Morgunblaðið - 11.04.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1992
Aukið eftirlit Verðlags-
stofnunar er kærkomið
fyrir Mj ólkursamsöluna
eftir Guðlaug
Björgvinsson
Málefni Mjólkursamsölunnar hafa
verið til umræðu í fjölmiðlum á und-
anförnum vikum. Eitt þeirra mála
sem í sviðsljósinu hafa verið tengist
ásökunum um að Mjólkursamsalan
beiti óréttmætum viðskiptaháttum í
verslunum og bjóði sérstakan afslátt
af sýrðum mjólkurvörum með því
skilyrði að keppinauti í sama vöru-
flokki verði ýtt til hliðar. Verðlags-
stofnun og Verðlagsráð tóku það
mál til sérstakrar athugunar án þess
að nokkur sök væri sönnuð. Mjólk-
ursamsalan hélt í ítarlegri greinar-
gerð til Verðlagsstofnunar fram sak-
leysi sinu en því miður stóð í þessu
máli orð gegn orði og þannig er stað-
an enn í dag.
Verðlagsstofnun tilkynnti hins
vegar að embættið myndi héðan í
frá fylgjast enn betur en fyrr með
viðskiptaháttum Mjókursamsölunn-
ar. Með auknu eftirliti er Verðlags-
stofnun að rækja lögbundnar skyld-
ur sínar og hefur hún boðað að átak
í þeim efnum muni ná til sem flestra
fyrirtækja sem á einn eða annan
hátt gætu verið í aðstöðu til þess
að misnota sterka stöðu sína.
Eftirlit Verðlagsstofnunar með
starfsemi Mjólkursamsölunnar er
hins vegar ekki nýtt af nálinni. Á
undanförnum árum hefur Mjólkur-
samsalan í Reykjavík oftsinnis upp-
lýst embættið um viðskiptahætti
sína og ýmis önnur málefni fyrirtæk-
isins. Vitneskja réttra aðila um innra
starf Mjólkursamsölunnar hefur því
lengi verið til staðar og er það vel.
Með því móti hefur Mjólkursamsalan
í Reykjavík margsinnis hreinsað sig
af ásökunum og aðdróttunum sem
jafnvel hafa birst opinberlega án
þess að eiga við rök að styðjast.
Enn frekari upplýsingagjöf og
hert eftiriit í þessum efnum er Mjólk-
ursamsölunni þar af leiðandi einung-
is fagnaðarefni. Það er í raun kær-
komið tækifæri til þess að staðfesta
það í eitt skipti fyrir öll að Mjólkur-
samsalan fari að lögum í hvívetna
og fari með einkasöluheimild sína á
mjólk í takt við þær skyldur sem
fyrirtækinu eru lagðar á herðar.
Enda þótt Mjólkursamsalan hafi
að öliu jöfnu látið það nægja að
verjast ásökunum með upplýsinga-
ráðgjöf til réttra opinberra aðila er
sjálfsagt í kjölfar þeirrar opinberu
umræðu sem átt hefur sér stað um
meinta „valdníðslu" fyrirtækisins að
upplýsa eftirfarandi:
76 nýjar MS-vörur á 11 árum
í verslunum um allan heim glíma
bæði kaupmenn, heildsalar og fram-
leiðendur við þann vanda að fjöl-
breytni í vöruvali hefur aukist langt
umfram hillu-, gólf- og kælipláss
verslana. Hér á Islandi er vandinn
sá sami og í tilfelli Mjólkursamsöl-
unnar e.t.v. sérstaklega mikill vegna
öflugrar vöruþróunar og verulegrar
aukningar í vöruvali á liðnum árum.
Má í því sambandi nefna að í fram-
leiðslu MS hefur einstökum vöru-
og bragðtegundum fjölgað úr 31
árið 1980 í 107 vöru- og bragð-
tegundir á árinu 1991. 76 nýjar
MS-vörur á neytendamarkað hafa
þannig bæst við á 11 árum.
Augljóst er að þessar vörur keppa
um hillupláss verslana við bæði sjálf-
ar sig og vörur annarra framleiðenda
hvort sem þeir eru í beinni sam-
keppnþ við Mjólkursamsöluna eða
ekki. Á þessum sama tíma hefur,
með bættri þjónustu og ijölgun vöru-
flokka, tekist að auka sölu á sýrðum
mjólkurvörum um 50%. íslenskur
keppinautur í þeirri grein hefur síðan
náð ágætum árangri þar til viðbótar
og vegna öflugs markaðsstarfs
beggja aðila hefur vörutegundum
fjölgað hratt og þrengsli í kæliskáp-
um um leið aukist.
