Morgunblaðið - 11.04.1992, Blaðsíða 23

23
\MORGUNBLAÐIÐ LAUGAHDAGUR'h. APRÍL 1992
Morgunverðarfundur um fiskveiðistjórnun:
\ ' "3”~
Arður af nýtingu fiskistofna gæti
numið 15-25 milljörðum króna
-segir Ragnar Árnason prófessor
Á morgunverðarfundi Félags viðskiptafræðinga og hagfræðinga í
gærmorgun kom fram í máli Ragnars Árnasonar prófessors við við-
skipta-og hagfræðideild Háskólans að hreinn arður af skynsamlegri
nýtingu fiskistofna gæti numið 15-25 milljörðum króna. „Með hreinum
arði er hér átt við virðisauka umfram allan þjóðhagsiegan kostnað þar
á meðal vinnulaun og fjármagnskostnað. Hreinn arður er með öðrum
orðum hagnaður fyrir skatta og greiðslu fyrir aflakvóta,“ segir Ragn-
ar. Fundurinn var haldinn á Holliday Inn og auk Ragnars voru frum-
mælendur þeir Rögnvaldur Hannesson prófessor við Verslunarháskól-
ann í Bergen og Sveinn Hjöi-tur Hjartarsson hagfræðingur LÍÚ. Yfir-
skrift fundarins var „íslensk fiskveiðistjórnun: Veiðigjald eða ekki?“
í máli Ragnars kom fram að hér
væru um háar tölur að ræða því
þessi mögulegi arður væri af sömu
stærðargráðu og allir tekjuskattar
einstaklinga og fyrirtækja. „Áður en
gengið er til verks að innheimta
þessa upphæð af útgerðinni er hins-
vegar vert að gæta að tvennu,“ seg-
ir Ragnar. „í fyrsta lagi fer því fjarri
að allur þessi arður sé til staðar nú.
I öðru lagi er þess að gæta að sá
hluti hans sem til staðar er fellur
alls ekki í skaut útgerðarmanna
einna.“
Ragnar segir að framangreindur
arður, 15-25 milljarðar kr. á verðlagi
ársins í ár, miðist við hagkvæma
jafnstöðu þar sem fiskistofnarnir
hafi verið byggðir upp í hagkvæma
stærð, fiskiskipaflotinn stórlega
minnkaður og tekin upp hagkvæm
sókn. Af þessum þremur atriðum
hafi aðeins orðið verulegur árangur
í minni og hagkvæmari sókn, hitt
tvennt sé að mestu ógert. Því sé
aðeins fjórðungur eða fimmtungur
af væntanlegum fiskveiðiarði fram-
tíðarinnar til staðar nú.
Rök með og á móti gjaldtöku
í máli sínu rakti Ragnar Árnason
nokkuð rök með og á móti veiðileyfa-
eða aflagjöldum. Hann segir m.a. að
ein röksemdin sem heyrst hafi fyrir
veiðigjaldi sé að það sé hagkvæmara
en aðrir opinberir skattar. „Það er
mikið tii í því. Flestir hefðbundnir
skattar skattar þar á meðal tekju-
skattar, tollar og jafnvel virðisauka-
skattur brengla verðkerfið og draga
þannig úr hagkvæmni hagkerfisins,"
segir Ragnar. „Veiðigjald sem lagt
er á með réttum hætti, til dæmis á
kvóta-eða aflaverðmæti, er skatt-
lagning á auðlindarentu. Slíkur auð-
lindaskattur dregur ekki úr hag-
kvæmni kerfisins. Af þessum ástæð-
um virðist það vera þjóðhagslega
hagkvæmt að leggja á hæfilegt
kvótagjald og lækka aðra skatta, til
dæmis tekjuskattinn á móti. Málið
er hins vegar ekki alveg svona ein-
falt. Fyrst er þess að geta að þau
áhrif á hagkerfíð sem tekjuskattur-
inn og önnur opinber gjöld hafa,
nema ekkþ neinum stórkotslegum
upphæðum. Vart er unnt að ímynda
sér að þau séu meira en 5% af skatt-
tekjunum sjálfum. Samkvæmt þessu
er ekki eftir miklum þjóðhagslegum
ábata að slægjast. Miðað við há-
marksupphæð kvótagjalds er hann
að öllum líkindum langt innan við 1
milljarð króna á ári.“
Ragnar nefnir einnig að síður en
svo sé ólíklegt, og jafnvel líklegt, að
ríkisvaldið freistaðist til að halda
eftir hluta af kvótagjaldinu t.d. 5%
eða meira og yki þannig skatttekjur
sínar. Þá vaknaði sú spurning hvort
víst væri að ríkið ráðstafaði þeim
Qármunum betur en einstaklingarnir.
Sterkustu rökin fyrir breyttri
skiptingu fiskveiðiarðisins eru að
mati Ragnars réttlætisrökin. Hins-
vegar séu þær skoðanir sem fram
hafa komið um að hverfa þurfi frá
kvótakerfinu til að ná fram réttlátari
skiptingu fiskveiðiarðsins ekki á rök-
um reistar, þar sem ljóst sé að án
kvótakerfis í einhverri mynd væri
að öllum líkindum lítið um fiskveið-
iarð til skiptanna.
Aflagjald innheimt við löndun
í iok máls síns greindi Ragnar frá
þeim hugmyndum sem hann hefði
um skiptingu fiskveiðiarðsins verði
það talið nauðsynlegt að réttlætisá-
stæðum að innheimta stærri hluta
arðsins. „Við upphaf fiskveiðiárs í
september 1993 verði tekið upp end-
urbætt kvótakerfi'ásamt ákvæðum
um innheimtu tiltekins hluta físk-
veiðiarðsins," segir Ragnar. „Þennan
hluta er unnt að innheimta með
ýmsum hætti. Nærtækast virðist þó
að leggja viðeigandi gjald á aflaverð-
mæti sem innheimt yrði við löndun.
