Morgunblaðið - 31.10.1992, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1992
BANDARISKU FORSETAKOSNINGARNAR
Þrír milljarðar króna
úr vösum auðjöfursins
Washington. Frá Ásgeiri Sverrissyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
ÞVÍ er stundum haldið fram að tvennt ráði stjórnmálum hér í
Bandaríkjunum; peningar og sjónvarp. Einn þeirra sem sýnilega
er sannfærður um réttmæti þessarar fullyrðingar er Ross Perot,
auðjöfurinn óháði frá Texas. Perot hefur nú þegar eytt meiri fjár-
raunum í kosningabaráttu sinni en þeim George Bush forseta og
Bill Clinton, ríkisstjóra frá Arkansas, er heimilt lögiun samkvæmt.
Perot hefur nú notað rúma þijá milljarða íslenskra króna í kosn-
ingabaráttunni og sú upphæð öll að frátöldum rúmum sjö hundruð
milljónum króna hefur verið tekin út af hans eigin bankareikning-
um.
Lögum samkvæmt mega þeir
CKnton og Bush forseti veija rúm-
lega þijú þúsund milljónum ÍSK
(55,2 miiljónum dala) hvor í kosn-
ingabaráttu sinni en þeir fjármunir
eru sóttir í vasa skattborgara í
Bandaríkjunum. Að auki geta
flokkar þeirra varið allt að tíu
milljónum Bandaríkjadala, um 570
milljónum ÍSK, þeim til stuðnings
í baráttunni um húsbóndavald í
Hvíta húsinu. Þessar takmarkanir
eiga hins vegar ekki við um Ross
Perot þar sem hann fjármagnar
sjálfur kosningabaráttu sína.
í októbermánuði einum eyddi
Perot rúmum tvö þúsund milljón-
um króna til að kynna sjálfan sig
og stefnumál sín. Á milii 15. og
26. þessa mánaðar, upplýsir stofn-
Reuter
Perot situr fyrir svörum hjá hinum kunna spyrli Larry King á CNN.
Þeir virðast hafa skemmt sér vel þessa stundina.
un sem fylgist með fjármálum
frambjóðenda hér í Washington,
runnu um 560 milljónir króna af
Forsetaframbj óðendumir
eru ekki þrír — heldur sjö
Boston. Frá Karii Blöndal, fréttaritara Mor^unblaðsins.
ÞEGAR Bandaríkjamenn ganga að kjörborðinu á þriðjudag munu fjöl-
miðlar beina sjónum sinum að kapphlaupinu milli George Bush for-
seta, Bills Clintons, forsetaframbjóðanda demókrata, og Ross Perots,
óháða auðkýfingsins frá Texas. Þessir þrír eru hins vegar ekki einu
frambjóðendurnir á höttunum eftir forsetaembættinu. Að minnsta
kosti fjórir aðrir eru í framboði. Einn þeirra situr nú í fangelsi fyrir
fjársvik, en framboð hinna þriggja er löglegt í nógu mörgum ríkjum
til þess að eiga fræðHegan möguleika á sigri. Þessir frambjóðendur
eiga það sameiginlegt að fjölmiðlar hér gefa þeim svo iítinn gaum
að þeir gætu rétt eins verið í framboði á Mars.
Er Bush, Clinton og Perot deildu
þrívegis í beinni útsendingu fylgdust
um níutíu milljónir Bandaríkja-
manna með hveiju sinni. Samdæg-
urs voru haldnar kappræður milli
keppinauta þeiira. Þar voru engar
kvikmyndatökuvélar, engar beinar
útsendingar. Það helsta, sem fram-
bjóðendumir voru sammála um var
að þögn fjölmiðla væri til vansa. En
fjölmiðlar eru ekki þeirra eina hindr-
un. Það er einnig erfítt að komast
í framboð, komast á kjörseðla í hin-
um ýmsu ríkjum og fá opinbera að-
stoð.
Einstaklingsfrelsi
Andre Marrou er í framboði fyrir
Fijálshyggjuflokkinn í öllum 50 ríkj-
um Bandaríkjanna og kosningaher-
ferð hans hefur nú staðið í eitt ár,
án þess að mikið færi fyrir. Flokkur-
inn fékk tæpa milljón atkvæða í for-
setakosningunum árið 1980 og hafði
þá efni á að auglýsa í sjónvarpi, en
aðeins hálfa milljón árið 1988 þegar
auglýsingasjóðimir voru tómir.
