Morgunblaðið - 28.08.1992, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1992
Ast er
WVlz
7-2 _
.. .tveir hugar - ein hugs-
un.
TM Reg. U.S Pat Olf —all rights reserved
® 1992 Los Angeles Times Syndicate
Hann talar ekki mikið, en
hlustar því betur.
Ég sagði þér: Slepptu hon-
um ...!
BRÉF TÍL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Réttur barna í kynferðisbrotum
Frá Sigurði Þór Guðjónssyni:
DAGANA 4.-8. ágúst var haldin
í Reykjavík norræn ráðstefna um
illa meðferð á börnum. Meðal ann-
ars var þar rætt um kynferðislegt
ofbeldi á þeim. Morgunblaðið gerði
þann 7. ágúst fyrirlestur Beth
Grothe Nielsen lektors í refsirétti
við háskólann í Árósum sérstak-
lega að umtalsefni, en hann fjall-
aði um vitnisburð barna í sakamál-
um. Á blaðið þakkir skildar fyrir
nokkuð tíða og öfgalausa umfjöll-
un um þetta flókna og vandmeðf-
ama málefni.
Beth Grothe efast mjög um að
dómskerfið væri hæft til að taka
á málefnum barna sem beitt hafa
verið kynferðislegu ofbeldi. Ekki
væri hægt að dæma ákærða nema
óyggjandi sannanir lægju fyrir og
telur hún vænlegustu leiðina til
að fá fram játningu að gera afleið-
ingar verknaðarins minna ógn-
vekjandi fyrir hina ákærðu.
Þá hafði blaðið það eftir Svölu
Thorlacius þann 11. ágúst að
breyta þyrfti sönnunarbyrðinni í
kynferðisafbrotum gegn börnum.
Loks vísaði Morgunblaðið til hins
merka bréfs Drífu Kristjánsdóttur
til dómsmálaráðherra í blaðinu 28.
júlí og telur blaðið að enn sé langt
í land til þeirrar málsmeðferðar,
sem fórnarlömb kynferðislegrar
misnotkunar séu í þörf fyrir og
eigi rétt á.
Það er vitaskuld sjálfsagt að
taka undir allt þetta. Hins vegar
verða menn að skilja að „réttur"
þolanda felst ekki fyrst og fremst
í réttarfarslegum aðgerðum sem
leiða til refsingar gerandans þó
makleg kunni að vera.
Réttur til meðferðar
Frumréttur þolenda kynferðis-
legs ofbeldis í bernsku er sá að
þjóðfélagið hafi upp á að bjóða
meðferðarhjálp sem komi þeim að
gagni.
Jafnvel þó ákveðnum málum
verði vísað frá dómi, t.d. vegna
skorts á réttarfarslegum sönnun-
um, dregur það ekkert úr nauðsyn
slíkrar meðferðar á viðkomandi
barni. Meðferðarstarf og réttar-
reglur eru sitt hvað. Og málaferli
án viðeigandi meðferðar á barninu
sjálfu hljóta að vera því háskaleg-
ar. Þá fyrnast þessi brot á aðeins
tíu árum, þó algengt sé að þolend-
ur geti ekki horfst í augu við þau
fyrr en eftir þann tíma.
Opinberar umræður hafa áhrif
á aðgerðir og til hvaða verkefna
er veitt til fé. Þess vegna eru þær
gagnlegar. En þá er áríðandi að
það sem allra mestu skiptir komi
skýrt fram. Því miður hefur réttar-
farslegi þátturinn til þessa skyggt
nokkuð á mikilvægi meðferðar-
þáttarins. Það segir sína sögu að
Morgunblaðið vék ekki einu orði
að nokkrum áhugaverðum fyrir-
lestrum á ráðstefnunni um fyrir-
byggjandi aðgerðir gegn kynferð-
isbrotum á börnum. En það er
óhjákvæmilegt að uppbygging
beggja þessara þátta verði látin
fylgjast að.
Við erum mjög skammt á veg
komin í meðferð kynferðisbrota
gegn börnum. Venjulegt fagfólk í
félagsráðgjöf, sálvísindum og
læknisfræði er ekki í stakk búið
til að fást við þau. Þarf meira að
koma til. í skýrslu Aðalsteins Sigf-
ússonar sálfræðings, er hann gerði
um kynferðislegt ofbeldi gegn
bömum og unglingum fyrir Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkur árið
1991, segir hann að sér sé „ekki...
kunnugt um að sálfræðingar, geð-
læknar, eða félagsráðgjafar hafi
yfirleitt tileinkað sér starfsfærni
til að vinna sérstaklega að þessum
málum, en það verður ekki gert
nema með því að afla sér fræði-
legrar þekkingar og þjálfunar."
Og það kostar mikið fé, mikla
vinnu og tekur langan tíma að
afla þeirrar þekkingar og þjálf-
unar. Sifjaspellsteymi Félagsmála-
stofnunar Reykjavíkur er aðeins
frumstæður vísir að því sem koma
skal: vandaðri rannsóknar- og
meðferðastöð á kynferðislegu of-
beldi á íslenskum börnum.
