Morgunblaðið - 24.11.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1992
AÐGERÐIR RÍKISSTJÓRNARINNAR í EFNAHAGSMÁLUM
SKIPTAR SKOÐANIR UM
AFNÁM AÐSTÖÐUGJALDS
FÉLAG íslenskra iðnrekenda fagnar mjög
afnámi aðstöðugjalds sveitarfélaga en tals-
menn Sambands sveitarfélaga segja að um
bráðabirgðaráðstöfun sé að ræða. Markús
Örn Antonsson borgarstjóri segist harma
niðurfellinguna. Mikil óánægja er með að-
gerðir ríkisstjórnarinnar meðal forystumanna
launþegahreyfingarinnar sem gagnrýna fyrst
og fremst að jöfnunaraðgerðir fylgi þeim
breytingum sem ákveðnar hafa verið.
Samband sveitarfélaga
Bráðabirgðaráðstöfun
sem litlu raskar
AFNÁM aðstöðugjalds mun ekki hafa mikil áhrif á fjármál sveitarfé-
laga á næsta ári, að sögn Vilhjálms Þ. Vilhjálmssonar sljómarform-
anns Sambands sveitarfélaga. Ríkissjóður bætir sveitarfélögum tekju-
missinn í tólf mánuði 1993 og unnið verður að undirbúningi annars
fyrirkomulags. Markús Orn Antonsson segir að sér þyki afar miður
að aðstöðugjald hafi verið fellt niður, en hugnanlegra sé þó að upp-
bót þess komi frá ríkinu en með auknu útsvari.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson segir
að afnám aðstöðugjalds sé ekkert
reiðarslag, það hafí skekkt sam-
keppnisstöðu margra fyrirtækja og
hækkað verðlag. Stefna ríkisstjómar-
innar um afnám þess hafí lengi legið
fyrir. Hann leggur áherslu á að um
bráðabirgðaráðstöfun sé að ræða og
telur að ekki veiti af næsta ári til
að fínna nýtt fyrirkomulag á tekjuöfl-
un sveitarfélaganna. í því skyni verð-
ur skipuð samráðsnefnd ríkis og
sveitarfélaga sem skila á tillögum
næsta haust. Vilhjálmur kveðst telja
skynsamlegast að sveitarfélögin fái
aukna hlutdeild í staðgreiðslu skatta
og hafí áfram tekjur af gjöldum á
atvinnulífíð. Hann segir markmiðið
að þau hafí sjálfstæða tekjustofna.
Ríkissjóður mun á næsta ári bæta
hveiju sveitarfélagi missi aðstöðu-
gjalds mánaðarlega, sem nemur 80%
af álögðum aðstöðugjöldum. Það er
hlutfall meðalinnheimtu gjaldsins hjá
sveitarfélögum. Heildarupphæðin
sem vegna þessa rennur frá ríki til
sveitarfélaga á næsta ári er nemur
4.130 milljónum og að auki bætast
120 milljónir við þær 1.350 sem renna
til sveitarfélaga úr Jöfnunarsjóði. Það
jafngildir 1,4% af skatttekjum ríkis-
sjóðs. Þama er miðað við núverandi
gjaldstofn, upphæðin kemur endan-
lega í ljós við álagningu í júlí á næsta
ári.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson segir
að með afnámi aðstöðugjalds sé
skattbyrði ekki alfarið velt af fyrir-
tækjum á einstaklinga, heimilin hafí
í raun greitt gjaldið að hluta í vöm-
verði. Hann telur að áhrifín kunni
að felast í lækkuðu vömverði þegar
til lengri tima er litið, en í fyrstu
muni draga úr tapi fyrirtækja.
Markús Öm Ántonsson borgar-
stjóri segir að Reykjavík hafí haft
20% tekna sinna af aðstöðugjaldi og
mörg fyrirtæki geti vel greitt áfram
í borgarsjóð. Þótt víða gangi erfíð-
leika séu ýmis fyrirtæki aflögufær.
Markús segir að í ár hefðu fullar
heimtur skilað 2,6 milljörðum til
borgarinnar, en útlit sé fyrir 2,2 millj-
arða heimtur. Þrátt fyrir mikla bar-
áttu gegn afnámi gjaldsins sé það
nú staðreynd og hann búist fastlega
við lækkun vöruverðs í kjölfarið. Það
sé í sjálfu sér jákvætt og einnig hitt,
að missi aðstöðugjalds hafí ekki verið
mætt með hækkuðu útsvari.