Miðað við aðstæður þar á meðal tak-
markaða greiðslugetu útgerðarfyrir-
tækja um þessar mundir virðist sjálf-
sagt að byija með lágt gjald en
hækka það síðan í þrepum til dæmis
á næstu 10 árum í það hlutfall af
fiskveiðiarðinum sem að er stefnt. í
þessu samhengi er rétt að ítreka
tvennt. I fyrsta lagi er þýðingarmik-
ið að stjórnvöld tilkynni áætlun sín
fyrir fram og það hlutfall sem ætlun-
in er að innheimta. Slík yfirlýsing
auðveldar áætlunargerð fyrirtækja
og eykur líkurnar á því að kvóti
gangi kaupum og sölum á réttu verði.
I öðru lagi er það afar mikilvægt að
stjórnvöld taki á sig rögg og ákveði
árlegan heildarkvóta með það fyrir
augum að byggja upp fiskistofnana.
Vel hannað kvótakerfi tryggir að
leyfílegur hámarksafli er tekinn með
hagkvæmasta hætti."
Veiðigjald heppilegt
Rögnvaldur Hannesson talaði
næst á eftir Ragnari og var sam-
mála um að veiðigjald í einhverri
mynd væri heppilegt þar sem það
ylli ekki skekkjum í hagkerfinu.
Rögnvaldur segir að þótt engan veg-
inn sé sjálfgefið að hið opinbera nýti
arðinn af fiskveiðum betur en ein-
staklingar sé það samt sín skoðun
að heppilegra sé að hið opinbera
hafi þá nýtingú með höndum enda
sé lögbundið að fiskurinn sé eign
allrar þjóðarinnar. Hvað varðar það
með hvaða hætti veiðigjaldi sé komið
á segir Rögnvaldur segir að það
megi hugsa að kvótinn sé boðinn út.
Fyrirtækin hafi þá eftir sem áður
hagsmuni af því að nýta hann og
jafnvel meiri hagsmuni eftir að hafa
greitt fyrir hann gjald.
Aflagjald þegar til staðar
Sveinn Hjörtur Hjartarsson ræddi
nokkuð um þróun stjórnunar á fisk-
veiðum frá því að kvótakerfinu var
fyrst komið á og þar til núgildandi
lög voru samþykkt um áramótin
1990/1991. Hugmyndir um veiði-
leyfa-eða aflagjöld hafi ekki hlotið
neinn hljómgrunn innan sjávarút-
vegsins þrátt fyrir að öflugir tals-
menn styðji slíkan málsstað. En vísir
að aflagjaldi sé þegar til staðar. „Því
miður var fyrsti áfanginn að auðlind-
askatti lögfestur á Alþingi nýlega,"
segir Sveinn Hjörtur. „í lögum uni
Hagræðingarsjóð sjávarútvegsins er
kveðið á um að þau 12.000 tonn af
þorskígildum sem sjóðnum hafði áður
verið úthlutað skuli seld og afrakst-
urinn af þeirri sölu renni til Hafrann-
sóknarstofnunnar. Þetta er ekkert
annað en auðlindaskattur og í raun
óþarft að deila um það hvort eða
hvenær slík leið skuli valin. Það þýð-
ir hinsvegar alls ekki að menn þurfi
að vera sammála þessari leið.“
Sveinn Hjörtur segir að deilurnar
um auðlindaskatt séu fyrst og fremst
um það með hvaða hætti sjávarút-
vegurinn eigi að skila afrakstrinum
til fólksins. Svo mikill ágreiningur
hafi verið um þetta atriði að öll önn-
ur umræða um fiskveiðistjórn hafi
fallið í skuggann. „Við sem höfnum
auðlindaskatti eða veiðileyfagjaldi
viljum að hugsanlegur ávinningur af
þeirri hagræðingu sem atvinnugrein-
in nær vegna fiskveiðistjórnunar fari
í að bæta afkomu greinarinnar og
styrkja veika fjárhagslega stöðu
hennar. Þeir skattar sem lagðir verða
á atvinnuveginn verði almenns eðlis
og greiddir í samræmi við afkomu
en ekki fyrirfram í formi uppboðs-
greiðsla eða veiðigjalds," segir
Sveinn Hjörtur. „Rétt er að geta
þess hér að Lögfræðistofnun Há-
skóla íslands telur að uppboð á kvóta
stangist á við þá grein í stjómarskrá
landsins sem kveður á um lögvernd-
un atvinnuréttinda."
í máli Sveins kom ennfremur fram
að hörð samkeppni frá ríkisstyrktum
sjávarútvegi í nágrannalöndum okk-
ar gerði það að verkum að íslenskur
sjávarútvegur þyldi ekki að vera
íþyngt með tilkostnaði sem sam-
keppnisaðilar sleppa við að borga.
^egravoruvci
Hgarður við Sund tre.ur nú te.ð m, um -
verd hetur lækkað stórlega!
kiDtavinir taka vörur sínar beint af
ipöllum. Fersk kjötvara og brauðvara
,ú pökkuð í nevtendaumbuðir.
,uliorðna,sportvara snv 7 ði.
búsáhöld o. fl- Urvals vara a frabæru
Staðgreiðsluafsláttur af öllum vorum.
jyx
AIIKUG4RDUR