Morgunblaðið - 20.10.1992, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1992
Frumvarp til fjáraukalaga lagt fram
Áætlaður rekstrarhalli ríkis-
sjóðs eykst um 5 milljarða
REKSTRARHALLI ríkissjóðs
verður 9,1 miHjarður króna í
ár samkvæmt frumvarpi til fjár-
aukalaga sem lagt hefur verið
fram á Alþingi og er það um 5
milljörðum króna meiri halli en
gert var ráð fyrir í fjárlögum
ársins. Þessi aukni halii skýrist
bæði af því að tekjur skila sér
ekki eins og gert var ráð fyrir
og útgjöld ríkisins verða meiri
en ráð var fyrir gert.
Samkvæmt því endurmati á af-
komu ríkissjóðs, sem liggur til
grundvallar frumvarpi til
fjáraukalaga, eru horfur á að
heildartekjur ríkissjóðs í ár verði
103 milljarðar króna í stað 105,5
milljarða samkvæmt fjárlögum.
Tekjur af beinum og óbeinum
sköttum verða rúmlega 2 milljörð-
um króna lægri en áætlað var, auk
þess sem tekjur af sölu eigna verða
minni en til stóð.
Útgjöld ríkissjóðs eru talin
hækka um 2,6 milljarða sem skýr-
ist mest af fjórum þáttum. Yfirlýs-
ing ríkisstjómarinnar vegna kjara-
samninga í vor veldur 700 milljóna
króna kostnaðarauka, einkum í
útgjöldum til heilbrigðis- og trygg-
ingamála. Atvinnuleysi hefur orðið
meira en forsendur fjárlaga gerðu
ráð fyrir og leiðir það til 500 millj-
óna króna viðbótarútgjalda. Áætl-
að er að eftirhreytur gamla bú-
vörukerfisins kalli á um 900 millj-
óna kr. útgjöld umfram fjárlög.
Þá hafa ýmsir þættir sjúkratrygg-
inga farið rúmlega 500 milljónir
króna fram úr íjárlögum.
Hrein lánsfjárþörf ríkisins var
áætluð 4,4 milljarðar kr. í fjárlög-
um en samkvæmt endurskoðaðri
áætlun er hún talin verða 10,8
milljarðar króna. Á sama hátt
eykst heildarlánsfjárþörf ríkisins
úr 13,4 milljörðum í 19,4 millj-
arða. Aukning heildarlánsfjárþarf-
ar um 6 milljarða króna skýrist
einkum af aukningu rekstrarhalla
ríkissjóðs en einnig af lánveiting-
um ríkissjóðs.
Af einstökum verkefnum sem
sótt er um viðbótarfjárveitingar
til má nefna að til Alþingis er
sótt um 27,5 milljónir króna til
greiðslu á viðbótarkostnaði þar
sem þinghald hófst sex vikum fyrr
en venjulega vegna umræðna um
EES-samning. Einnig 4 milljónir
vegna endurbóta á atkvæða-
greiðslukerfi þingsins.
Farið er fram á 15 milljóna kr.
viðbótarij árveitingu til Tilrauna-
stöðvar háskólans á Keldum. Fram
kemur að undanfarin ár hefur
stofnunin ítrekað farið fram úr
heimildum ijárlaga vegna minnk-
andi tekna af sölu framleiðslu og
þjónustu. Til Þjóðleikhússins er
gert ráð fyrir að þurfí 40 milljóna
kr. viðbót vegna þess að sá sam-
dráttur sem gert var ráð fyrir í
fjárlögum hefur ekki náðst að
fullu. Aftur á móti er farið fram
á 220 milljóna króna lækkun á
fjárveitingum til Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna vegna
breyttra úthlutunarreglna.
Útanríkisráðuneytið biður m.a.
um 20,6 milljóna króna viðbót til
Sameinuðu þjóðanna vegna aukn-
ingar á starfsemi friðargæslu-
sveita, í Kambódíu, Júgóslavíu og
víðar.
Farið er fram á 83 milljóna
króna aukningu á fjárveitingum
til Hafrannsóknastofnunar vegna
lækkandi markaðsverðs á veiði-
heimildum Hagræðingarsjóðs.
Tekið er fram að óvíst sé að hve
miklu leyti tekjur af sölu kvóta
Hagræðingarsjóðs skili sér til
stofnunarinnar fyrir næstu ára-
mót. Beðið er um 38 milljónir
króna til þess að heija rekstur
Fiskistofu. Talið er að 15 milljónir
króna vanti upp á að flutningur
fjárheimilda frá öðrum stofnunum
nái að íjármagna rekstur stofnun-
arinnar á árinu auk þess sem 23
milljóna króna stofnkostnaður fell-
ur til á þessu ári.