Hörð samkeppni um hillupláss
Langt er síðan samkepnni fram-
leiðendanna tveggja í sýrðum mjólk-
urvörum um pláss í kæliskápum
verslana hófst. Keppinautur MS reið
á vaðið og falaðist m.a. eftir auknu
rými í verslunum gegn afsláttarkör-
um og heimild til kaupmanna um
að skila til baka því sem ekki seld-
ist. í kjölfar þess hefur þrýstingur
frá kaupmönnum á Mjólkursamsöi-
una um afsláttarkjör til jafns við
keppinautinn aukist yerulega. Hefur
það leitt til þess að í auknum mæli
hafa að undanförnu verið gerðir
gagnkvæmir viðskiptasamningar við
kaupmenn. I þeim fær kaupmaður-
inn betri kjör en áður og Mjólkur-
samsalan betri framsetningu á vör-
um sínum en ella. Við slíka
samningagerð, eins og í öllum öðrum
tengslum við endurseljendur, er
starfsfólki Mjólkursamsölunnar upp-
álagt að nefna aldrei nöfn einstakra
keppinauta. Óhjákvæmilegt er hins
vegar að aukið rými eins aðila bitni
á plássi annarra nema kælirými við-
komandi verslunar sé einfaldlega
aukið.
Samkeppni fyrst og fremst
við útlönd
Einkasöluheimild Mjólkursamsöl-
unnar á mjólk leggur mikla þjóð-
félagslega ábyrgð á herðar fyrirtæk-
isins. Fyrirtækinu er treyst fyrir
umfangsmikilli þjónustu við neyt-
endur og hefur Mjólkursamsalan
leitast við að rækja skyldur sínar í
þeim efnum af kostgæfni. Vönduð
og dagleg þjónusta við kaupmenn
og aðra endurseljendur, öflug vöru-
þróun, sa'mkeppnishæfni við ná-
grannalönd í verðlagningu, strangar
gæðakröfur o.m.fl. hefur verið leið-
arljós Mjólkursamsölunnar í langan
tíma.
Heiðarleg íslensk samkepni sem
veitir Mjólkursamsölunni aðhald og
tryggir hagsmuni neytenda enn
frekar er því af hinu góða og á þann
hátt er það vilji starfsfólks Mjólkur-
samsölunnar að koma í veg fyrir
slíkt. Það er hins vegar metnaðar-
mál innan fyrirtækisins að standa
sig í hvers kyns samkeppni og sam-
anburði og í þeim efnum beinir
Mjólkursamsalan ekki síst augutn
sínum út fyrir landsteinana og býr
sig um leið undir væntanlega sam-
keppni erlendis frá.
Um leið og slík samkeppni lítur
dagsins ljós skiptir sterk staða
Mjólkursamsölunnar á íslenskum
neytendamarkaði og góð framsetn-
ing MS-vara í verslunum afar miklu
máli. Þannig er þess freistað að
treysta undirstöður íslenskrar mjólk-
urvöru sem allra best. Fráleitt er
að ætla að aukin markaðssókn á
síðustu mánuðum sé til komin vegna
Guðlaugur Björgvinsson
„Það er einlæg skoðun
stjórnenda Mjólkur-
samsölunnar að í þessu
máli hafi fyrirtækið
hreinan skjöld og
markmið þess um vand-
aða þjónustu o g heiðar-
lega viðskiptahætti hafi
hvívetna verið haldin.“
þeirrar takmörkuðu samkeppni sem
Mjólkursamsalan býr við um þessar
mundir frá íslenskum keppinautum.
Vinnureglur „á vettvangi"
Við aðlögun Mjólkursamsölunnar
að þessari vaxandi samkeppni, m.a.
með breyttum- söluaðferðum, hefur
fyrirtækið sett sjálfu sér og tengilið-
um þess við kaupmenn og aðra
endurseljendur sjálfsagðar vinnu-
reglur. Skýrt hefur verið tekið fram
að það sé ekki stefna Mjólkursamsöl-
unnar að einbeita sér sérstaklega
að íslenskum samkeppnisaðilum.
