Morgunblaðið - 15.01.1992, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1992
25
Utandagskrárumræða um saltsíldarviðskipti:
Bankasljómin taki ákvarðan-
ir um einstakar lánveitingar
- segja ráðherrar
AFSTAÐA ríkisstjórnarinnar til
sölu á saltsíld til Rússlands var
umræðuefni alþingismanna í
gær. Afstaða ríkisstjórnarinnar
er að hún eigi ekki að skipta sér
af einstökum lánveitingum ríkis-
banka. Það var Hjörleifur Gutt-
ormsson (Ab-Al) fór fram á að
þetta málefni yrði rætt utan dag-
skrár.
Málshefjandi, Hjörleifur Gutt-
ormsson (Ab-Al), sagði tilefni þess-
arar umræðu vera það að undanf-
amar vikur hefði ríkisstjómin verið
að velta því fyrir sér hvort hún
ætti að stuðla að sölu á 300.000
tunnum af saltsíld til Rússlands.
Þetta væri spurning um afrakstur
af 40.000 tonna síldarafla. Hvort
þessi afli færi í bræðslu eða saltað-
ur til manneldis? Gróft reiknað
næmi mismunurinn í verðmæti um
einum milljarði króna; sú vinnings-
von sem við hefðum með því að
greiða fyrir lánafyrirgreiðslu.
4. desember sl. hefði verið undir-
ritaður viðskiptasamningur milli ís-
lands og Rússlands. Samningurinn
gerði ráð fyrir jafnvægi í viðskiptum
landanna en af Rússlands hálfu
væri sá fyrirvari gerður að sam-
komulag tækist um bankaviðskipti
milli Utanríkisviðskiptabanka Rúss-
lands og Landsbanka íslands.
Vegna saltsíldarsamninga hefði
Landsbankinn leitað eftir áliti ríkis-
stjórnarinnar 13. desember. Það
hefði tekið ríkisstjórnina 4 vikur að
svara þessu erindi og svarið þegar
það var loks gefið sl. föstudag leitt
til þess að Landsbankinn neitaði
beiðni Síldarútvegsnefndar um lána-
fyrirgreiðslu við Rússa vegna kaup-
anna. Bankastjóri Landsbankans
hefði m.a. sagt í fjölmiðlaviðtali:
„Við töldum okkur hafa ástæðu til
að slá til með þetta en áhætta fylg-
ir þessu að sjálfsögðu, það vitum
við vel og þess vegna þurftum við
að leita til ríkisstjórnar sem gert
hafði viðskiptasamning við þetta
nýja ríki og fá álit hennar og svo
Seðlabanka á þessu og það er tví-
mælalaust og eftir því hljótum við,
ríkisbankinn, að fara.“
Hjörleifur Guttormsson sagði
síldarhagsmuni okkar í Rússlandi
nú vera augljósa, hagsmunir fyrir-
tækja, atvinna verkafólks, skatt-
tekjur ríkissjóðs o.s.frv. en einnig
gætu framtíðarhagsmunir okkar á
Rússlandsmarkaði verið í húfi. Hjör-
leifur vildi fá skýringar hjá viðskipt-
aráðherra á svari hans til Lands-
bankans. Einnig vildi Hjörleifur
spyija forsætisráðherra hvort hann
vildi ekki beita sér fyrir viðræðum
við Landsbankann þannig að unnt
yrði að hefja söltun upp í síldar-
samning við Rússa þangað til fund-
inn yrði frambúðarfarvegur fyrir
þessi viðskipti. Ennfremur vildi
Stuttar
þingfréttir
Tvírætt silfur
Framsóknarmenn vilja að
fjármálaráðherra ábyrgist silfur
hafsins með silfri ríkissjóðs. Jón
Kristjánsson (F-Al), Halldór
Asgrímsson (F-Al), Jón Helga-
son (F-Sl), Guðni Ágústsson
(F-Sl) og Olafur Þ. Þórðarson
(F-Vf) hafa lagt fram breyting-
artillögu við frumvarp til láns-
fjárlaga fyrir árið 1992. Þing-
mennirnir vilja að: „Fjármála-
ráðherra er heimilt fyrir hönd
ríkissjóðs að ábyrgjast lán, allt
að 300 milljónir króna, til að
greiða fyrir síldarviðskiptum við
Rússland.“
Hjörleifur að nefndir Alþingis, sér-
staklega efnahags- og viðskipta-
nefnd og utanríkismálanefnd, kæmu
að þessu máli og kynntu sér mála-
vöxtu.