Félagsmálaráðuneyti fer fram á
76 milljóna króna fjárveitingu
vegna eldri lagaákvæða um ríkis-
ábyrgð á launum. Lög um Ábyrgð-
arsjóð launa tóku gildi 1. mars
1992 og tekur sjóðurinn aðeins
við ijárskuldbindingum sem voru
afgreiddar frá skiptaráðanda eftir
þann tíma. Fram til þessa dags
myndaðist fjárvöntun að ijárhæð
76 milljónir.
í heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neyti er m.a. farið fram á 5,7
milljónir króna vegna kostnaðar
St. Jósefsspítala, Landakoti, sem
til fellur vegna kjarasamnings við
aðstoðarlækna. Samningurinn var
gerður árið 199) en hagræðing
samkvæmt bókur "i'-ð honum sem
átti að mæta auknum kostnaði
hefur enn ekki komið fram.
Meðal þess sem fjármálaráðu-
neytið fer fram á fyrir sitt ráðu-
neyti er 20 milljóna króna viðbót
við innheimtukostnað sem ekki
hefur náðst að lækka. Forsendur
fjárlaga gerðu ráð fyrir verulegri
lækkun innheimtukostnaðar með
tilkomu nýrrar reglugerðar um
innheimtulaun til Póst- og síma-
málastofnunar vegna innflutnings
gegnum póstkerfíð. Ekki hefur
enn tekist að birta reglugerðina
þar sem samningum við Póst og
síma er ekki lokið. Farið er fram
á 4 milljóna króna viðbótarfjár-
veitingu til framkvæmdadeildar
Innkaupastofnunar ríkisins.
Vegna samdráttar í verklegum
Ótímbært frumvarp um LÍN
SJÖTTA grein laga um Lánasjóð
íslenskra námsmanna, LÍN, sem
samþykkt var 15. maí 1992, inn-
heldur svonefnd „eftiráákvæði“.
Svavar Gestson (Ab-Rn fyrrum
menntamálaráðherra mælti í gær
fyrir frumvarpi sem hann og aðr-
ir þingmenn Alþýðubandalagsins
flytja um breytingu á þessari
lagagrein. Menntamálaráðherra
telur þetta frumvarp vera ótíma-
bært og líklega flutt til að standa
við stóryrði frá í vor, einnig vilji
flutningsmenn ögra Ossuri
Skarphéðinssyni (A-Rv) þing-
flokksformanni Álþýðuflokkis-
ins.
í framsöguræðu gagnrýndi Svav-
ar Gestsson (Ab-Rv) harðlega lítil
framlög til menntamála hér á landi
og í því sambandi einkum og sér í
lagj lög þau sem voru sett síðastlið-
ið vor. Svavar gerði einnig að um-
talsefni í ræðunni að formaður þing-
flokks Alþýðuflokks, Össur Skarp-
héðinsson (A-Rv), hefði sagst myndu
beita sér fyrir breytingum á 6. grein
laganna ef það kæmi á daginn að
hún hefði í framkvæmd þau áhrif
að námsmönnum fækkaði. Flokks-
þing Alþýðuflokksins hefði einnig
að áeggjan Sambands ungra jafnað-
armanna kosið nefnd til að fara ofan
í þessi lög og framkvæmd þeirra.
Svavar taldi þessa 6. grein sem
íjallar um að námsmenn skuli sýna
fram á námsárangur áður en náms-
lán eru veitt vera það alversta í
nýsettum lögum. Svavar sagði að
alþýðubandalagsmenn hefðu tilbúið
frumvarp um LÍN en þeir hefðu
kosið að láta reyna á góð orð alþýðu-
flokksmanna. I ræðunni gagnrýndi
Svavar einnig auk laganna harðlega
túlkun lagatextans af hálfu meiri-
hluta stjórnar LÍN. Að endingu lagði
framsögumaður til að þessu frum-
varpi yrði vísað til menntamála-
nefndar.
Gunnar Birgisson (S-Rn) og for-
maður stjórnar LÍN varð að veita
Svavari Gestssyni andsvör. Hann
gagnrýndi Svavar fyrir að túlka
ýmsar upplýsingar næsta frjálslega.
En Gunnar dró enga dul á að núver-
andi ríkisstjóm og einnig stjórn LÍN
hefði orðið að þrengja kost náms-
manna. „Svavar Gestson er hins
vegar höfðingi og fer létt með að
útdeila fé skattborgaranna." Ólafur
G. Einarsson menntamálaráðherra
lagði áherslu á að þær breytingar
sem gerðar voru síðastliðið vor hefðu
verið nauðsynlegar til að tryggja
framtíð lánasjóðsins.
