Morgunblaðið - 11.04.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1992
Stjórnskipunarleg-ur mun-
ur á EB — EFTA og EES
eftir Sigurrós
Þorgrímsdóttur
Nokkuð hefur borið á því í dag-
legri umræðu meðal fólks að það
leggur að jöfnu samninginn um Evr-
ópska efnahagssvæðið og aðiid að
Evrópubandalaginu (EB). Einnig
hefur heyrst að margir virðast ekki
gera sér fyllilega grein fyrir hver
sé stjórnskipunarlegur munur á
EFTA-samtökunum og EB.
En stofrianir, markmið, ákvarð-
anataka og almenn umsvif innan
EFTA, EB og fyrirhugað samstarf
EES er mjög ólíkt. Hlutverk þeirra
er einnig ólíkt þar sem EFTA-sam-
tökin eru fyrst og fremst fríverslun-
arsamtök, en Evrópubandalagið er
tollabandalag og jafnframt bandalag
ríkja þar sem sameiginlegur starfs-
vettvangur nær til mun fleiri þátta
en viðskipta eða efnahags. Evrópska
efnahagssvæðið er samningur þess-
ara bandalaga um að koma á fót
víðtæku fríverslunarsvæði sem
grundvallist á sameiginlegum regl-
um og sömu samkeppnisskiiyrðum.
Til að skýra þetta ögn nánar er
rétt að líta á stjórnstofnanir og
hvernig ákvarðanatöku er háttað
innan EFTA, EB og hvernig hún er
fyrirhuguð innan EES.
EFTA
Stjórnstofnun EFTA hefur lítil
sem engin völd heldur sinnir fyrst
og fremst daglegum stjórnunarstörf-
um og þjónar sendifulltrúum aðildar-
ríkjanna. Stofnanir EFTA eru einnig
mjög fáliðaðar, hafa aðeins um 120
starfsmenn en aftur á móti vinna
um 24.000 manns hjá stofnunum
Evrópubandalagsins.
EFTA-samtökin byggjast í raun
aðeins á einni stofnun, EFTA-ráð-
inu, sem hefur sér til aðstoðar fasta-
nefndir til að sjá um tæknivinnuna.
í ráðinu eiga sæti sjö fulltrúar, einn
frá hverju ríki. Hver fulltrúi fer með
eitt atkvæði en reglan er sú að ekki
eru teknar ákvarðanir nema með
samþykki allra aðildarríkjanna.
Framkvæmdastjórn eða aðrir starfs-
menn EFTA hafa ekki sjálfstætt
ákvörðunarvald. Ekki er gert ráð
fyrir því að EFTA hafi neitt yfirþjóð-
legt vald. Aðildarríki EFTA þurfa
því ekki að afsala fullveldi sínu eða
ákvörðunarrétti sínum til stofnana
EFTA.
Evrópubandalagið
Stjórnskipulag Evrópubandalags-
ins byggist meðal annars á því að
aðildarríkin taka ákvarðanir um
samskipti sín í sameiginlegum stofn-
unum. Stofnanir Evrópubandalags-
ins eru ólíkar hvað varðar uppbygg-
ingu og gerð. Annars vegar eru hin-
ar svonefndu yfirþjóðlegu stofnanir
og hins vegar stofnanir, sem eru
tengdar ríkisstjórnum aðildarríkj-
anna beint. Aðildarríki EB hafa
framselt sjálfsákvörðunarrétt sinn í
nokkrum málaflokkum til sameigin-
legra stofnana bandalagsins. Af
þeim máíaflokkum eru landbúnaðar-
málin langviðamest og fer um helm-
ingur útgjalda framkvæmdastjórnar
EB eingöngu til þess málaflokks.
Sjávarútvegsmál aðildarríkjanna
heyra einnig undir þessar sameigin-
legu stofnanir.
Rétt er að taka fram að þessir
málaflokkar, landbúnaður og sjáv-
arútvegur, sem skipta okkur Islend-
inga miklu máli, standa utan samn-
ingssviðs EES.
Viðkomandi stofnanir móta síðan
sameiginlega stefnu fyrir öll aðild-
arríki EB í þessum málaflokkum.
Við slíka sameiginlega stefnumótun
eru hagmsunir bandalagsins í heild
hafðir að leiðarljósi og reynt að úti-
loka sérhagsmuni einstakra ríkja.
Þó er þess gætt í hvívetna að ekki
sé gengið á rétt aðildarríkjanna.