Flokkur hans aðhyllist fríviljakenn-
ingar og vill að ríkisvaldið haldi að
sér höndum bæði í efnahags- og
félagsmálum og boðar róttækan nið-
urskurð ríkisútgjalda. Samkvæmt
þessu gæti fiokkurinn verið náskyld-
ur Repúblikanaflokknum, en Kevm
Bertram, málaliði í herbúðum fijáls-.
hyggjumanna, var á öðru máli:
„Repúblikanar vilja niðurskurð í
orði, en ríkisbáknið blæs út undir
þeirra stjórn," sagði hann í viðtali
við Morgunblaðið. „Við viljum láta
fólk í friði, en tilhneigingarnar, sem
komu fram í gagnstæða átt á flokks-
þingi repúblikana (í Houston í Tex-
as) eru fasismi." Bertram sagði að
flokkurinn ætti enga samleið með
demókrötum í efnahagsmálum, en
væri þeim sammála um sumt í fé-
lagsmálum. Ríkisforsjá vilja þeir
hins vegar enga sjá.
Þegar Marrou talar um frelsi
dregur hann ekkert undan: hann
vill lögleiða eiturlyf, vændi og fjár-
hættuspil. Fóstureyðingar koma
þeim einum við, sem í hlut eiga, og
málefni homma og lesbía eru ...
þeirra mál. Bertram sagði að við
ofurefli væri að etja þegar slegist
væri um athygli og árangur ylti
ekki á málstað heldur peningum:
„Maður þarft einn eða tvo milljarða
dollara til að komast á blað,“ sagði
Bertram og spáði því að Marrou
myndi fá eitt til tvö prósent atkvæða.
Lögmál náttúrunnar
Náttúrulögmálsflokkurinn er
þriðji flokkurinn í sögu Bandaríkj-
anna á eftir repúblikönum og demó-
krötum til að vera bæði viðurkennd-
ur landsflokkur og fá uppbótarfé frá
ríkinu til kosningabaráttu sinnar.
Forsetaframbjóðandi flokksins er
John Hagelin, doktor í kjameðlis-
fræði, og hann er í framboði í 29
ríkjum. Hann er þeirrar hyggju að
fara verði eftir þeim eðlislögmálum
sem stjóma alheiminum. Slíkar yfír-
lýsingar geta oft af sér hæðnislega
umfjöllun og fréttastofan AP af-
greiddi til dæmis flokkinn sem mál-
svara innhverfrar íhugunar í fang-
elsum og þess að vinsa úr pólitíska
frambjóðendur með heilakortalagn-
ingu.
„Þetta er hin dæmigerða niður
niðursuðufréttamennska," sagði
Robert Roth, talsmaður flokksins, í
viðtali við Morgunblaðið. Hann sagði
að þegar væru til sannreyndar lausn-
ir á helstu vandamálum Bandaríkja-
manna. Þær væri að fínna í háskól-
um, ýmsum stofnunum og í Wash-
ington.
Flokkurinn hefur ekki mikla pen-
inga milli handanna, en að sögn
Roths safnaðist rúmlega ein milljón
dollara í síðustu viku, allt 100 til
200 dollara framlög. Peningamir.
hafa verið notaðir til að fara sömu
ieið og Perot hefur valið: kaupa hálfa
klukkustund á besta sjónvarpstíma
og kynna frambjóðandann milliliða-
laust.
Eina konan í forsetaframboði býð-
ur fram fyrir hið svokallaða Nýja
bandalag. Lenora Fulani, sem er
svört, er í framboði í 40 ríkjum. Hún
bauð einnig fram fyrir fjórum árum
og var þá í framboði í öllum fímm-
tíu ríkjum Bandaríkjanna. Hún kem-
ur af vinstri vængnum, talar máli
íbúa fátækrahverfanna í stórborgun-
um og boðar í raun sósíalisma.
Greiddi götu Perots
Fyrir íjórum árum greiddi tæp-
lega kvartmilljón kjósenda henni
atkvæði, en hún heldur ótrauð
áfram. Fulani er þeirrar hyggju að
framboð hennar, ásamt starfsemi
annarra smáflokka, hafí opnað augu
Bandaríkjamanna fyrir því að unnt
væri að stofna hið þriðja afl og sagði
í sjónvarpsviðtali að það hefði í raun
greitt götu Perots.
James Curley; fyrrum borgarstjóri
Bostón, afplánaði eitt sinn fangelsis-
dóm án þess að afsala sér völdum,
en aldrei hefur nokkur stjómað
Bandaríkjunum úr fangaklefa. Ei-
lífðarframbjóðandinn Lyndon LaRo-
uche sækist nú eftir þeirri vafasömu
upphefð. Hann er hægri öfgamaður
og situr inni fyrir íjársvik. Fyrir fjór-
um árum fékk hann opinbert fé til
viðbótar .við einkaframlög til kosn-
ingabaráttu sinnar. Kosninganefnd
Bandaríkjanna komst að þeirri nið-
urstöðu að LaRouche hefði varið því
fé til eigin þarfa og ólögmætra og
krafði hann í september um endur-
greiðslu um leið og beiðni hans um
framlög á þessu ári var hafnað.