Bankaviðskipti
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra taldi ekki gildar ástæður vera
til að mótmæla við ríkisstjórnina.
Það væri ótvírætt hlutverk banka-
stjórnar Landsbankans að taka
ákvarðanir um einstakar lánveiting-
ar bankans. Bankastjórnin gæti
ekki skotið sér undan ábyrgð með
því einu að leita eftir afstöðu ríkis-
stjórnarinnar eins og segði í bréfi
bankastjórnarinnar 13. desember sl.
þar segði m.a. að Landsbankinn
væri reiðubúinn til að lána Utanrík-
isviðskiptabanka Rússlands 15 millj-
ónir bandaríkjadala til 12-18 mán-
aða. Ríkisstjórainni hefði verið ætl-
að að taka afstöðu til afar hárrar
upphæðar. Hann hefði óskað eftir
athugun á þessu máli af hálfu Seðla-
banka íslands og fulltrúa íslands
við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn í Was-
hington. Þegar gögn höfðu borist
voru þau send Landsbankanum
ásamt ábendingu um að bankinn
hlyti sjálfur að taka ákvörðun í
þessu máli á eigin ábyrgð í ljósi
þeirra upplýsinga sem fyrir lægju,
og á grundvelli laga og reglna um
starfsemi bankans.
Ráðherra lagði áherslu á að bank-
astjórnin hefði leitað eftir afstöðu
ríkisstjórnarinnar en ekki farið fram
á beina ríkisábyrgð. Bankastjórnin
hefði svo sjálf tekið þá ákvörðun
að veita ekki lánið. Bankastjórn
Landsbankans hefði verið tjáð að
ríkisstjórnin vildi greiða fyrir því að
traust sambönd tækjust milli rúss-
neskra og íslenskra banka og myndi
beita sér fyrir því að viðræður hæf-
ust svo fljótt sem auðið yrði um
greiðslusamning milli íslands og
Rússlands um almenn bankasam-
skipti. Undirbúningur þessara við-
ræðna væri þegar hafinn.
Agli Jónssyni (S-Al) var efst í
huga að síldin væri nú gengin á
veiðislóð og að ísland hefði gert
viðskiptasamning við Rússland. Það
væri því til staðar markaður og
veiði. Egill taldi það ömurlegan kost
að ríkisstjórn og Landsbanki köst-
uðu þessu máli á milli sín svo vikum
skipti. Það yrði að taka þannig á
þessu máli að unnt væri að hefja
veiði og sölu. Ræðumaður taldi með
tilliti til breyttra stjórnarhátta í
austri, að taka yrði nú nokkra
áhættu til að byggja brýr til Rússa.
Egill Jónsson skoraði á ríkisstjórn-
ina að bregðast nú þannig við að
viðskipti gætu hafist.
Gunnlaugur Stefánsson (A-Al)
sagði niðurstöðu Landsbankans
sannarlega valda miklum vonbrigð-
um. Þetta væri einhliða ákvörðun
Landsbankans; ríkisstjómin hefði
ekki tekið afstöðu. Hann lagði
áherslu á hina miklu hagsmuni sem
hér væru í húfi. Gunnlaugur spurði
forsætisráðherra hvort ekki væri til
þess ástæða að ríkistjórnin tæki nú
afstöðu hið fyrsta til þess að síldar-
söltun fyrir Rússlandsmarkað mætti
halda áfram.
Bankinn er ábyrgur
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði ríkisstjórnina enga ástæðu
hafa haft til þess að búast við því
að svar hennar myndi leiða til þess
að bankinn myndi hætta við að veita
þá fyrirgreiðslu sem hann hefði fyrr
sagst vera tilbúinn til að veita. í
svari ríkisstjórnarinnar hefði ein-
göngu falist að bankinn ætti að
huga að bankalegum sjónarmiðum
og hagsmunum. Áður hefði bankinn
sagst reiðubúinn að veita þetta lán.