Akvarðanir í þessum málaflokk-
um eru bindandi fyrir einstaklinga,
fyrirtæki og ríki innan bandalagsins,
án þess að leggja þurfi þær sérstak-
lega fyrir stjórnvöld viðkomandi
ríkja.
Yfirþjóðlegu stofnanirnar svo-
nefndu eru: Framkvæmdastjórnin,
Evrópuþingið og Evrópudómstóllinn.
Þeir fulltrúar, sem skipa fram-
kvæmdastjórnina og einnig dómar-
arnir í Evrópudómstólnum, eru
reyndar skipaðir af ríkisstjórnum
aðildarríkjanna, en þeir eru algjör-
lega Óháðir þeim. Þeim er skylt að
vinna að sameiginlegum markmið-
um og hagsmunum bandalagsins en
mega ekki láta hagsmuni eigin
heimaríkis hafa áhrif á verk sín.
Evrópuþingið hefur aftur á móti þá
sérstöðu að til þess er kosið í beinum
kosningum í aðildarríkjunum og því
er ætlað það hlutverk að starfa að
hagsmunum og framgangi Evrópu-
bandalagsins.
Þó þessar stofnanir hafi yfirþjóð-
legt yfirbragð er valdsvið þeirra
mjög takmarkað. Meðferð hins sam-
eiginlega valds er að mestu í höndum
stofnana, sem eru tengdar ríkis-
stjórnum aðildarríkjanna beint, ráð-
herraráðinu og leiðtogaráðinu.
Ráðherraráðið fer bæði með
æðsta ákvörðunarvaldið og einnig
löggjafarvaldið innan bandalagsins.
En það er skipað ráðherrum aðildar-
ríkjanna.
Fulltrúar í ráðherraráðinu geta
beitt neitunarvaldi í málum sem eru
talin geta gengið gegn grundvallar-
hagsmunum einstakra aðiidarríkja.
Leiðtogaráðið gegnir einnig mjög
stóru hlutverki í stefnumótun og
ákvarðanatöku Evrópubandalagsins.
Segja má að ríkisstjórnir aðildarríkj-
anna stjórni bæði stefnumótun og
ákvarðanatöku bandalagsins að
miklu leyti í gegnum þessar stofnan-
ir.
Evrópska efnahagssvæðið
Samvinna EFTA-ríkjanna og Evr-
ópubandalagsins hefur á undanförn-
um árum aukist mjög hratt. Allt frá
árinu 1989 hafa staðið yfír viðræð-
ur, sem hafa haft það að megin
markmiði að kanna möguleika á að
koma á fót einu markaðssvæði fyrir
bæði bandalögin og þau nítján ríki
sem í þeim eru. Formlegum
samningaviðræðum lauk síðan í árs-
byijun 1992 og mun samningurinn
væntanlega taka gildi 1. janúar
1993.
Með þessum samningi er stefnt
að því koma á sameiginlegu efna-
hagssvæði með vörumarkaði á við-
skiptatálma og hindrunarlausum
fjármagnsmarkaði. Ennfremur að
fella niðui' hindranir varðandi bú-
setuskilyrði og réttindi til atvinnu-
rekstrar.
Með stofnun Evrópsks efnahags-
svæðis, sem nítján ríki verða aðilar
að, er nauðsynlegt að koma á fót
sameiginlegum stofnunum. EFTA-
ríkin og EB eru því sammála um
að koma á fót stofnun til að sjá um
framkvæmd EES-samningsins. Slík-
ar stofnanir verða þó að vera byggð-
ar upp á jafnréttisgrundvelli. EFTA-
ríkin og EB verða að hafa jafnan
rétt til þátttöku í þessum stjórnstofn-
unum og frumkvæðisréttur liggja
hjá báðum aðiium.
Ekki er fyrirhugað að yfirfæra
OPNUN RABHUSS
Vegna flutnings í
Ráöhús Beykjavíkun
Regluleg starfsemi í Ráöhúsinu
hefst þann 15. apríl og verða
borgarskrifstofur framvegis opnar
alla virka daga frá kl. 8:20 tiM 6:15,
nema gjaldkeradeild til 16:00
Það gæti verið gott
að geyma þessa auglýsingu
t.d. f símaskránni.
veröa borgarskrifstofur Austurstræti 16
og Pósthússtræti 9 lokaðar mánudaginn
13. apríl og þriöjudaginn 14. apríl.