Hægt er að líta ofanskráð fram-
boð ýmsum augum. Vandi flokkanna
og frambjóðendanna er hins vegar
illviðráðanlegur. „Þegar við fórum
þess á leit við fjölmiðla, sem taka
til Bandaríkjanna allra, að þeir fjöll-
uðu um okkur var svarið: „Það bend-
ir ekkert til þess að fólk styðji ykk-
ur,“ sagði Roth. Og þannig myndast
vítahringur, stuðningur fæst ekki
án kynningar og kynning fæst ekki
án stuðnings. Nema frambjóðandinn
heiti Ross Perot og eigi tvo milljarða
dollara.
bankareikningum Perots í auglýs-
ingar, rekstur skrifstofa og örfáa
kosningafundi frambjóðandans.
Talsmaður Perots staðfesti að
hann hefði eytt meiri fjármunum
en þeir Clinton og Bush í október-
mánuði en fullyrti á hinn bóginn
að þeir tveir hefðu varið mun meiri
fjármunum í kosningabaráttunni
þegar saman voru tekin útgjöld
þeirra og flokkanna tveggja frá
því kosningabaráttan hófst. Þessi
ágæti maður sagði að flokkar repú-
blikana og demókrata og frambjóð-
endumir tveir hefðu hvorir um sig
varið 167 milljónum dala, eða 9,5
milljörðum ÍSK í baráttunni.
Ross Perot hefur einkum freist-
að þess að ná til kjósenda í gegnum
sjónvarp og hefur varið ævintýra-
legum upphæðum til kaupa á löng-
um auglýsingum á þeim tíma sem
meðaljóninn bandaríski meðtekur
einkum dásemdir nútíma fjölmiðl-
unar. í krafti auðæfa sinna hefur
honum þannig tekist að leiða hjá
sér óþægilegar spumingar frétta-
manna og komist hjá því álagi sem
fylgir ströngum kosningaferðalög-
um. Framboð Perots markar að
þessu leyti þáttaskil í bandarískum
stjórnmálum. Aldrei áður hefur
frambjóðandi treyst svo mjög á
galdratækið sem sameinar banda-
rísku þjóðina og tiyggir milliliða-
lausan aðgang að huga og hjarta
hins óbreytta borgara.
BANDARISKU VARAFORSETAEFNIN
James Stockdale Dan Quayle, varaforseti
23. desember 1923: 4. febrúar 1947:
Fæddur 1 Abdingon, lllinois. Fæddur (Indianapolis.
1946: 1965-69:
Lýkur prófi við bandar/ska sjóliðsforingjaskólann. Blaðamaður við Huntington Herald Press..
1947: 1968:
Kvænist Sybil Elizabeth Bailey. Þau eiga fjögur böm saman. Kemst hjá því að vera sendur til Vletnam með því að ganga f Þjóðvaröliöiö.
1962: 1969:
Lýkur MA-gráðu við Stanford-háskóla Lýkur prófi við DePauw-háskólann.
1965: 1970-71:
Skotinn niður yfir Víetnam. Starfsmaður dómsmálaráðuneytisins í Indiana.
1965-1973: 1972:
I fangabúöum f Norður- Vfetnam 1946-1979: Kvænist Marilyn Tucker. Þau eiga þrjú börn.
Hækkar (tign innan sjóhersins og verður 1974:
varaaðmfráll. Lýkur lagaprófi við Indiana-háskóla.
1979: 1975:
Hættir í sjóhemum. Nær kjöri til fulltrúadeildarinnar.
1990-1992: Vinnur við rannsóknir hjá Hoover-stofnuninni, ráðgefandi stofnun Stanford-háskóla. 1981-88: öidungadeildarþingmaður fyrir Indiana. 1989-:
1992: Útnendur varaforsetaefni auðjöfursins Ross Perots. Varaforseti Bandaríkjanna.
Albert Gore, öldungadeildarþingm.
31. mars 1948:
Fæddur i Washington.
Sjötti áratugurinn:
Hlýtur úrvalsmenntun í skólum á austur-
ströndinni.
1969:
Útskifast frá Harvard-háskóia.
1970:
Kvænist Mary Aitcheson. Þau eiga
þrjú böm.
1971-76:
Blaðamaöur við The Tennessean.
1976:
Hættir laganámi, býður sig fram til þings og
vinnur sætið, sem faðir hans hafði áður.
1965:
Öldungadeildarþingmaöur fyrir Tennessee.
1988:
Keppir eftir en nær ekki útnefningu sem
forsetaefni.
1992:
Útnefndur varaforsetaefni Bills Clintons.