Morgunblaðið - 09.01.1992, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANUAR 1992
25
íslensk sljórnmál hafa
heillað mig gjörsamlega
- segir Charles Cobb sendiherra Bandaríkjanna á
Islandi, en hann er nú á förum aftur vestur um haf
ÞAÐ ERU ekki nema rétt rúm tvö ár síðan að Charles Cobb,
af vinum og kunningjum nefndur Chuck, og kona hans Sue
komu hingað til lands frá Bandaríkjunum, eftir að George
Bush hafði skipað Cobb sendiherra Bandaríkjanna á íslandi
og nú eru þau hjón á förum. Cobb segir mér að undir eðlileg-
um kringumstæðum hefði hann átt að vera hér fram á næsta
sumar eða haust, en af persónulegum og viðskiptalegum ástæð-
um hafi hann kosið að hverfa héðan nú, auk þess sem Bush
Bandaríkjaforseti hefur óskað eftir því við hann að hann komi
til Bandaríkjanna og taki þátt í undirbúningi og skipulagningu
á kosningabaráttu forsetans.
— íslandsdvöl að ljúka, þú á
leiðinni til þátttöku í kosningabar-
áttu Bandaríkjaforseta, hvað svo?
Muntu verða sendiherra annarstað-
ar að kosningum loknum, eða
muntu snúa þér að öðru?
„Eins og þú veist, er ég ekki
utanríkisþjónustumaður að lífs-
starfi, eins og tveir þriðju sendi-
herra Bandaríkjanna eru. Ég býst
því við að snúa mér að öðru. Ég
hef mikinn áhuga á starfi fyrir rík-
isstjórnina og vænti þess að ég
muni á nýjan leik taka að mér verk-
efni fyrir hana, hugsanlega á sviði
viðskipta, sem ég hef mikinn áhuga
á.“
— Hvernig myndir þú lýsa
sendiherraárum þínum hér á landi,
í stuttu máli?
„Raunar má segja að þetta tíma-
bil taki til þriggja ára, því Bush
bað mig um að verða sendiherra á
íslandi í apríl 1989. Þessi ár mín
hér hafa vissulega verið tvö af
bestu árum lífs míns.“
— Hvers vegna?
„Að vera í Evrópu einmitt á þess-
um tíma og vera fulltrúi banda-
rískra hagsmuna, á meðan Evrópa
hefur tekið þessum geysilega öru
breytingum, hefur vissulega verið
mjög áhugavert og ögrandi verk-
efni. Raunar hefur þetta tímabil
og sú reynsla sem það hefur borið
í skauti sér farið fram úr mínum
björtustu vonum. Ég minnist til
dæmis viðræðnanna við síðustu rík-
isstjórn vegna Lundúnayfírlýsing-
arinnar, þar sem því var lýst yfir
að kalda stríðinu væri lokið, sem
var auðvitað tímamótayfirlýsing,
mér sem öðrum minnisstæð.
Þá er því ekki að neita að við
hjónin höfum gjörsamlega fallið
fyrir landinu og því sem það hefur
upp á að bjóða. Þá hefur það nú
ekki spillt fyrir, áð íslensk stjórn-
mál heilla mig gjörsamlega, svo
gjörólík eru þau því sem ég hef
áður kynnst á pólitískum vett-
vangi.“
— Nú vekur þú forvitni mína.
Hvað er það sem heillar þig svo
við íslensk stjórnmál?
„Jú, það sem heillar mig við
stjórnmálin hér á landi, er hversu
mikill hraði er á pólitíkinni og eins
það hvað hún er á persónulegum
grunni. í flestum löndum er það
þannig að stjórnmálaflokkarnir eru
eins konar stofnanir, þar sem skrif-
ræðið er allsráðandi. Það gerir það
að verkum að allt gerist svo ofur-
hægt, öll þróun, allar breytingar
eiga sér stað með hraða snigilsins.
En hérna er pólitísk afstaða tekin
til máls á einu kvöidi og því hrint
í framkvæmd næsta dag.