Bankinn hlyti að hafa í huga hags-
muni sína þegar slíku væri lýst yf-
ir. Því hefði engin sérstök ástæða
verið fyrir ríkisstjórnina til að ætla
það að svar hennar myndi leiða til
þeirrar niðurstöðu að bankinn hyrfi
frá þeim ráðagerðum sem hann
hefði áður sagst hafa. Forsætisráð-
herra benti einnig á að talsmenn
Síldarútvegsnefndar hefðu haft á
orði að þeir gerðu ráð fyrir að bank-
inn myndi veita einhverja fyrirgre-
iðslu þótt það yrði e.t.v. í eitthvað
minni mæli. Hafi bankinn treyst sér
til þess að veita fyrirgreiðslu í þeim
mæli sem hann hafði áður tjáð sig
reiðubúinn til að gera. - Þótt hann
skyti sér nú bakvið ríkisstjórnina. -
Þá hlyti bankinn að vera tilbúinn
að veita heldur minni fyrirgreiðslu
en þá stóru fyrirgreiðslu sem hann
hefði áður lofað.
Þingmenn stjórnarandstöðu tóku
einróma undir gagnrýni Hjörleifs
Guttormssonar á málsmeðferð ríkis-
stjómarinnar. Lögðu þeir ríka
áherslu á mikilvægi Rússlands-
markaðar. Ákvörðun ríkisstjórnar-
innar eða ákvörðunarleysi vitnaði
um „kemur mér ekki við“-stefnu
ríkisstjómarinnar og jafnvel nei-
kvæða afstöðu gagnvart Rússum,
og væri það furðulegt með hliðsjón
af því að ríkisstjórnin hefði lýst fylgi
sínu við sérstaka neyðarhjálp til
Rússa í nauðum þeirra.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra sagði að hér væri um mikil-
Hjörleifur Guttormsson
vægt mál að ræða og það hefði aldr-
ei staðið á ríkisstjórninni að fjalla
um þetta mál. Ráðherra sagði rangt
sem fram hefði komið í ræðum þing-
manna að ríkisstjórnin hefði tekið
neikvæða afstöðu. Stjóm Lands-
bankans hefði verið bent á að taka
ákvarðanir á grundvelli þeirra laga
og reglna sem um bankann giltu.
Ekki hefði verið mælst til þess að
ríkisstjórnin veiti ríkisábyrgð.
Hjörleifur Guttormsson (Ab-Al)
vonaði að þessi umræða yrði til þess
að eitthvað yrði aðhafst í þessu
máli. Hjörleifur þóttist merkja það
af máli ráðherra að þeim þætti það
miður að Landsbankinn hefði tekið
þá ákvörðun að veita ekki lán til
þessara síldarviðskipta. Hjörleifur
var þeirrar skoðunar að áhættan í
þessum viðskiptum væri ekki svo
skelfileg nema ástandið eystra
versnaði því mun meira.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra vakti athygli á því að á síð-
ustu vikum hefði enn ekki verið ljóst
við hvetja ætti að eiga viðskipti þar
eystra. Ráðherra lagði áherslu á að
leitað yrði réttra viðskiptaleiða og
hann saknaði þess að menn hefðu
ekki kannað fleiri kosti í síldarvið-
skiptum, s.s. afhendingu á minna
magni, vömskipti, að innlendir aðil-
ar settu tryggingar, leitað eftir því
hvort hægt væri að kaupa alþjóðleg-
ar baktryggingar ef hinn rússneski
banki félli frá sínum skuldbinding-
um. Viðskiptaráðherra taldi furðu-
legt að menn þrábæðu um ríkisfor-
sjá á íslandi þegar menn aflegðu
þá stjórnarhætti í viðskiptalöndum
okkar eystra, það væri ekki ríkis-
stjórnarinnar að taka ákvarðanir um
einstakar lánveitingar.
AÐALFUNDUR
Fulltrúaráös sjálfstæðisfélaganna
í Reykjavík
Aðalfundur Fulltrúaráðs sjálfstæðisfélaganna
í Reykjavík verður haldinn í
Átthagasal Hótels Sögu, í kvöld,
miðvikudagskvöldið 15. janúar 1992 kl. 20.30.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Ræða:
Markús Örn Antonsson,
borgarstjóri.
3. Önnur mál.
Stjórnin.