Morgunblaðið - 09.01.1992, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1992
32___
Minning:
Jón S. Hermanns-
£
son frá Sæbóli
Fæddur 29. júní 1894
Dáinn 29. desember 1991
Okkur langar til að kveðja elsku
afa okkar, Jón Sigfús Hermannsson,
með örfáum orðum. Við höfum verið
svo heppnar að eiga afa í öll þessi
ár, en þegar hann lést var hann 97
ára. Hann var fæddur á Læk í Aðal-
vík, 29. júní 1894. Hann bjó ásamt
,lemmu okkar, Elínóru Guðbjartsdótt-
ur, (d. 4. ágúst 1971), ogníu börnum
í Aðalvík þar til byggðin lagðist í
eyði og þau fluttu til Reykjavíkur
haustið 1947.
Með afa er genginn einn af þeim
alþýðumönnum sem lifðu tímana
tvenna. Við erum stoltar af afa okk-
ar. Bemskuminningar okkar tengdar
honum eru frá Sogamýrinni í Reykja-
vík. Af mörgu er að taka og minning-
amar hrannast upp. Erfitt er að taka
eitt fram yfir annað, en okkur langar
þó að draga fram nokkur minninga-
brot.
Afí var mikill hagleiksmaður. Niðri
í kjallara í litla húsinu hans var sann-
kölluð leikfangasmiðja, þar sem hann
-smíðaði margan hlutinn sem gladdi
barnshjörtun. Annað sem sterkt er í
minningu okkar er „afasykurinn“
sem hvergi var hægt að fá annars
staðar. Við sjáum hann fyrir okkur
gangandi út að hliði með hattinn á
höfðinu, veifandi okkur þar til við
fómm í hvarf. Þannig voru kveðju-
stundirnar í Sogamýrinni.
Afi var hár og myndarlegur og
bar sig vel, léttlyndur og kíminn.
Honum var annt um sitt fólk og lét
sig varða um hagi þess og velfamað.
Hann var fróðleiksfús, vel lesinn og
Vylgdist vel með atburðum líðandi
stundar. Þannig var hann fram und-
ir það síðasta.
Nú hin síðari ár dvaldi afi á Hrafn-
istu í Hafnarfirði og lést þar að kvöldi
29. desember 1991. Dánardagur
hans var einnig brúðkaupsdagur
hans og ömmu. Við trúum því að
þau hafi hist á ný í kyrrlátu himna-
ríki.
Við leiðarlok viljum við þakka
elsku afa fyrir allt það sem hann var
okkur.
Guð geymi hann.
Far þú í friði.
Friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
'' Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem)
Björg, Signý og
Sif Jóhannesdætur.
Hann afi minn, Jón Sigfús Her-
mannsson, er dáinn. Afi var fæddur
og uppalinn í Aðalvík. Hann kvænt-
ist ömmu, Elinóru Guðbjartsdóttur,
þ. 29. desember 1918 og eignuðust
þau 9 börn. Þau bjuggu í Aðalvík
allt til ársins 1947 er þau fluttu til
Reykjavíkur. Hugur afa var þó áfram
í Aðalvík.
Þann 29. maí 1954 fluttu þau í
Jiúsið sitt á Sogavegi, sem afi byggði
ásamt föður mínum. I þessu húsi er
ég fædd og uppalin og bjuggu for-
eldrar mínir í öðrum enda hússins
en afi og amma í hinum. Fyrstu
minningar mínar um afa eru tengdar
smíðum hans í kjallaranum, þar sem
hann hafði lítið smíðaverkstæði. Við
systkinin nutum þeirra forréttinda
að fá að alast upp með afa og ömmu.
Sjálfsagt hefur oft fylgt okkur
gauragangur og ólæti en aldrei fund-
um við fyrir því að við værum óvel-
komin eða fyrir. Afi og amma voru
einstaklega bamgóð og hlý og var
alltaf gott að vera í þeirra helming
mússins. Árið 1967 fluttu foreldrar
mínir af Sogaveginum vegna
þrengsla enda voru bömin orðin
mörg. Ég varð þó eftir hjá afa og
ömmu.