Menntamálaráðherra virtist sem
tilgangur flutningsmanna þessa
frumvarps væri tvíþættur. Annars
vegar þyrftu þeir að standa við stór-
yrði sín frá í vor. Hins vegar væri
tilgangurinn að ögra Össuri Skarp-
héðinssyni þingflokksformanni Al-
þýðuflokksins. Menntamálaráðherra
taldi Össur ágætlega færan til þess
að svara fyrir sig ef hann væri í
þingsal en Össur var fjarstaddur
erlendis. Menntamálaráðherra varð
því að benda á að ranglega væri
vitnað til ummæla Össurar; þing-
flokksformaður Alþýðuflokksins
hefði sagt: „Ég ítreka það hins veg-
ar að leiði reynslan í ljós að 6. grein
hindri menn í að stunda nám sitt
með eðlilegum hætti þá áskil ég mér
allan rétt til að eiga þátt að breyting-
um á því ákvæði í framtíðinni."
Menntamálaráðherra sagði með
öllu ótímabært að breyta þeim lögum
sem sett voru síðastliðið vor. Þau lög
hefði verið sett vegna þess gífurlega
vanda sem blasað hefði við. Vanda
sem rekja mætti til ábyrgðarleysis
fyrri tíma.
Menntamálaráðherra sagði að
fækkun námsmanna væri ekki mæli-
kvarði á hvort eitthvert eitt atriði
hindraði þá í að stunda nám með
eðlilegum hætti. Og það væri mjög
hæpið að halda því fram að komin
væri nokkur reynsla á það hver áhrif
6. greinar væru í framkvæmd. Það
hefði komið fram í fjölmiðlum að í
reynd væri ógjömingur að meta að
svo stöddu nákvæmlega hvemig þró-
un Qölda lánþega LÍN myndi verða
milli síðasta skólaárs og þess sem
nú væri nýhafið. Það yrði tæpast
hægt með sæmilegri nákvæmni fyrr
en eftir næstu áramót.
Að lokinni ræðu menntamálaráð-
herra skiptust hann og Svavar
Gestsson og Finnur Ingólfsson
(F-Rv) á andsvömm um túlkun tölu-
legra upplýsinga og gildi tölfræði-
legs samanburðar við námsaðstoð
sem veitt er á öðmm Norðurlöndum.
Valgerður Sverrisdóttir (F- Ne)
sagði að framsóknarmenn hefðu
síðastliðið vor talið að 6. grein lag-
anna stæðist ekki. Þeir væm enn
sömu skoðunar. Það þyrfti því tæp-
ast að taka það fram að þeir styddu
þetta fmmvarp. Fulltrúi Samtaka
um kvennalista í menntamálanefnd
Kristín Ástgeirsdóttir (SK-Rv)
lýsti einnig eindregnum stuðningi
þingmanna Kvennalistans við þetta
frumvarp. Kristín taldi lögin um LÍN
sem sett vom í vor hafa bitnað öðr-
um fremur á konum.
Össur stendur fyrir sínu
Rannveig Guðmundsdóttir (A-Rn)
sagði að það hefði mátt skilja fram-
sögumann þessa frumvarps á þann
veg að þetta frumvarp væri flutt af
sérstakri tillitssemi við Alþýðuflokk-
inn. Það mátti ráða að Rannveig
teldi þessa hugulsemi óþarfa. „Þing-
flokksformaður Alþýðuflokksins
stendur fyrir sínu. Hann hefur áskil-
ið sér rétt til að taka málið upp ef
þróun mála kallar á það að hans
mati. Og hann mun að sjálfsögðu
sjálfur leggja mat á stöðuna." Rann-
veig dró enga dul á það að um fmm-
varpið um LÍN hefðu verið mjög
skiptar skoðanir á síðasta vorþingi.
Fmmvarpið hefði þá tekið miklum
breytingum. Og í sumar hefðu ungir
jafnaðarmenn borið fram tillögur um
breytingar á lögunum um LÍN, sér-
staklega með tilliti til 6. greinar.
Flokksþing Alþýðuflokksins hefði
tekið um það ákvörðun að taka þessi
35
framkvæmdum munu sértekjur
stofnunarinnar ekki skila sér að
fullu. Stofnunin hefur verið endur-
skipulögð til þess að mæta breytt-
um forsendum sem koma til fram-
kvæmda á síðari hluta ársins.