Þjóðhagsleg áhrif aðgerða
ríkisstjórnarinnar
Hér er sýnt yfirlit um breytingar á ýmsum þjóðhagsstærðum, annars vegar
samkvæmt þjóðhagsáætlun
og hins vegar miðað við efna- Fyrir aðgerðir / Eftir aðgerðir
hagsaðgerðir rikisstjórnarinnar 1993 1994 lin 1993 1994
Einkaneysla -1,5% -1,2% l / -4,1% -2,2%
Samneysla 2,0% 2,0% j 7 1,7% 1,4%
Fjárfesting -4.4% 1.2% / L -6,0% 2,7%
Þjóðarútgjöld alls •1,5% 0,0% h '/ -3,5% -0,5%
Útflutningur vöru og þjónustu 0,0% -0,2% / / 0,2% -0,1%
Innflutningurvöru og þjónustu -2,7% 0,1% h 1 -5,9% -0,6%
Verq landsframleiðsla -0.6% -0,1% / / -1,4% -0,3%
Viðskiptajöfnuður (% af landsframl.) -3,1% -2,8% / / -2,1% -1,5%
Morgunblaðið/Sverrir
Sjávarútvegsráðherra hlustar á Ásmund
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra fylgist með sjónvarpsfrétta-
viðtali við Ásmund Stefánsson forseta ASI skömpnu fyrir ríkisstjórn-
arfundur í stjómarráðinu á sunnudagskvöld. Ásmundur tók þátt í
viðræðunum með ráðherrum á sunnudag en flaug svo síðdegis til
Akureyrar vegna Alþýðsambandsþingsins sem hófst í gærmorgun.
Félag íslenskra iðnrekenda
Afnámi aðstöðu-
gjalds fagnað
GUNNAR Svavarsson, formaður Félags íslenskra iðnrekenda, fagn-
aði mjög afnámi aðstöðugjalds og sagði að það hefði verið sérstakt
baráttumál samtakanna í mörg ár. „Það er sérstakt fagnaðarefni
að það skuli vera horfið og það fyrir fullt og allt,“ sagði Gunnar.
Á síðasta ári greiddi almennur
iðnaður og byggingariðnaður um
einn milljarð í aðstöðugjöld, að sögn
Gunnars. „Það eru jákvæð atriði í
aðgerðum ríkisstjómarinnar, sér-
staklega afnám aðstöðugjalds. Geng-
isbreytingin er kannski ekki það
mikil að ekki sé hægt að hugsa sér
að halda stöðugleikamarkmiðinu. Ef
það tekst getum við ekki annað en
metið það svo að aðgerðimar hafa
bætt stöðu atvinnugreinarinnar,"
sagði Gunnar.
Hann sagði að það hefði verið
stefna FÍI að vinna að lækkun raun-
gengis eingöngu með kostnaðar-
lækkunum, en það hefði ekki tekist
að fullu leyti og því hefði gengis-
breytingin komið til. „Ég held að hún
sé skiljanleg í ljósi þess óróa sem
verið hefur í gengismálum erlendis
og þess óróa sem ég held að sé fram-
undan í gengjsmálum. í raun er varla
hægt að tala um gengisfellingu held-
ur erum við að aðlagast öðrum Evr-
ópumyntum," sagði Gunnar.
Hann sagði að gengislækkunin
tæki að hluta til til baka þá gengis-
lækkun sem hefði orðið á nokkrum
innflutningsmyntum áður og að hluta
til bætti hún stöðu innlends iðnaðar
gagnvart innflutningi hvaðan sem
hann kæmi.
Mikil óánægja með aðgerðir ríkisstjónmrínnar meðal forystumanna laimþegahreyfingarímiar
Vantarjöfmmarsyonarmiðið í tillögumar
MIKIL óánægja er innan verkalýðshreyfingarinnar með þær aðgerðir
í efnahagsmálum sem ríkisstjórnin kynnti í gær, að því er fram kom
í samtölum sem Morgunblaðið átti við nokkra verkalýðsleiðtoga á 37.
þingi Alþýðusambands íslands sem hófst á Akureyri í gærmorgun.
Segja forystumennirnir að í aðgerðimar vanti telq'ujöfnun. Þær komi
of mikið niður á Iágtekjufólki og þeir sem betur megi sín sleppi bet-
ur, öfugt við það sem ráð hafi verið fyrir gert með þeim hugmyndum
sem verkalýðshreyfingin hafði kynnt í efnahagsmálum.
Veruleg vonbrigði
Ásmundur Stefánsson, forseti Al-
þýðusambands Islands, sagði að hann
hefði orðið fyrir verulegum vonbrigð-
um með aðgerðir ríkisstjómarinnar,
því hann hafði vonast til að ríkis-
stjómin færi eftir þeim hugmyndum
sem verkalýðshreyfingin hefði lagt
fram. „Það sem fyrst og fremst grein-
ir á milli er að við gerðum ráð fyrir
að aðgerðum yrði hagað þannig að
fólk sem hefði 160 þúsund krónur í
tekjur sem einstaklingar og 320 þús-
und ef um hjón væri að ræða yrði
ekki fyrir skakkaföllum vegna að-
gerðanna heldur héldi sínum kaup-
mætti og raunar ívið betri ef aðgerð-
irnar væru skoðaðar einar sér. Það
vantar jöfnunarsjónarmiðið í tillög-
umar. Þama er hátekjuskattur af-
markaður við mjög háar tekjur og
það er ljóst að hann skilar litlu fé
og þess fjár verður því að afla ann-
ars staðar. Það er líka ákveðið að
afla ekki fjár með fjármagnstekju-
skatti og í staðinn er nánast eingöngu
um almenna skattheimtu að ræða og
það fínnst mér vera miður,“ sagði
Ásmundur.