Stjórnendum Mjólkursamsölunnar
er ekki kunnugt um að sú einfalda
vinnuregla að nefna ekki nöfn ein-
stakra keppinauta við endurseljend-
ur hafi verið brotin.
Sölumenn MS hafa einnig ítrekað
neitað því að hafa haft sérstakt
frumkvæði að því að einum keppi-
nauta fremur en öðrum yrði ýtt til
hliðar tii þess að tryggja betri fram-
setningu MS-vara gegn þeim afslátt-
arkjörum sem boðin hafa verið.
Mjólkursamsalan harmar það hins
vegar ef í einhveijum tilvikum hafi
mátt skilja orð sölumanna á vett-
vangi þannig að skilyrði fyrir afslátt-
arkjörum væri að vörur tilgreinds
samkeppnisaðila yrðu ekki seldar.,,
Slíkt væri hvorki í samræmi við þjón-
ustu- né samkeppnisstefnu Mjólk-
ursamsölunnar og einungis til þess
fallið að skaða ímynd fyrirtækisins
gagnvart bæði kaupmönnum og
neytendum. í framhaldi af þessum
umræðum hafa vinnureglur Mjólk-
ursamsölunnar því verið áréttaðar
og það brýnt fyrir sölumönnum fyrir-
tækisins að vinna störf sín sam-
kvæmt starfslýsingu, vanda orðaval
sitt og standa heiðarlega að hvers
kyns markaðssókn.
Mjólkursamsalan með
hreinan skjöld
Það er Mjólkursamsölunni kapps-
mál að eiga hnökralaus og óað-
finnanleg viðskipti við kaupmenn og
neytendur á íslandi. í harðri sam-
keppni hefur það gerst að meintir
misbrestir í þeim efnum hafi verið
tíundaðir rækilega í ijölmiðlum og
þung orð fallið í hita leiksins.
Ásakanir um mispotkun á aðstöðu
Mjólkursamsölunnar, með t.d. hót-
unum varðandi dreifingu mjólkur í
skjóli einkasöluheimildar, eru alvar-
íegar, enda slíkt ekki aðeins ósmekk-
legt og ósiðlegt heldur beinlínis lög-
brot. Ekkert slíkt samiýmist mark-
aðsstefnu fyrirtækisins. Það er ein-
læg skoðun stjórnenda Mjólkursam-
sölunnar að í þessu máli hafi fyrir-
tækið hreinan skjöld og markmið
þess um vandaða þjónustu og heiðar-
lega viðskiptahætti hafi hvívetna
verið haldin.
Höfundur er forstjóri
Mjólkursamsölunnnr í Rcykjavík.
—-----»--» ♦----
Óháð lista-
hátíð haldin
síðsumars
LISTAHÁTIÐNÓ ’92 heita sam-
tök, sem ætlunin er að stofna á
sunnudag, en ætlunin er að mynda
breiðfylkingu listamanna, sem
vinni að því að gera Iðnó að óháðu
fjöllistahúsi eins og það er orðað.
Á listahátíðinni í sumar er ætlunin
að stefna saman þátttakendum úr
öllum Iistgreinum, óháða stefnum
og straumum.
Opinn stofnfundur samtakanna
verður haldinn sunnudaginn 12. apríl
klukkan 17 í Djúpinu og samkvæmt
fréttatilkynningu geta þeir tekið
þátt, sem „telja sig listskapendur í
myndlist, ljóðlist, ritlist, leiklist, tón-
list, danslist o.s.fi-v.“
Norðurlönd á dálkum dagblaðanna - Danmörk:
Ég geri ekkert tilneyddur
eftir Dorte Remar
Jacob de Tusch-Lee lítur á Evrópubandalag
framtíðarinnar og innri markað sem fyrir-
heitna landið. Að geta stigið upp í bíl og
ekið til annars lands án þess að hafa áhyggj-
ur af vegabréfi eða tollareglum. Að fá tæki-
færi til menntunar í ’frönskum skóla, eða
að foreldrar hans geti á eftirlaunaaldri setzt
að á Ítalíu, ef þau langar til, jafngildir í
hans huga frelsinu til að velja. Og einmitt
frelsið er mikilvægt fyrir þennan 16 ára
menntaskólanema frá Helsingör sem hikar
ekki við að lýsa sjálfum sér sem miklum
einstaklingshyggjumanni og verðandi
heimsþorgara.