Og drengirnir líka
Breski barnageðlæknirinn Tilm-
ann Furniss, sem hefur rannsakað
kynferðisbrot á börnum í tuttugu
ár í ýmsum löndum Evrópu og
hefur haft mikil áhrif á íslenskt
meðferðarfólk, sagði í viðtali við
Morgunblaðið 11. janúar 1991, að
í löndum Evrópu yrðu 1-3% barna
fyrir grófu kynferðisofbeldi, en
tala vægari tilfella væru miklu
hærri. Hann taldi að ástand þess-
ara mála hér væri líkt og í þessum
löndum. Börn og unglingar undir
sautján ára aldri, sem eru alvar-
lega sköðuð af kynferðisofbeldi,
gætu því verið 700-2.000 á ís-
landi. Þegar Félagsmálastofnun
Reykjavíkur hóf að sinna þessum
málum jókst enda tala barna, sem
grunur leikur á að orðið hafi fyrir
kynferðisofbéldi, frá engu upp í
170 börn, eða því sem næst, á
örfáum árum. Það bendir til þess
að vandinn sé varla minni hér en
annars staðar.
í nálægum löndum eru drengir
40% þolenda. Og svipað hlutfall
er greinilega að koma í ljós hjá
Félagsmálastofnun Reykjavíkur.
En skilningur á þessu lykilatriði á
hér afar erfitt uppdráttar. Nánast
allir sem ræða þessi mál opinber-
lega gera ráð fyrir því að þau
snerti aðeins konur. Bréf Drífu til
dómsmálaráðherra er aðeins eitt
dæmi af mörgum um það. Kyn-
skipting við málsmeðferð kynferð-
isbrota gegn börnum, eins og hún
leggur til, er því ekki í samræmi
við raunveruleikann.
Ábyrgð gerenda
Það segir sig sjálft að gerendur
eru varla færri en þolendur. Þeir
skiptajjví hundruðum eða þúsund-
um á Islandi hvort sem okkur lík-
ar það betur eða verr. Og ef þeir
eru líkir gerendum annars staðar
koma þeir úr öllum stéttum og eru
ekki eingöngu karlmenn, þó þeir
séu í meirihluta. Flestir þeirra
munu væntanlega vera ósköp
venjulegir að öðru leyti. En fólk
vill ekki trúa að svo sé. Það vill
að gerendur séu alveg sér á parti
„öðruvísi“. En það leiðir einungis
til rangs skilnings þegar málsmet-
andi aðilar, svo sem gerst hefur,
vísa í dagblöðunum til þess sem
gildrar og almennar lýsingar á
gerendum, að til séu erlendis leyni-
klúbbar manna, sem hafa ánægju
af barnaklámi. Vissulega er allt
til, en það ríður á að ekki sé alið
á fordómum um eðli þessara brota.
Hvorki um þolendur né gerendur.
Það er blátt áfram réttur þolenda
að slíkt sé ekki gert. Um þetta
HÖGNI HREKKVÍSI
„þá. það, ostborgam ■fyrir p/g•
/ned FreLsisotyttuncx, þarna,1 "
Víkveiji skrifar
Nýlega kom fram í fréttum sam-
anburður á þróun núgildandi
lánskjaravísitölu og þeirrar sem
gilti áður en grunni lánskjaravísi-
tölunnar var breytt í ársbyijun
1989. Samanburðurinn leiddi í ljós
að verðtryggt lánsfé hefði nú verið
2,1 milljarði króna hærra ef miðað
er við eldri lánskjaravísitöluna en
ef miðað væri við þá nýju, en upp-
hæð verðtryggðra lána var tæpir
40 milljarðar þegar grunninum var
breytt. Þetta leiðir hugann að þeim
miklu hagsmunum sem voru í veði
þegar vísitölunni var breytt með
reglugerðarbreytingu í byijun árs
1989. Raunar risu dómsmál þar sem
dregið var í efa lögmæti þessarar
breytingar á grundvelli verð-
tryggðra skuldbindinga. Dómurinn
gekk stjórnvöldum í hag.
Breyting lánskjaravísitölunnar
fólst í því að launavísitala var látin
vega þriðjung á móti framfærslu-
vísitölu og byggingarvísitölu sem
einnig vógu þriðjung hvor, en áður
vó framfærsluvísitalan tvo þriðju
hluta á móti byggingarvísitölu sem
vó þriðjung. Þar sem laun eru veru-
legur hluti af byggingarvísitölunni
má gera ráð fyrir því að laun vegi
meira en helming í núgildandi
grunni lánskjaravísitölu. Launa-
hækkanir hafa því veruleg áhrif á
vísitöluna og verðtryggðar skuld-
bindingar hækka fljótt í kjölfar
þeirra. Leiða má getum að því að
ein skýringin á þeirri þróun sem
átt hefur sér stað í samskiptum
aðila á vinnumarkaði á síðustu
árum og þeirri áherslu sem lögð
hefur verið á að halda verðbólgu
niðri með miklum árangri sé þessi
breyting á grunni lánskjaravísi-
tölunnar.
á hefur einnig verið frá því
skýrt að í tengslum við næstu
kjarasamninga verði gengið frá því
að greiðslur atvinnurekenda í lífeyr-
issjóð komi fram á launaseðli laun-
þega. Almenna reglan er sú að 4%
eru dregin af launum launþega og
lögð í lífeyrissjóð og vinnuveitand-
inn leggur 6% á móti. Á launaseðl-
um kemur einungis fram framlag
launþega. Það fyrirkomulag hefur
örugglega stuðlað að því að fólk
upp til hópa hefur ekki gert sér
fulla grein fyrir því hversu stórar
upphæðir fara í lífeyrissjóði og
hversu miklir hagsmunir eru í húfi.
Það gegnir furðu að ekki skuli fyr-
ir löngu hafa verið tekin upp sú
regla að allar greiðslur frá vinnu-
veitendum, hvort sem þær ganga
til lífeyrissjóðs, sjúkrasjóðs eða ann-
ars, komi fram á launaseðlum en
ekki bara þær sem dregnar eru af
launum launafólks.