Afi var mjög trúaður maður. Ég
minnist þess ætíð, þegar við afi og
amma sátum þrjú við kertaljós á
föstunni og afí las úr Passíusálmun-
um á hverju kvöldi fram að páskum.
Amma hélt í höndina á mér, svo hlý
og góð. Síðan lásum við saman bæn-
imar. Það ríkti svo mikil ró og friður
í iitla húsinu þeirra á þessum stund-
um og er ég sérstaklega þakklát
fyrir að hafa notið þessara samvem-
stunda með þeim. Það er ómetanlegt.
Þegar amma veiktist og þurfti að
leggjast inn á spítala, þá bjó ég aft-
ur hjá afa. Hann heimsótti ömmu á
hvetjum degi í þau tæp tvö ár, sem
hún lá á sjúkrahúsinu og þar til hún
lést. Svo vænt þótti þeim hvoru um
annað. Hún andaðist þ. 4. ágúst
1971 og saknaði afi hennar ætíð
mjög sárt síðan. Það er kannski tákn-
rænt, að hann lést á brúðkaupsdag-
inn þeirra þ. 29. desember.
Eftir andlát ömmu, sneri afi sér
af fullum krafti að smíðum. Hann
smíðaði dúkkuvagna, dúkkurúm og
vefstóla, sem fóru til leikskólanna í
Reykjavík. Margir kannast við rauðu
dúkkuvagnana og rúmin, sem enn í
dag eru börnum til gleði á mörgum
leikskólanna hér í borginni.
Afi var orðinn rúmlega níræður,
þegar hann hætti að fara í smíða-
kjallarann enda var heilsan þá farin
að gefa sig. Hann lét sér þó ekki
allt fyrir brjósti brenna. Á hveiju
sumri eftir að sumarbústaðurinn
„Jónshús" var reistur að Sæbóli í
Aðalvík fór afi þangað og dvaldi
mislengi allt eftir aðstæðum. í þess-
um ferðum yngdist hann allur upp.
Ég, eiginmaður minn og eldri dóttir
fórum með afa til Aðalvíkur árið
1977. Þá sáum við glöggt, hvar ræt-
ur hans lágu. Hugur hans var ávallt
í Aðalvík og síðustu mánuðina sem
hann lifði var hann ætíð á leiðinni
þangað.
Þegar afi varð níræður bauð Ás-
geir sonur hans honum með sér til
Spánar. Þar dvaldist hann í góðu
yfirlæti í eina viku og líkaði mjög
vel ferðin. Sérstaklega naut hann
þess að vakna upp eldsnemma á
morgnana og setjast í hlýja sólina.
Ég spurði afa eitt sinn að því af
hveiju hann hefði ekki farið fyrr til
útlanda. Hann svaraði að bragði:
„Ja, það hefur enginn boðið mér með
sér fyrr!“ Þetta var fyrsta og síðasta
utanlandsferð hans.
Afi var mjög músíkalskur maður.
Hann spilaði vel á harmonikku og
söng með. Hann var mjög félagslynd-
ur og naut þess að fá fólk i heim-
sókn og fá fréttir. Hann vildi fá að
vita hvernig gengi. Það var sérstak-
lega gaman að koma í heimsókn til
afa. Hann átti fjölmarga afkomendur
og var miðpunktur ættarinnar. Hann
fylgdist vel með sínu fólki og því sem
það var að gera hveiju sinni.
Ég minnist þess vel, þegar ég var
að flytjast búferlum til Svíþjóðar,
hvað mér þótti erfitt að kveðja afa.
Við grétum bæði í faðmlögum. Afi
hughreysti mig þó og sagði að við
myndum áreiðanlega hittast aftur.