A hveijum einasta degi getur
maður lesið í blaðinu þínu, Morg-
unblaðinu, að þetta eða hitt hafi
breyst í stjórnmálunum hér á landi.
Svona gerist þetta ekki hjá okkur
í Bandaríkjunum, né annars staðar
þar sem ég þekki til. Auk þess er
það þannig hjá ríkisstjórn Banda-
ríkjanna að ráðherrar ríkisstjórnar-
innar tala ávallt eins í sömu mál-
um, þannig að aldrei nokkurn tíma
verður vart innbyrðis ágreinings í
ríkisstjórninni. Rík áhersla er lögð
á að gæta þessa. Þeir eru einfald-
lega að segja frá eða tjá sig um
eina sameiginlega stefnu — stefnu
Bandaríkjaforseta. Finni banda-
ríska pressan einhvern innbyrðis
ágreining eða mismunandi áherslur
hjá mismunandi ráðherrum, þá er
sá áherslumunur þurrkaður út í
kyrrþey, með leynilegum fundum
og komist að sameiginlegri niður-
stöðu. Hér aftur á móti er það
daglegur viðburður að ráðherra í
ríkisstjórninni greini á og mér sýn-
ist sem engum finnist það nokkuð
tiltökumál. Þetta_ er svo daglegt
brauð hjá ykkur. Ég nefni bara sem
dæmi um afstöðu íslenskra stjórn-
málamanna til hvalveiðimála. Þar
eru til umræðu að minnsta kosti
ijögur ólík viðhorf. Sama á við um
meiriháttar mál, eins og til dæmis
afstöðuna til afvopnunar á höfum,
því þar eru tvenns konar viðhorf
við lýði, eða fleiri. Á margan hátt
hefur þetta gert starf mitt hér
erfiðara, en um leið hefur það gert
meiri kröfur til mín og þar af leið-
andi orðið átakameira í jákvæðum
skilningi.
Það hefur einnig komið mér
skemmtilega á óvart hversu óform-
legir íslendingar eru. Sumum sem
vinna í utanríkisþjónustu fyrir land
sitt, kann að finnast þetta óþægi-
legt og oft geta hin íslensku óform-
legheit gert þróaða áætlanagerð
illmögulega. Islendingar almennt
virðast ekki vera mikið fyrir form-
legheit og það hefur mér líkað vel.
Það hefur oft komið Sue og mér á
óvart, sérstaklega í upphafi, hversu
Islendingum er það í blóð borið að
mæta einfaldlega ekki, þótt þeir
hafi þegið tiltekið boð. Ég held ég
ýki ekki, þegar ég segi að í sér-
hvetju formlegu kvöldverðarboði
sem við höfum haldið hér á þessum
tveimur árum, sem skipta mörgum
tugum, þá hefur það einatt gerst
að einhver hefur ekki mætt. I að
minnsta kosti fimmtíu svona boð-
um, hefur alltaf vantað að minnsta
kosti einn veislugesta!" segir Cobb
og skellihlær. „Meira að segja þetta
hefur verið skemmtilegt og er
ákveðinn hluti af þessum sérís-
lensku óformlegheitum, sem verka
mjög vel á mig, því ég finn á viss-
an hátt til andlegs skyldleika við
þá sem eru þessa sinnis, en ég
veit jafnframt að erlendir diplómat-
ar hér á landi eru ekki allir sama
sinnis og ég í þessum efnum, og
einblína um of á neikvæðar hliðar
þessa einkennis í hinum íslenska
persónuleika. Mér hefur einnig þótt
það fyndið hvernig svo margir ís-
lendingar ávarpa mig, þótt ég hafi
fyrir löngu vanist því: Þeir segja
einfaldlega „Hei, Cobb“, en ekki
„Mister Ambassador“.“
— En hafa engir gefið þér gælu-
nafnið Kobbi, sem er jú stytting
úr Jakob?