- Ég er fylgjandi nánari tengslum við
Evrópu, því ekki er allt jafn dásamlegt í
Danmörku og margir Danir vilja vera láta.
Félagsmálakerfið er einstakt, en við getum
lært margt af öðrum löndum um hvernig
á að lifa lífinu.
Hann þekkir opnari þjóðlega menningu
frá mörgum heimsóknum sínum tii ísraels,
þar sem margir úr fjölskyldu hans búa.
Þangað fluttu þeir á sjöunda áratugnum
þegar gyðingar voru sviptir réttindum í
Póilandi. Foreldrar Jacobs kusu árið 1969
að flýja til Danmerkur þegar þeim var
Og einmitt frelsið er mikilvægt
fyrir þennan 16 ára mennta-
skólanema frá Helsingör sem
hikar ekki við að lýsa sjálfum
sér sem miklum einstaklings-
hyggjumanni og verðandi
heimsborgara.
meinað að sækja sér vinnu eða menntun í
heimaiandi sínu.
- Ég er 100% Dani, svo ljóst er að það
er á einhvern hátt vegna ætternis míns sem
ég er svona eindregið fylgjandj samvinnu
Danmerkur við önnur lönd. Þegar á allt er
litið er Danmörk ekkert sérstök. Við eigum
ekki mörg stór skáld og listamenn, að frá-
töldum H.C. Andersen, Karen Blixen og
Kierkegaard. Hér er eitthvað svo þröngt
og búralegt, og við einblínum allt of mikið
á Bandaríkin og Vestur-Evrópu.
Fyrstu fimm ár skólagöngunnar stundaði
Jacob nám í einkaskól, en hann varð þreytt-
ur á allri hópvinnunni og skipti yfir í venju-
legan barnaskóla. Eftir tvö ár þar skipti
hann enn um skóla áður en hann innritað-
ist í Menntaskóla Helsingör, þar sem hann
Jacob de Tusch-Les Ljósm.:LarsJohannesen
er í stærðfræðideild.
- Ég vildi gjarnan reyna fleiri ólíka skóla,
og mér líst vel á sænska kerfið með þrí-
skiptum grunnskóla. Uppáhalds fögin mín
í menntaskólanum eru danska, stærðfræði
og félagsfræði, og seinna meir langar mig
til að verða blaðamaður með hagfræði sem
sérfag. Hugsanlega gæti ég orðið fréttarit-
ari Börsen í Póllandi. Þar eru breytingarnar
svo örar, og enginn vissi fyrir þremur árum
að kauphöll yrði opnuð í Varsjá.
Sem stendur legg ég áherzlu á það sem
ég hef gaman af. Margir unglingar hugsa
í dag um menntun þega þeir velja sér náms-
braut. Mér finnst dálítið hættulegt að ein-
skorða sig, því alltaf má fá viðbótarmennt-
un.
- En þetta fer að sjálfsögðu einnig eftir
meðaltali einkunna hjá hveijum og einum.
Hjá mér er það 10,8 (innskot: á einkunna-
skala 13, en mjög sjaldan er gefið hærra
en 11) og ég er sennilega dálítið metnaðar-
gjarn. Ég á einfaldlega erfitt með að setj-
ast niður og vinna eitthvað verkefni ilja.
Fái ég lélega einkunn get ég alltaf sagt
við sjálfan mig að ég hafi gert mitt bezta.
- Helsingör menntaskólinn er vinstri-
sinnaður skóli, en þótt ég sé frekar borgara-
lega sinnaður valdi ég þann skóia að yfir-
lögðu ráði. Það er uppörvandi að umgang-
ast þá sem hafa aðra skoðun en þú sjálf-
ur. En það getur verið erfitt að vera sá
eini sem ekki tekur þátt í verkefninu !Nor-
rænt dagsverk, vegna þess að ég vil ekki
styðja þessi áveðnu pólitísku markmið.
- Ég er mjög' mikill einstaklingshyggju-
maður og get ekki markað mér bás. Ég
er félagi í skákklúbb, leik á saxófón í stór-
sveit menntaskólans, og get vel hugsað
mér að drekka mig fullan við hátíðleg tæki-
færi - en það getur enginn sagt mér að
ég eigi að gera það.
Samtalið birtist upphaflega í Helsingör
Dagblad, 28. september 1991.