Hann ætlaði að bíða eft.ir mér, sem
hann og gerði. Dóttur minni kenndi
hann lítið kvæði:
„Tíminn líður tniðu mér,
taktu maður vara á þér.
Heimurinn er sem hála gler,
hugsaðu um það, sem á eftir fer.“
Þannig var afi, stuðningur okkar
og vinur. Við eigum öll eftir að
sakna hans mikið. Sigurður litli Jón
á eflaust lengi eftir að biðja um að
fara til hans langafa.
Ellinga.
Helfregnin er sár. Hann afi á
Sogaveginum er dáinn. Löng var
ævin orðin, hann smáfjarlægðist
okkur á sl. sumri og hvarf heim í
sveitina sína, Aðalvíkina. Þangað var
hugur hans kominn.
Aðalvík er sældar sveit
sómi lands og þjóðar.
Nú dvelst enginn í þeim reit
utan vættir góðar.
Hallar nú að húmi bráðum,
hreysti og þrekið dvínar ótt.
vildi ég hjá þér vera í náðum,
vegleg fóstra hinstu nótt.
(Olafur H. Hjálmareson.)
Nú þegar afí er horfinn yfir móð-
una miklu, eftir langa og farsæla
ævi langar okkur að minnast hans
með þessu ljóði um sveitina hans.
Afi og amma gengu í hjónaband
í Staðarkirkju í Aðalvík, 29. desemb-
er árið 1918. Þau eignuðust 9 mann-
vænleg börn. Oft áttu afi og amma
við heilsuleysi að stríða, en með hjálp
góðra manna létu þau ekki bugast.
Við vitum að hann og margir aðrir
urðu að flytjast burtu nauðugir á
miklum breytingatímum þjóðarinnar
eftir seinni heimsstyijöldina. Alltaf
minntust þau Aðalvíkur með miklum
söknuði. Hús fjölskyldunnar sem þar
stendur, var byggt árið 1972 og ber
nafnið Jónshús. Það á eftir að minna
okkur á þau um ókomin ár. Á meðan
heilsan leyfði, reyndi afi að dveljast
þar á hveiju sumri í lengri eða
skemmri tíma. Alltaf kom hann
endurnærður og að okkur fannst
mörgum árum yngri til baka. Það
voru yndislegar stundir að fá að vera
með afa í Aðalvík.
Bernskuminningarnar hrannast
upp, nú þegar komið er að kveðju-
stund. Samveran við afa og ömmu á
Sogaveginum á árunum 1953-1967,
þar sem foreldrar okkar bjuggu með
barnahópinn sinn. Mamma og pabbi
urðu bæði að vinna úti til að sjá
heimili sínu farborða. Afi og pabbi
unnu lengst af í Trésmiðjunni Víði
við Laugaveg. Amma var heima, hún
var oft kjölfestan þegar komið var
inn úr leikjunum. Alltaf var eitthvað
gott til í litla eldhúsinu hennar.
„Brúni molinn" var alltaf til í eldhús-
skápnum hennar ömmu, honum var
stungið upp í litla munna og hlý
hönd strauk oft tár af litlum vöngum.
Hæst f bernskuminningunni ber
sunnudagsmorgna; útvarpsmessan
að byija í útvarpinu. Sálmarnir sem
átti að syngja skrifaðir með blýants-
stubb á Lesbók Morgunblaðsins.
Hljóð stund, afi söng með útarpinu,
við krakkarnir, eitt eða fleiri, sátum
hjá honum í litla herberginu, full lotn-
ingar. Afi hafði fallega söngrödd.
Skemmtilegustu stundirnar voru
þegar hann dró fram litlu harmónik-
una sína og spilaði og söng með
okkur. Jólavindillinn hans afa, góða
lyktin sem fyllti húsið á aðfangadag.
Áfi var bókhneigður maður og las
mikið. Amma og afi voru trúhneigð,
þau kenndu okkur ásamt foreldrum
okkar mörg sálmavers og bænir.