„Jú, það hafa nú einhveijir grín-
ast með þá nafngift, en ég held
að Kobbanafnið sé nú ekki út-
breytt í tengslum við mitt nafn,
því vinir mínir og kunningjar nefna
mig Chuck. Nú, hann Sigmund
ykkar á Morgunblaðinu hefur
nokkrum sinnum teiknað gi’ín-
myndir af mér, og ég reikna með
að það sé bara hluti af íslensku
Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
Charles Cobb _ sendiherra
Bandaríkjanna á Islandi í sendi-
herrabústaðnum við Laufás-
veg.
myndinni, eða hvað? Ég hef haft
gaman af þessum teikningum hans
og til að byija með var hann ein-
staklega elskulegur í rninn garð,
því ég leit ekki út fyrir að vera
deginum eldri en 35 ára, sam-
kvæmt fyrstu teikningu hans af
mér. Það var því hálfgert reiðarslag
þegar ég skömmu síðar leit út fyr-
ir að vera að minnsta kosti sjötug-
ur. En nú nýlega var hann mjög
sanngjarn í minn garð, þar sem ég
leit út fyrir að vera það sem ég er
— 55 ára. Við hittum Sigmund
þegar við komum einu sinni til
Vestmannaeyja og höfðum gaman
af. Raunar eru Vestmannaeyjar
okkar uppáhaldsstaður hér á landi
— í algjörum sérflokki. Við erum
búin að fara 11 sinnum til Vest-
mannaeyja og eigum vonandi eftir
að koma þangað oft enn — mjög
oft.“
— Nú verða íslendingar afbrýði-
samir út í dálætið sem þið hafið á
Vestmannaeyjum. Hvað með aðra
staði á landinu. Hvert hafið þið
farið, hvað hafið þið séð og hvað
hafið þið lært?
„Við höfum farið hringinn um-
hverfis landið þrisvar eða fjórum
sinnum. Við höfum komið í hvern
einasta kaupstað á landinu og hvert
einasta þorp sem hefur 300 íbúa
eða meira. Við höfum veitt í öllum
stærri laxveiðám landsins. Við höf-
um klifið öll hærri fjöll á íslandi.
Við höfum farið í snjóbílum yfir
alla jökla landsins. Við höfum farið
yfir hálendið þvert og endilangt í
jeppa tvisvar eða þrisvar sinnum.
Við höfum...“
— Hægan, hægan, herra sendi-
herra! Hvernig í ósköpunum hafði
Charles Cobb einhvern tíma aflögu,
frá þessu fulla starfí sem hann var
að lýsa, til þess að sinna starfi sínu
sem sendiherra Bandaríkjanna á
íslandi!
„Ég notaði símann. Alveg satt,
ég notaði símann! Þú veist ekki
hversu fullkomið símakerfið er hér
hjá ykkur á íslandi. Það eru ekki
nema tveir eða þrír blettir, þar sem
síminn er dauður og þú nærð ekki
sambandi við umheiminn. Ég hef
ráðfært mig við Washington í
gegnum síma, úr snjóbíl af Lang-
jökli og einnig af Vatnajökli og
afgreitt ótal erindi og tekið
ákvarðanir í ólíkustu efnum úr
jeppum símleiðis og horft á íslenska
náttúrufegurð um leið. En auðvitað
hefur þetta ekki gengið einungis
svona til í tvö ár, heldur héf ég
þrátt fyrir öll ferðalögin, sem hafa
mest verið um helgar og á sumrin,
unnið geysilega mikið hér í sendi-
ráðinu og hér í Reykjavík. Hluti
skýringarinnar er sennilega sá að
vera fær um að skipuleggja tíma
sinn og skipuleggja hann vel.“
— Þið hafið augljóslega kunnað
að njóta lífsins þann tíma sem þið
voruð hér, ekki satt?
„Það er alveg rétt hjá þér. Við
höfum skemmt okkur stórkostlega.