Hann sagði að margt í tillögunum
væri óljóst og ylli áhyggjum eins og
til dæmis niðurskurður bamabóta og
vaxtabóta og það virtist eiga að skatt-
leggja húshitun án þess gera nokkrar
gagnráðstafanir á þeim svæðum þar
sem húshitun væri dýrust. Að auki
ylli boðaður niðurskurður áhyggj-
um.„Ég er ekki í neinum vafa um
að það verður mikil reiði meðal okkar
fólks vegna þessara aðgerða. Ég held
hins vegar að niðurstaðan sýni jafn-
framt að það var skynsamlegt af
okkar hálfu að fara í viðræður við
stjómvöld vegna þess að með því
sýndum að það var hægt að taka á
málinu öðru vísi en hefur verið gert.
Það er pólitísk ákvörðun ríkisstjómar
að fara aðra leið. Hins vegar höfum
við líka þrátt fyrir allt haft áhrif á
það hvemig línan er. Það er hátekju-
skattur inn í myndinni þó hann skili
ekki því sem ég hefði talið eðlilegt.
Það er ekki stór gengisfelling eins
og væntanlega hefði verið fyrsta
Verðbólga
Meöalhækkun milli ára
skrefið ef ekki hefði verið farið af
stað með viðræður og það er ekki
ráðist á þau félagslegu atriði samn-
inga sem sumir ráðherrar hafa talað
mest um á undanfömum vikum,“
sagði Ásmundur.
Hann sagði að kjaraskerðingin
væri miklu meiri en hann teldi ásætt-
anlegt og þó.fyrst og fremst það að
byrðunum hefði ekki verið dreift á
það fólk sem hefði burði til að bera
þær. Verkalýðshreyfíngin hlyti að
mótmæla þessu og hann teldi rök
fyrir því að leita eftir því við ríkis-
stjómina að breyta þessum aðgerð-
um.
Aðspurður hvort fremur hefði verið
hægt að afstýra þessum aðgerðum
Kaupmáttur ráð
stöfunartekna á mann
Að meðaltali milli ára
ef meiri samstaða hefði verið innan
verkalýðshreyfíngarinnar um aðgerð-
ir, sagði hann að erfítt væri um það
segja. Það kynni að hafa verið mögu-
legt að hafa meiri áhrif á málið hefðu
þeir komið fyrr fram með afdráttar-
lausar tillögur. Hins vegar teldi hann
að það sem helst hefði staðið í vegin-
um væri ekki samstöðuleysi innan
verkalýðshreyfingarinnar heldur póli-
tísk afstaða þeirra sem sætu í ríkis-
stjóm og mynduðu þá þingflokka sem
að henni stæðu. Það væri pólitísk
ákvörðun að fara þessa leið.
Ásmundur sagði mun skemur væri
gengið í atvinnumálum en hann hefði
talið að ætti að gera og tillögur í
vaxtamálum væru mjög óljósar og
sama gilti um það sem sagt væri um
hert eftirlit með skattsvikum. Til við-
bótar gerði gengisfelling sér engan
mannamun og kæmi í sama hlutfalli
á alla hvort sem þeir hefðu há eða
lág laun. Kjaraskerðingin fyrir lág-
tekjurfólk yrði því mun meiri. í tillög-
um Alþýðusambandsins hefði ekki
verið gert ráð fyrir gengisfellingu og
þær hefðu getað komið í einu og öllu
í staðinn fyrir þessar aðgerðir. Þær
hefðu treyst atvinnulífíð og stöðu rík-
issjóðs betur en þessar aðgerðir að
hans mati.
Komin út úr þjóðarsáttinni
Bjöm Grétar Sveinssón, formaður
Verkamannasambands íslands, sagði
að ríkisstjórnin hefði gefíst upp á því
ná samkomulagi við aðila vinnumark-
aðarins um aðgerðir í efnahagsmál-
um með þessum ákvörðunum og hún
hefði farið að ráðum einhverra ann-
arra en verkalýðshreyfíngarinnar, því
sáralítið væri gert í því að leggja
álögur á þá sem betur mættu sín í
þjóðfélaginu. Hátekjuskattur væri
lágur og þeir sem hefðu tekjur af
fjármagni væru látnir eiga sig. Síðan
hefði gengisfellingin þau áhrif að
afnám aðstöðugjaldsins myndi ekki
koma fram I lækkuðu vömverði eins
og ráð hefði verið fyrir gert. „Við
erum komin út úr stöðugleikanum.
Við erum komin út úr því sem ein-