Fyrir þetta blessa ég ykkur. Þið gáfuð
mikið og vissuð ekki að þið gæfuð neitt.
(Spámaðurinn)
Eftir að við flytjum upp í Hraunbæ
árið 1967, var alltaf reynt að koma
við á Sogaveginum að loknum vinnu-
degi foreldra okkar. Amma lést árið
1971. Eftir það var afi oft einmana,
en hann hélt áfram heimili fyrir sig
á Sogaveginum til ársins 1986. Eftir
að afi hætti vinnu, stytti hann sér
daginn við smíðar í kjallaranum á
Sogaveginum. Þar bjó hann til litla
vefstóla, dúkkuvagna, -rúm o.fl.
Hann var laghentur og allt sem hann
tók sér fyrir hendur var gert af mik-
illi nákvæmni. Á sólríkum sumardög-
um sat afi úti og naut sólarinnar,
eða hann sló garðinn sinn með orfi
og ljá. Ymsir léttu undir með honum,
hann átti marga afkomendur. Við
erum þakklát forsjóninni að bömin
okkar skyldu fá tækifæri til að kynn-
ast langafa sínum, á Sogaveginum,
í Aðalvík og á Hrafnistu í Hafnar-
firði, þar sem hann dvaldi frá árinu
1987.
Afi kvaddi þetta jarðneska líf og
fór til fundar við ömmu á brúðkaups-
daginn þeirra, 29. desember sl. Við
trúum að nú hafi hann hitt ömmu
aftur, það ríkir friður yfir ásjónu
hans. Blessuð veri minning afa og
ömmu.
Ekkert okkar hefur misst eins
mikið og systir okkar hún Ella Inga,
sem ber nafn ömmu, Elinóra. Milli
afa og hennar ríkti mikill skilningur
og kærleikur. Hún vitjaði hans dag-
lega allt til hinstu stundar og afi
mat það mikils. Við biðjum góðan
Guð að styrkja hana og alla sem
syrgja.
Er sárasta sorg okkur mætir
og söknuður huga vor grætir,
þá líður sem leiftur úr skýjum
ljósgeisi af minningum hlýjum.
(Hallgrimur I. Hallgrímsson)
Elínborg, Elinóra,
Magnús, Þórey, Sigríður
Helga, Jón Helgi og
Sigrún Sigurðarbörn.
Með þessum línum vil ég minnast
föðurafa míns er lést í hárri elli á
Hrafnistu í Hafnarfirði 29. desember
síðastliðinn en hann verður jarðsung-
inn í dag.
Jón Sigfús Hermannsson var
fæddur að Læk í Sléttuhreppi 29.
júní 1894. Foreldrar hans voru Her-
mann Sigurðsson bóndi og kona hans
Guðrún Finnbjörnsdóttir.
29. september 1918 kvæntist hann
ömmu minni Elinóru Guðbjartsdóttur
sem fædd var 1. september 1898.
Hún lést 4. ágúst 1971.
Hófu þau búskap á Sæbóli í Aðal-
vík þar sem afi var útvegsbóndi um
árabil, en síðustu fimm ár búskapar
síns í Aðalvík bjuggu þau á Læk.
Þeim ömmu og afa varð 9 barna
auðið. Hermann var elstur en er nú
látinn. Hann var kvæntur Þórunni
Finnbjömsdóttur úr Miðvík í Sléttu-
hreppi, Ásgeir, kvæntur Guðríði
Jónsdóttur frá Patreksfirði, Ásta,
gift Sigurði Svanbergssyni frá Akur-
eyri, Bæring kvæntur Guðrúnu Hasl-
er frá ísafirði, Guðrún, gift Héðni
Jónssyni frá Patreksfirði, Sigurður,
kvæntur Dýrfinnu Siguijónsdóttur
úr Reykjavík, Sólveig, gift Ingva
Rafni Jóhannssyni frá Akureyri, Jó-
hannes, kvæntur Sólveigu Björgvins-
dóttur úr Hafnarfirði, og Inga Jó-
hanna, gift Jóni Álfssyni úr Reykja-
vík.