í samgönguráðuneyti er m.a.
farið fram á 28 milljóna króna
viðbót til Hríseyjarhrepps vegna
reksturs og afborgana skulda hjá
Eyjafjarðarfeijunum. Vegagerð
ríkisins yfírtekur þennan rekstur
eftir áramótin og er talið nauðsyn-
legt að gera upp vanskil fyrir þann
tíma.
Farið er fram á 41,1 milljón
króna viðbót til hafnamála. Inn-
heimta sérstaks hafnaframkvæm-
dagjalds var í fjárlögum talið skila
125 milljónum á árinu. Þær for-
sendur gerðu ráð fyrir 12 mánaða
innheimtu. Áætluð skil á yfír-i'
standandi ári taka til 9 mánaða
og eru um 85 milljónir króna.
Fram kemur í fjáraukalögunum
að fjárlaganefnd hefur ekki treyst
sér til þess að fresta framkvæmd-
um sem nemur lægri skilum og
því er sótt um 40 milljónir króna
í fjáraukalögum. Einnig má nefna
að farið er fram á 1 milljón króna
vegna aukins kostnaðar Rann-
sóknamefndar flugslysa.
Viðskiptaráðuneytið fer fram á
300 milljóna króna viðbót vegna
niðurgreiðslna á vöraverði. Meg-
infrávik frá áætlun fjárlaga felst
í viðbótargreiðslum vegna vaxta-
og geymslugjalds, eða um 130.
milljónir króna. Forsendur fjárlaga
gerðu ráð fyrir að taka upp raun-
vaxtaviðmiðun í stað nafnvaxta
við ákvörðun gjaldsins, en sú
ákvörðun hefur enn ekki komið til
framkvæmda. Vegna gjaldþrots
Álafoss hf. í fyrra safnaðist upp
mikil ull hjá bændum sem hefiir
verið metin síðar. Þannig er fyrir-
séð að um 80 milljóna króna fjár-
vöntun vegna niðurgreiðslna á ull.
mál til frekari skoðunar. Að því verki
ynni nú sérstakur starfshópur með
fulltrúum þingflokks og fulltrúum
ungra jafnaðarmanna. Fyrirhugað
væri að fara vel ofan í þetta mál.
Ef það kæmi í ljós að málefni lána-
sjóðins gengju ekki upp yrði það
skoðað. Rannveig sagði ekki hægt
að segja um það hér og nú að ein-
hver sú reynsla væri komin á lögin
að ástæða væri til breytinga.
Þingmenn ræddu mjög innritun-
artölur, töíur um Qölda umsækjenda
hjá LÍN, skiptingu milli kynja og
hag einstæðra foreldra, os.frv.
Gunnar Birgisson ságði því fara
íjarri að mikið væra hægt að bolla-
leggja út frá innritunartölum að'
hausti. Hann reifaði ýmsar tölfræði-
legar upplýsingar. Hlutfall kvenna
hefði farið jafnt og þétt hækkandi.
Meðalaldur námsmanna hefði og
farið hækkandi síðustu árin. Lán-
þegum hefði fjölgað hvað mest á
árabilinu 1989-91. Fyrisjáanleg
hefði verið fækkun nemenda eftir
að þessi ijöldi hefði lokið námi án
þess að til hefði komið breyting á
reglum sjóðsins. Engan veginn hefði
verið hægt að búast við að slík bylgja
héldi áfram.
Kjöldi annarra þingmanna tók til
máls. Stjómarandstæðingum var
nokkurt fagnaðarefni í orðum Rann-
veigar Guðmundsdóttur um að skoð-
að yrði að breyta lögum um LÍN ef
sýnt þætti að þau væra námsmönn-
um óbærileg og fældu fólk frá námi.
Svavar Gestsson sagðist myndu
rakka alþýðuflokksmenn um efndir
sinna yfírlýsinga. Guðrún Helg-
dóttir saknaði Ossurar Skarphéðins-
sonar „í vinar stað“ í þessari um-
ræðu en: „Ég get fullvissað háttvirt-
an forseta að hann verður þvingaður
til að taka þátt í þessari umræðu
fyrr eða síðar.“
Fleiri þingmenn tóku til máls í
þessari 1. umræðu. Ólafur Þ. Þórð-
arson (F-Vf), Anna Ólafsdóttir
Björnsson (SK-Rn), Guðný Guð-
bjömsdóttir (SK-Rv), Sigríður A.
Þórðardóttir (S-Rn), Jóhanna Sig-
urðardóttir félagsmálaráðherra og
Finnur Ingólfsson (F-Rv). Þessari
fyrstu umræðu um frumvarp um
breytingu á lögum um Lánasjóðs
íslenskra námsmanna lauk á níunda
tímanum í gærkveldi en atkvæða-,
greiðslu var frestað.