjórn björgunarþjónustu og sam-
ræma hana með hliðsjón af forustu-
hlutverki LHG við breyttar aðstæð-
ur.
„Við ákvörðun um kaup á nýrri
þyrlu er óhjákvæmilegt að huga að
slíkri endurskoðun og samræmingu
svo að unnt sé að nýta öflugri tækja-
kost sem best til að sinna auknum
verkefnum. Er það ekki hlutverk
nefndarinnar að gera tillögu um
slíkar skipulagsbreytingar,” segir í
niðurstöðu nefndarinnar.
Nefndin telur nauðsynlegt að ís-
lenska ríkið starfræki björgunar-
sveit búna þyrlum, er standist strön-
gustu kröfur og henti aðstæðum
hér við land. Hún álítur brýnt að
samstarf þyrluvaktar lækna og
LHG haldi áfram enda hafi starf-
semin margsannað gildi sitt við
björgun mannslífa.
Björn Bjarnason alþingismaður
var formaður nefndarinnar en aðrir
nefndarmenn voru Þorsteinn Geirs-
son, ráðuneytisstjóri í dómsmála-
ráðuneytinu, Gunnar Bergsteins-
son, forstjóri Landhelgisgæslunnar,
Róbert Trausti Árnason, skrifstofu-
stjóri varnarmálaskrifstofu utanrík-
isráðuneytisins og Þórhallur Ara-
son, skrifstofustjóri í fjármálaráðu-
neytinu. Með nefndinni störfuðu
einnig Ólafur W. Stefánsson, skrif-
stofustjóri í dómsmálaráðuneytinu,
Páll Halldórsson yfírflugstjóri og
Sigurður Steinar Ketilsson, skip-
herra hjá Landhelgisgæslunni.
Eg er mjög ósáttur
við Morgunblaðið
— segir Krislján Jóhannsson um
fréttaflutning- af frammistöðu hans
í Veróna á Italíu sl. sumar
„ÉG er mjög ósáttur við Morgunblaðið og hef verið það síðan í sum-
ar. Þetta er einu sinni blað þjóðarinnar og það blað sem þjóðin treystir
hvað mest og les mest. Morgunblaðið opinberar í flestum tilfellum
mínar eigin skoðanir, bæði pólitískt og um Iífið og tilveruna. Ég
verð að segja eins og er að mér finnst blaðið hafa sett mikið niður
í blaðamennsku og öllum fréttaflutningi,” sagði Kristján Jóhannsson
óperusöngvari í samtali við Morgunblaðið í gær.
„Mér fínnst „standardinn” á blað-
amönnum hafa lækkað til muna
undanfarin ár. Hvað að mér sneri
varðandi þetta „debut” í Veróna í
sumar þá var fréttaflutningurinn til
háborinnar skammar. Lélegir blaða-
menn íjölluðu um það og ónýtir
þýðendur, þýðendur sem virðast
engan veginn skilja þá tungu sem
þeir þykjast vera að þýða, sem í
þessu fílfelli var ítalska. Blaðið
sendir blaðakonu sem hefur minni
en enga innsýn í leikhús og ennþá
síður í óperu. Hún fjallaði um þetta
á eins „provinsíal”-hátt og hægt er
og forðaðist það eins og heitan eld-
inn að ijalla um minn þátt í dæm-
inu, heldur fór í kringum þetta eins
og köttur í kringum heitan graut.
Síðan tók hún einu greinina, af tug-
um greina sem voru allar mjög já-
kvæðar þar sem talað var um mig
sem stærsta dramatíska tenór í ver-
öldinni. Umfjöllunin fór einfaldlega
fram um þessa grein sem var í
Corríere della Sera sem var tiltölu-
lega neikvæð en þó ekki slæm ef
hún er lesin af þeim sem skilur tung-
umálið. En það var greinilegt að
þýðandinn stiklaði á þeim fáu orðum
sem hann kunni í ítölsku og lét það
sem skipti kannski mestu máli, kyrrt
liggja. Þá hluti sem voru virkilega-
jákvæðir létu þeir á Morgunblaðinu'
algjörlega eiga sig en settu þanr-
hlut sem var eini skugginn á ann^
ars glæsilegum sigri í fyrirsögn>
Ég var hreinlega búinn að loka á'
íslenska fréttamennsku eftir þetta,
því raunverulega skiptir hún mig
ekki neinu máli. Það skiptir nRtm
feril engu máli hvað íslensk blöð eða
fjölmiðlar segja um mig eða yfir-
leitt íslendingar. Ég er eiginlega
búinn að fá mig fullsaddann á svona
öfundsnaggi og því að menn séu
að reyna að finna eitthvað neikvætt
við það sem ég er að gera,” sagði
Kristján.
Fá greitt fyrir að framleiða ekki mjólk:
Þúsund lítra lágmarks-
magn hjá hveijum bónda
SAMKOMULAG hefur tekist um
að greiða bændum 35 kr. fyrir
hvern lítra af mjólk innan fullvirð-
isréttar þeirra, sem þeir skuld-
binda sig til að framleiða ekki á
yfirstandandi verðlagsári, en eins
og greint var frá í Morgunblaðinu
í gær er stefnt að því að minnka
nijólkurframleiðsluna um fimm
miHjónir lítra á verðlagsárinu með
þessum hætti. Lágmarksmagn
mjólkur sem hver bóndi fær greitt
fýrir É þéhWárt 1íátt er 1.000 lítrar.
en ganga þarf frá samningum um
þetta I síðasta lagi fyrir 15. mars
næstkomandi.