Ekki get ég minnst afa mfns nema
geta elskulegrar ömmu minnar um
leið, svo samofin er minningin um
þau. Mínar fyrstu minningar tengjast
allar ömmu og afa. Því miður man
ég ekki er ég fór ungur í heimsókn
til þeirra að Læk, ásamt móður
minni, en ég man vel er þau fluttust
til Reykjavíkur.
Þau lifðu mesta þjóðfélagsumrót
sem yfir þessa þjóð hefur gengið. Á
miðjum aldri neyddust þau til þess
að fylgja straumnum suður, bregða
búi og skilja eftir lífsstarf sitt vestra.
Afi var mikill verkmaður og kröfu-
harður við sjálfan sig og aðra. Ég
fyllist ávallt aðdáun og undrun er
ég skoða jarðarbæturnar sem afi
kom í verk að Læk ásamt fjölskyldu
sinni á þeim árum sem hún bjó. Jafn-
framt skil ég vel hversu erfið en
nauðsynleg ákvörðunin um að flytja
suður hefur verið.
Skömmu eftir komuna til Reykja-
víkur ræðst afi sem húsvörður og
lagermaður í Trésmiðjuna Víði sem
þá var stórfyrirtæki á íslenskan
mælikvarða. Ámma og afi bjuggu
fyrstu árin í íbúð á efstu hæð verk-
smiðjuhússins en fluttu síðar að
Sogavegi 194, þar sem þau byggði
sér_ hús.
Ég sótti mjög til afa á þessum
árum. Þeir voru ófáir dagarnir sem
ég „hjálpaði“ honum í vinnunni í
Trésmiðjunni Víði. Enn þann dag í
dag, röskum 40 árum síðar, hitti ég
stundum menn á förnum vegi sem
minnast þessara tíma og spyija um
afa.
Mjög gestkvæmt var hjá ömmu
og afa. Fjölskyldan var stór eins og
áður hefur komið fram en miklu réð
þó að umrótið sem flutningur íbúa
heils byggðarlags í annan landshluta
og margvíslegir erfiðleikar því tengd-
ir efldu samkennd fólks og þörfin
fyrir að hittast var rík. Blómlegt og
ræktarlegt starf Átthagafélags
Sléttuhrepps _ um árabil er ljósasti
vottur þess. Ég og mínir líkir drukk-
um í okkur sögurnar og Aðalvíkin
og allt henni tengt baðaðist róman-
tískum ævintýraljóma. Vissulega er
okkur kunnugt um harðræðið og
erfiðið sem forfeður okakr á þessum
sumarfagra en annars nær óbyggi-
lega stað hafa mátt þola. Aðstæðum-
ar innrættu fólki þrautseigju og
vinnusemi.
Mér er minnisstætt er við afi vor-
um saman í Aðalvík er hann fór
þangað í síðasta sinn þegar hann var
93 ára gamall. Hann horfði yfir leg-
una og sagði síðan: „Þarna lá hún
Fríða þegar hún dró legufærin um
haustið.“ Fríða var bátur afa, sem
hann átti í félagi við Guðmund bróð-
ur sinn og þeir gerðu út árum sam-
an. Atvikið sem afi vísaði til var að
þeir misstu bát sinn á land í óveðri
og hann brotnaði. Ekki hvarflaði að
þeim bræðrum að leggja árar í bát,
þeir endursmíðuðu bát sinn og héldu
ótrauðir áfram. Frá unga aldri hefur
frásögnin af þessu atviki og mörgum
öðrum viðlíka meitlast inn í vitund
mína þannig að við liggur að mér
finnist að ég hafi upplifað þau sjálfur.
í minningunni stendur amma mér
fyrir hugskotssjónum á peysufötum,
afi og við öll hin prúðbúin á leið til
kirkju. Þar söng afi við raust enda
söngmaður góður. Allt var hátíðlegt.