Báöa dagana verður símaþjónusta við aliar
deildir opin sem hér segir:
Mánudag 13. apríl frá kl. 8:20 til 16:15
Þriðjudag 14. apríl frá kl. 8:20 til 12:00
Nýtt símanúmer á borgarskrifstofum,
Ráðhúsi Reykjavíkur er:
63 20 00
Beint innval eftir deildum:
Borgarbókhald 632130
Borgargjaldkeri/lnnheimtudeild 632060
Endurskoðunardeild 632100
Fjármála- og hagsýsludeild 632080
Slýrifstofa borgarstjóra 632020
Starfsmannahald/Launadeild 632111
Upplýsingaþjónusta 632005
RáðlÉÉ VBPðUP OPÍÖ
til sýnis eftirtalda daga um páskana,
ásamt sýningu um byggingarsögu hússins.
Skírdag, 16. apríl frá kl. 12:00 til 18:00
Laugardag, 18. apríl frá kl. 12:00 til 18:00
Mánudag,
SkriMa
20. apríl frákl. 12:00 til 18:00
'
__________________________________________________________________

Sigurrós Þorgrímsdóttir
„Ekki er fyrirhugað að
yfirfæra löggjafarvald-
ið til þeirra aðila sem
munu annast ákvarð-
anatöku iniian stofnana
EES. Þjóðþing EFTA-
ríkjanna munu halda
þeim rétti sínum að
samþykkja öll ný lög.“
löggjafarvaldið til þeirra aðila sem
munu annast ákvarðanatöku innan
stofnana EES. Þjóðþing EFTA-ríkj-
anna munu halda þeim rétti sínum
að samþykkja öll ný lög. Allar
ákvarðanir sem teknar verða í sam-
eiginlegu EES-nefndinni, sem mun
sjá um daglegan rekstur EES, verð-
ur að leggja fyrir þjóðþingin svo þær
verði að lögum. Ef þjóðþingin hafna
ákvörðunum verður nefndin að taka
málið fyrir að nýju. Ákvarðanataka
verður að vera gerð sem samhljóða
samþykkt samningsaðila. Þetta þýð-
ir að ef eitt EFTA-ríki eða Evrópu-
bandalagið er ekki sammála ein-
hverri ákvörðun sem taka á í þessum
sameiginlegu stofnunum nær hún
ekki fram að ganga.
Stofnanir EES munu fyrst og
fremst þjóna samningsaðilum sem
eru EFTA-ríkin og EB og þessar
stofnanir verða að fara að þeirra
fyrirmælum. Bæði EFTA-ríkin og
Evrópubandalagið hafa lagt áherslu
á að sjálfstæði þeirra skerðist ekki
við myndun slíks sameiginlegs efna-
hagssvæðis.
Grundvallarmunur
Eins og sjá má á framanrituðu
er grundvallarmunur á EFTA, EB
og EES. Skipulag og starfssvið
EFTA er miðað við það að aðildarrík-
in þurfi ekki að afsala eða að tak-
marka á nokkurn hátt fullveldi sitt
né framselja stofnunum samtakanna
ákvörðunarvald yfir þeim. Samstarf
aðildarríkjanna er einnig einungis
bundið við viðskipti en ná ekki til
annarra sviða alþjóðastjórnmála.
Samstarf EB-ríkjanna er mun víð-
tækara og allt annars eðlis en með-
al EFTA-ríkjanna. Aðildarríki EB
hafa afsalað sjálfsákvörðunarrétti
sínum í einstökum málaflokkum til
stofnana bandalagsins. Þetta veldur
því að aðildarríkin geta ekki tekið
sjálfstæðar ákvarðanir í einstökum
inálaflokkum heldur verða að hlíta
þeim ákvörðunum sem meirihlutinn
hefur tekið á vettvangi stofnana
Evrópubandalagsins.
Aðildarríki Evrópubandalagsins
hafa því framselt frjálst ákvörðun-
arvald sitt á einstökum sviðum til
yfirþjóðlegra stofnana í þágu sam-
eiginlegra hagsmuna.
Samningurinn um EES byggist á
jafnrétti þeirra ríkja sem aðild eiga
að honum. Ekki er um að ræða nein-
ar yfirþjóðlegar stofnanir á borð við
Framkvæmdastjórnina eða Evrópu-
þingið innan EES. Löggjafarvald
verður áfram í höndum þjóðþinga
EFTA-ríkjanna en ekki yfirfært til
stofnana EES. í öllum stofnunum
EES munu sitja fulltrúar aðildar-
ríkja EFTA og fylgja þar fyrirmæl-
um ríkisstjórna sinna. Aðildarríki
EES munu ekki þurfa að framselja
fullveldi sitt til stofnana EES.
Höfundur er
sijórnmálafræðingur.