Landbúnaðarráðherra hefur enn
ekki tekið ákvörðun um hvort bænd-
um verði greitt fyrir ónýttan fullvirð-
isrétt í lok verðlagsársins, en sam-
kvæmt gildandi reglugerð um mjólk-
urframleiðslu færist ónotaður réttur
til þei*ra sem framleitt hafa umfram
eigin rétt. Að sögn Hauks Halldórs-
sonar, formanns Stéttarsambands
bænda, þarf ákvörðun um þetta að
liggja fyrir hið allra fyrsta, annars
komi hún í bakið á bændum.
„Ef gera á þessar reglugerðar-
breytingar sem rætt hefur verið um,
þá viljum við ekki að það verði gert
það seint á árinu að það komi sér
illa fyrir þá aðila sem stílað hafa upp
á þennan ónýtta rétt. Við vildum að
ákvörðun um þetta lægi fyrir áður
en verðlagsárið byijaði, en við erum
síður en svo að sækjast eftir því að
þetta verði gert,” sagði hann.
Bond Evans forstjóri Alumax:
Eftírspurn eftír áli
mun aukast aftur
KANADÍSKA álframleiðslu-
fyrirtækið ALCAN tilkynnti
í fyrradag að það hefði
ákveðið að draga úr álfram-
leiðslu sinni um 8,5% á ári
og liafði þessi ákvörðun þeg-
ar þau áhrif að heimsmark-
aðsverð á áli hækkaði um 70
dollara og er nú um 1230
dollarar á tonnið, en undan-
farna mánuði hefur verðið
verið á bilinu 1130 til 1170
dollarar á tonnið. Bond
Evans forstjóri Alumax, eins
álfyrirtækjanna þriggja, sem
mynda Atlantsál segir að
möguleiki sé á því að fleiri
álframleiðendur muni draga
úr álframleiðslu sinni í kjöl-
far þessarar ákvörðunar
ALCAN, sem er einn stærsti
álframleiðandi heims - fram-
leiðir um 1,7 milljón tonna á
ári.
„ALCAN tilkynnti í gær að
þeir hyggist draga ársfram-
leiðslu sína saman um 8,5%,
vegna þess hve miklar álbirgðir
hefðu safnast upp í heiminum.
Markaðurinn brást að mínu mati
við þessari ákvörðun ALCAN á
þann hátt að heimsmarkaðsverð
hækkaði um 70 dollara tonnið.
Samt sem áður tel ég ekki tíma-
bært að ganga út frá því sem
vísu að álverð fari nú hækkandi,
og að sú verðlægð sem ál hefur
verið í undanfarin misseri sé
gengin yfír,” sagði Bond Evans
í samtali við Morgunblaðið í gær.
Bond Evans sagðist líta þann-
ig á að vísbendingin um hækkun
álverðs yrði ekki raunveruleg
fyrr en aukin eftirspurn eftir áli
yrði að veruleika. ”Það verður
einungis með bata í efnahagslíf-
Bond Evans forstjóri bandaríska
álfyrirtækisins Alumax.
inu og slíkur bati á sér ekki stað
mjög hratt, að minnsta kosti
ekki í þessu landi,” sagði Evans
og átti þar við Bandaríkin.
„Ég tel ákveðinn möguleika á
því að einhveijir aðrir álframleið-
endur fari að dæmi ALCAN og
ákveði að draga úr framleiðslu
sinni. Þannig gerist það oft á
þessum markaði. Randals voru
fyrstir til þess að loka verk-
smiðju hér í Bandaríkjunum, sem
framleiddi 120 þúsund tonn og
nú ákveður ALCAN að draga
úr framleiðslu sinni í Kanada,
Bretlandi og Brasilíu og þegar
stórir framleiðendur draga sam-
an seglin, þá er það oft þannig
að minni framleiðendur fylgja í
þeirra fótspor. Ég tel því mögu-
leika að fleiri taki svipaðar
ákvarðanir á næstu vikum og ef
sú verður raunin, þá hlýtur til-
hneygingin að verða sú að álverð
hækki,” sagði Evans.
Evans sagði að það sem
skekkti markaðsmyndina nú
væri aukið framboð á áli frá
Sovétríkjunum, en ekki minni
eftirspurn eftir áli á Vesturlönd-
um. „Sovétríkin þurfa á öllum
þeim gjaldeyri að halda, sem þau
geta orðið sér úti um, til þess
að afla lífsnauðsynja fyrir vetur-
inn og því selja þeir meira magn
af áli út úr Sovétríkjunum en
þeir í raun og veru hafa bolmagn
til að selja, því þeir þurfa á miklu
áli að halda í Sovétríkjunum.
Þeir kunna að halda þessu áfram
um einhveija hríð enn, en ég tel
að þeir geti það ekki mikið leng-
ur,” sagði Bond Evans.
Evans sagði að markaðsverð.(
á áli nú væri enn fyrir neðan
framleiðslukostnað hjá á mili 80
og 90% álframleiðenda. Verðið
þyrfti að ná aftur stöðugleika
og fást þyrftu á milli 1750 og
1850 dollarar fyrir tonnið.
„Áliðnaðurinn verður til stað-
ar í heiminum lengi enn - það
veit ég og þörfin fyrir ál á eftir
að aukast á ný. Það er ekki
hægt að taka mið af einum mán-
uði eða svo, þegar framkvæmda-
áætlanir eru gerðar, heldur verð-
ur að horfa til lengri tíma. Og
þegar til framtíðar er horft, er
alveg ljóst að eftirspurn eftir áli
fer vaxandi á nýjan leik, ekki
síst fyrir þá staðreynd að það
er endurnýtanlegt, sem er þýð-
ingarmikill eiginleiki hér í heimi,
þar sem umhverfisvernd og um-
hverfismál skipa stöðugt veg-
legri sess í allri umræðu og stefn-
umörkun,” sagðj.:B.pndfyfyans.