Þegar heim var komið aftur voru
bornar fram góðgerðir. Eitt var ófrá-
víkjanlegt: Þrátt fyrir að afa þætti
gaman að spila mátti aldrei viðhafa
slíka „léttúð" á hátíðisdögum. Og
aldrei skar afi jörðina á sunnudegi
alla sína búskapartíð.
Ekki er hægt að minnast afa án
þess að nefna harmónikkuna. Var
hann eftirsóttur undirleikari á dans-
leikjum í Aðalvík og nálægum byggð-
arlögum. Síðast sá ég hann handleika
harmónikku er hann var kominn á
tíræðisaldur.
Eftir því sem árin liðu og afkom-
endum fjölgaði þurfti ég að deila
ömmu og afa með fleirum. Ekki
reyndist það erfitt. Það var til næg
ást og umhyggja fyrir alla. Á meðan
ömmu naut við og heilsa afa leyfði
voru þau sérlega dugleg við að ferð-
ast milli afkomenda sinna. Dvöldust
þau oft nokkrar vikur í senn ýmist
á Patreksfirði, ísafirði eða Akureyri
í faðmi fjölskyldunnar. Nú nokkur
síðustu ár ævi sinnar dvaldist afí á
Hrafnistu og naut þar bestu aðhlynn-
ingar. Sú ræktarsemi og umönnun
sem börn hans og aðrir afkomendur
sýndu honum til hinstu stundar er
fagurt vitni um að svo uppsker sem
sáir.
Blessuð sé minning afa og ömmu,
hvílið í guðs friði.
Erling Ásgeirsson
Óðum fer fækkandi þeim íslend-
ingum, sem fæddir eru fyrir alda-
mót. Þær aðstæður, sem þetta fólk
ólst upp við, eru okkur yngra fólki
óskiljanlegar. Hvað þá að alast upp
á útkjálka, ljærri heimsins glaumi.
Það er góð lexía að fá að kynnast
fólki frá þessum tíma. Því þetta er
nánast annar heimur, sem við búum
við í dag og ekki endilega að öllu
leyti betri.
Báðir afar mínir voru að vestan.
Annar frá Isafjarðardjúpi, hinn frá
Arnarfirði. Annar dó ungur, hinn er
ég var unglingur. Það var því eins
og að eignast sinn þriðja afa, er ég
kynntist Jóni S. Hermannssyni. Við
skildum strax hvor annan. Hann var
þá á besta aldri, „aðeins" rétt tæp-
lega áttræður. Hann tók vel á móti
mér sem tilvonandi tengdatengda-
syni og við urðum góðir vinir. Honum
fannst það dálítið skondið að ég
skyldi vera að eltast við sonardóttur
hans, sem hafði alist upp að hluta
til hjá þeim hjónum. Heimsóknirnar
mínar til hans á Sogaveginn urðu
sífellt fleiri og fleiri og það var nota-
legt að sitja þar í ró og kyrrð í litla
húsinu hans, þar sem tíminn hljóp
ekki frá manni. Húsið hafði hann
byggt ásamt Sigurði syni sínum, að
mestu úr rekaviði, sem þeir höfðu
með sér frá Aðalvík. Þar var allt á
sínum stað, einfalt og hreint og fullt
af bókum. Ekki ósjaldan fórum við
til hans til að fá fréttir, ekki bara
af ættingjunum, heldur einnig af
þjóðmálunum, ekki síst á’meðan við
vorum í námi og þóttumst ekki hafa
tíma til þess að lesa blöðin eða fylgj-
ast með fréttum.
Oft var glatt á hjalla á Sogaveg-
inum, ekki síst um áramót og við
önnur hátíðleg tækifæri. Þá var dreg-
in fram sherrýflaska og Jón spilaði
á nikkuna. Ekki ósjaldan var tekið
í spil og stundum fórum við þijú nið-
ur á Hótel Borg og fengum okkur
kaffi með vöfflum. Það fannst Jóni