Við gátum ekki verið heppnari en
við vorum. Ég held að ekkert land
hefði getað orðið jafnáhugavert
fyrir okkur og einmitt ísland á
þessum tíma, jafnvel ekki þótt þú
leitir til allra 144 landanna sem
Bandaríkin hafa stjórnmálasam-
band við.“ Cobb hugsar sig um í
smástund og segir svo kíminn:
„Stjórnmálalega séð hefði kannski
verið örlítið meira spennandi að
lenda í einhveiju Afríkuríkinu þar
sem þeir eru bókstaflega að drepa
hver annan! En ég geri ekki stóran
greinarmun þar á, því Island eins
og það er, er í stjórnmálalegum
skilningi geysilega áhugavert
land.“
— En hvað með smæðina og
fámennið — hvernig hafa þeir þætt-
ir verkað á þig?
„Ég hélt nú jafnvel að smæðin
yrði neikvæður þáttur, en hún
reyndist einmitt hið gagnstæða.
Það persónulega samband sem
sendiherra Bandaríkjanna á kost á
að mynda við forystumenn þjóð-
arinnar, er eitthvað sem stendur
ekki til boða í hvaða landi sem er.
Ég hef ferðast tvisvar sinnum með
frú Vigdísi Finnbogadóttur, forseta
Islands, til Bandaríkjanna. Forsæt-
isráðherra Islands hefur dvalið á
heimili mínu í Flórída í eina viku,
svo og utanríkisráðherrann og
Steingrímur Hermannsson, fyrr-
verandi forsætisráðherra. Þor-
steinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra hefur dvalið í vikú í skíða-
skálanum okkar í Bandaríkjunum.
Slíkt hefði einfaldlega ekki getað
gerst í stærra landi. Svo við fengum
virkilega að kvnnast stjórnmála-
mönnunum hérna og mynda við
þá persónuleg tengsl og vináttu
sem við verðum ætíð þakklát fyrir.
Þegar við klifum Heklu báðum
við Þorstein Pálsson og Ingibjörgu
Rafnar að klífa hana með okkur,
og það gerðu þau. Þegar við höfum
rennt fyrir lax, höfum við iðulega
gert það í félagi við stjórnmála-
foringja, leiðandi menn úr viðskipt-
alífinu og svo framvegis."
— Óformlegheit íslendinga eru
þér að skapi, en hvað finnst þér
um íslendinga að öðru leyti?
„Ég ýki kannski svolítið þegar
ég lýsi íslendingum fyrir banda-
rískum vinum mínum. Þá segi ég:
Ég hef enn ekki hitt íslending sem
ekki talar þrjú tungumál, hefur
ekki skrifað bók og leikur ekki á
hljóðfæri! Kannski eru þetta ýkjur,
en í einlægni talað, þá er ég sann-'
færður um að Islendingar eru ótrú-
lega vel menntuð og hæfíléikarík
þjóð.
Ég skal segja þér, að Bush hefur
verið gagnrýndur fyrir það að of
margir okkar sem vinnum í nálægð
við forsetann séum auðugir og
hámenntaðir, og þetta er gagnrýni
sem mér finnst að taka eigi til
greina. En að því sögðu, finnst
mér rétt að geta þess að vinir mín-
ir hér á landi eru betur menntaðir,
hafa æðri prófgráður, hafa skrifað
fleiri bækur, sækja fleiri alþjóða-
ráðstefnur og svo framvegis. Þeir
eru meiri úrvalshópur en nán’ustu
ráðgjafar og samstarfsmenn
Bandaríkjaforseta. Það sama á við
um Alþingi. Ef ég ber saman þá
alþingismenn sem ég hef kynnst
hér við þá þingmenn Bandaríkja-
þings sem ég þekki, er samanburð-
urinn aftur Islandi í. hag. Hvað
varðar menntun, alþjóðareynslu,
tungumálakunnáttu og heims-
menningu, verð ég að viðurkenna
að bandarískir þingmenn komast
ekki með tærnar þar sem íslenskir
þingmenn hafa hælana."
