Morgunblaðið - 20.08.1992, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 1992
Finnar glíma við efna-
hagslega lungnabólgu
eftir Jaakko
Iloniemi
Sumarið hefur verið heitt í Finn-
landi, hlýrra en nokkurt annað
sumar í áratugi. Það hefur einnig
hitnað í kolunum í stjórnmálunum
og það í öfugu hlutfalli við vax-
andi kuldatíð í efnahagsmálunum.
Flestir landsmenn vita ekki hvað-
an á sig stendur veðrið. Bölmóð-
ur - og það er nóg af honum -
einkennir alla umræðu. Góðar
fréttir fara framhjá flestum.
Helstu hagtölur benda til þess
að efnahagskreppa blasi við.
Rúmlega 13% atvinnufærra
manna hafa enga vinnu. Gjald-
þrotin dynja yfir hvert af öðru.
Flestir bankanna verða að leita
eftir ríkistryggingu eða annars
konar stuðningi. Hins vegar eykst
útflutningur til muna en gallinn
er sá að útflutningsgreinarnar
skila ekki nema um 20% af lands-
framleiðslunni (GDP) og eru því
ekki nógu veigamiklar í atvinnu-
lífinu til að góðærið þar leiði til
afgerandi vaxtar á öðrum sviðum
efnahagslífsins.
Fyrir ríkisstjórn Esko Aho for-
sætisráðaherra er það þrautinni
þyngra að ná jöfnuði milli ríkisút-
gjalda og tekna. Þrátt fyrir niður-
skurð ýmissa útgjalda hafa er-
lendar lántökur átt sér stað í stór-
um stíl. Þá hefur hið mikla at-
vinnuleysi haft aukin útgjöld í för
með sér á sama tíma og skatta-
tekjur hafa dregist saman.
Allir viðurkenna að þetta geti
ekki gengið svona öllu lengur.
Óvenju háir vextir eru hluti vand-
ans. Fyrirtæki eru vandfundin
sem staðið geta undir 16% vöxtum
í 3% verðbólgu. Vextirnir þykja
benda til þess að á fjármagns-
markaði séu menn vantrúaðir á
að tenging finnska marksins við
evrópsku mynteininguna, ECU,
haldi. Flestir eigi von á því að um
síðir verði gengi marksins fellt.
Hins vegar eru engar raunveru-
legar ástæður til þess að fella
gengið. Finnskar útflutningsvörur
standast samkeppni við útflutning
annarra rílq'a og verðbólgan er
meðal þess lægsta í Evrópu. Mörg
fyrirtæki ráða nýtt fólk meðan
flest fækka þó starfsmönnum.
í október fara fram kosningar
til bæjar- og sveitarstjóma og
kemur það fram í umræðunni um
efnahagsmálin. Forsetakosning-
arnar 1994 setja jafnvel enn meira
mark á efnahagsumræðuna.
Mörgum stjórnmálaskýrandanum
virðist sem fyrir stjómmálamönn-
um, sem ganga með það í magan-
um að bjóða sig fram til forseta,
vaki það eitt að reyna auka mögu-
leika sína við forsetakosningam-
ar. Kemur það meðal annars fram
í mörgum óraunhæfum tillögum
um hvemig snúa megi efnahags-
lífinu inn á þá braut vaxtar og
velgengni sem einkenndi níunda
áratuginn.
Staðreyndin er sú að eina með-
alið sem getur dugað og nóg er
til af er sársaukafullt. Eina leiðin
til að ná endum saman í ríkisbú-
skapnum, að útgjöldin verði ekki
meiri en tekjumar, er lækkun
launa og niðurskurður í velferðar-
kerfinu.
Rætur vandans em mismun-
andi allt eftir því við hvem er
rætt. Sumir skella skuldinni á
bankana. Þeir hafí lánað hinum
og þessum peninga án þess að
tryggingar kæmu á móti. Tals-
Jaakko Iloniemi.
menn bankanna segja hins vegar
að frelsi á Q'ármagnsmarkaði hafi
leitt til alveg nýrrar stöðu sem
enginn hafi raunverulega áttað
sig á eða náð utan um. Aðrir
kenna stjómvöldum um og segja
að ríkisgeirinn hafi vaxið langt
umfram þarfír. Stjómmálamenn
svara því til að kerfisvöxturinn
hafi verið í samræmi við vænting-
ar þjóðarinnar á hveijum tíma.
Það sem mestu máli skiptir er
til hvaða ráða beri að grípa til að
komast upp úr öldudalnum. Fyrst
og fremst þurfa vextir að lækka.
Þeir lækkuðu ef fjármagnsmark-
aðurinn fengi aftur tiltrú á
finnska markinu svo og efnahags-
stefnu finnsku stjórnarinnar. Ætti
það sér stað hlypi vöxtur í fínnskt
efnahagslíf um leið og efnahags-
leg uppsveifla ætti sér stað ann-
ars staðar í Vestur-Evrópu.
Þar til fyrir skömmu lásu
Finnar aldrei fjármálasíður blaða
en liggja nú yfir þeim í voa um
að finna þar batamerki frá Bret-
landi, Þýskalandi eða Svíþjóð.
Þeir hafa í mesta lagi fundið
blendnar fréttir og líklega líður
enn nokkur tími þar til hagvöxtur
glæðist í Evrópu. Þess vegna
verða Finnar að sýna þolinmæði
og bíða þess að hagur þeirra batni.
Ástandið hefur ekki leitt af sér
nýjar fjöldahreyfingar eða fjölda-
mótmæli. Almenningur biður
stjómmálaforingjunum bölbæna
en enginn virðist hafa gripið tæki-
færið til að slá sér upp sem nýjum
foringja. Líklega vilja stjómmála-
stofnanirnar og stjórnmálamenn-
imir miklu fremur útdeila nýjum
auðæfum en ákveða þá lyfja-
skammta sem læknað gætu efna-
hagslegu lungnabólguna sem
þjakar marga Evrópuþjóðina um
þessar mundir en einkum þó
Finna.
Höfundur er formaður Ráðs at-
vinnulífsins í Finnlandi og fyrr-
um sendiherra í Sviss og Banda-
ríkjunum.