— Þegar þú tókst við starfí hér
á landi haustið 1989 átti Morgun-
blaðið viðtal við þig, sem Hjörleifur
Guttormsson alþingismaður og
fleiri gerðu að umræðuefni á Al-
þingi, þar sem hann taldi að skoð-
anir þínar á varaflugvallarmálum
okkar íslendinga væru íhlutun
sendiherra Bandaríkjanna í innan-
ríkismál. Hvað fannst þér nýkomn-
um hingað til lands um þessa uppá-
komu á Alþingi?
Cobb brosir í kampinn og segir
svo: „Þetta kom mér virkilega á
óvart. Það má vel vera að ég hefði
ekki átt að reifa mínar skoðanir í
þessum efnum á þennan hátt, en
ég taldi þá og tel enn að þessi orð
mín hafi á engan hátt verið íhlutun
í innanríkismál íslands."
— Hvað hefur valdið þér mest-
um vonbrigðum í starfi þínu sem
sendiherra hér á landi?
„Tvímælalaust að ekki var end-
anlega gengið frá samningum um
nýtt álver hér á landi. Eg eyddi
geysilegum tíma í undirbúning
þessa máls og ég er enn algjörlega
sannfærður um ágæti þessa verk-
efnis fyrir íslendinga og viss um
að álverið verður byggt, en ég hefði
svo gjarnan kosið að samningar
væru frágengnir og ákveðnar dag-
setningar segðu til um hvenær
framkvæmdir hæfust og lyki, nú
þegar ég hverf héðan, en það verð-
ur ekki á allt kosið í þessum efnum.
Raunar er ég þeirrar skoðunar
að á næstunni verði þijár eða fjór-
ar nýjar álbræðslur byggðar á ís-
landi, en ekki bara þessi eina á
Keilisnesi. Þá skoðun mína byggi
ég á þeirri staðreynd að Island er
augljóslega skynsamlegur kostur
fyrir Evrópumarkaðinn, þegar það
verður á döfinni að auka álfram-
leiðslu á ný. Hvað varðar álfram-
leiðslu í Bandaríkjunum, þá verður
val um það fyrir Bandaríkjamenn
að byggja slíkar verksmiðjur í
Kanada, með sama tilkostnaði, eða
í Venesúela með lægri tilkosthaði.
En Evrópulöndin hafa ekki slíka
valkosti, og því er ég viss um að
evrópsk fyrirtæki munu leita hing-
að í auknum mæli.“
— Cobb segist ávallt hafa haft
mikinn áhuga á umhverfismálum
og umhverfisvernd. Hann kveðst
vera ánægður með árangur af
starfi sínu á því sviði, á meðan
hann hefur starfað hér. „Við höfum
stóraukið samstarf íslands og
Bandaríkjanna á sviði umhverfis-
mála. Við eigum nú vísindamenn
sem vinna saman að rannsóknum
á ýmsum sviðum sem tengjast
þessum þýðingarmikla málaflokki,
svo sem hitastigi jarðar, mælingum
á ósonlaginu og eyðingu þess, jarð-
vegsrannsóknum og fleiru og
fleiru. Auk þess erum við að vinna
að ákveðnum málum, sem eru í
réttum farvegi, þótt ekki sé komin
endanleg niðurstaða þar. Ég nefni
sem dæmi að við erum mjög ná-
lægt því að fá það samþykkt að
komið verði á laggirnar samvinnu-
verkefni Bandaríkjanna og íslands
þar sem sett verði á laggirnar rann-
sóknastöð umhverfismála á Norð-
ur-Atlantshafi, sem hafi höfuð-
stöðvar í Reykjavík."
— Áður en við slítum tali okkar
lítur Sue inn til okkar og segir að
þótt starfsferli manns hennar sé
nú að ljúka hér á landi, hafi þau
hjónin ekki sagt skilið við ísland —
síður en svo. „Þið eruð ekki laus
við okkur!“ segja hjónin og hlæja
við. „Við verðum hér eins og gráir
kettir í framtíðinni! Strax næsta
sumar ætlum við að koma og skoða
eina perluna ykkar, sem við höfum
enn ekki séð — Hornstrandir, en
fegurð þeirra og sérstaða hefur
verið rómuð í okkar eyru.“
Viðtal Agnes Bragadóttir