Morgunblaðið - 09.05.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. MAI 1993
STEINAR WAAGE_____
SKÓVERSLUN N
íþróttaskór
Ath.: Getum boðið þetta frábæra verð
vegna hagstæðra samninga.
Hugmyndir um niðurskurð varnarliðsins
Vamarsamningurinn
styrkir jsamnings-
stfiðu fslendinga
Póstsendum samdægurs. 5% staðgreiðsluafsláttur
Domus Medica, KringlunnL Toppskórinn,
Egilsgölu 3, Kringlunni 8-12, Velfusundi,
sími 18519 sími 689212 sími 2121 2.
Laugavegur 31
til sölu
Hið glæsilega hús á Laugavegi 31,
áður útibú íslandsbanka hf., er nú til sölu.
Húsið var teiknað árið 1928
af Einari Erlendssyni húsameistara
en hann hefúr verið kallaður meistari steinsteypunnar.
Einar teiknaði húsið fyrir Martein Einarsson
vefiiaðarvörukaupmann, sem tók það í notkun í júní 1929.
Það er í ný-klassískum stíl eins og flestar byggingar
Einars.
Margar veglegustu byggingar Reykjavíkur
eru frá þessum tíma og er Laugavegur 31 gott dæmi
um þann stórhug er ríkti í Reykjavík um þetta leyti.
Húsið er fjögurra hæða auk kjallara og er samtals 1.461m2.
Nánari upplýsingar veita Þorgils Óttar Mathiesen og
Sverrir Jónsson í Rekstrardeild íslandsbanka í síma 608000.
ÍSLANDSBANKI
— segir Michael Corgan, bandarískur sérfræðingur
um Island og varnarmál
Boston. Fró Karli Blöndal, fréttaritora Morgunblaðsins.
Bandaríkjamenn eru nú með niðurskurðarhnífinn á lofti í
hernaðarmálum og liggur herstöðin í Keflavík meðal annars
á skurðborðinu. Michael Corgan, fyrrum flotaforingi og sér-
fræðingur í málefnum íslands, segir hins vegar að tvíhliða
varnarsamningur Islands og Bandaríkjanna frá árinu 1951
veiti íslendingum meiri áhrif en marga grunar þegar samning-
ar um niðurskurð í Keflavík eru annars vegar, meðal annars
vegna þess að hann er tvíhliða, þannig að Islendingar standa
jafnfætis Bandaríkjamönnum í stað þess að vera meðal 16
aðildarþjóða að Atlantshafsbandalagi, og ákvæða í samningn-
um um „samráð“ og „sameiginlegar ákvarðanir". Corgan
kvaðst í viðtali því, sem hér fer á eftir, eiga von á því að
Bandaríkjaher fækkaði flugvélum sínum í mesta lagi um helm-
ing.
Ifrétt Morgunblaðsins á
fimmtudag um niðurskurðar-
hugmyndir Bandaríkja-
manna sagði að meðal ann-
ars væri til athugunar að kveðja
allar P-3 og F-15 flugvélar á Kefla-
víkurflugvelli heim til Bandaríkj-
anna og fækka um 1.400 manns
í varnarliðinu. Samkvæmt skýrslu
Jóns Baldvjns Hannibalssonar ut-
anríkisráðherra til Alþingis árið
1993 var fjöldi varnarliðsmanna
2.999 í árslok 1992 þannig að um
tæplega helmings fækkun yrði að
ræða.
„Að vissu leyti er vit í því að
kalla P-3 vélarnar brott,“ sagði
Corgan þegar Morgunblaðið bar
hugmyndir bandarískra stjórn-
valda undir hann. „P-3 vélin er
aðeins gerð til eins og það er að
finna kafbáta, í þessu tilfelli rúss-
neska kafbáta. Rússar eru mjög
að draga saman kafbátafram-
leiðslu og er hún nú aðeins einn
tíundi af þvi, sem hún var, og
ástæður til að halda í P-3 eftirlits-
vélarnar eru því að verða að engu.
Það er ástæða til að halda aðstæð-
um við, en minni þörf á að hafa
fólk staðsett á íslandi. F-15 þot-
urnar á Islandi eru gerðar til að
fást við hátækniþotur og slíkan
tækjakost er sömuleiðis aðeins að
finna í höndum Rússa, sem hafa
dregið mjög úr umsvifum sínum í
lofti. Um leið og Rússar draga
saman seglin er náttúrlega þrýst
á herinn að spara og aldrei að vita
hvað heilbrigðisáætlun Hillary
Cliriton á eftir að kosta.“
Lágmarksviðbúnaður 6 til 10
vélar
Corgan mat stöðuna svo að lág-
marksviðbúnaður varnarliðsins
væri sex til tíu þotur. „Ef farið
yrði neðar yrði ekki hægt að vera
til taks allan sólarhringinn,“ sagði
Corgam „Ég býst við að flugvéla-
kostinum verði fækkað niður í tíu
vélár, sem myndi ekki hafa í för
með sér mikinn samdrátt í manna-
haldi því að það þarf engu að síður
ákveðinn fjölda fólks til að halda
úti fullu starfi.“
Corgan varði fyrir tveimur árum
doktorsritgerð í stjórnmálafræði
við Boston University, sem nefnist
íslensk öryggisstefna frá 1979 til
1986 og er reist á þeirri forsendu
að íslendingar hafi á þessum tíma
markað sína eigin stefnu í utanrík-
ismálum í stað þess að fylgja lín-
unni frá Atlantshafsbandalaginu.
Hann kennir nú við Boston Uni-
versity og leitar að útgefanda fyr-
ir ritgerðina.
Corgan á langan feril í sjóhern-
um að baki, en áhuga hans á mál-
efnum íslands má rekja til þess
að fyrir rúmum áratug gegndi
hann stöðu tengiliðs yfirmanns
varnarliðsins í Kefiavik við íslensk
stjórnvöld.
Auk þess að sérhæfa sig í mál-
efnum Islands hefur Corgan getið
sér nafns sem sérfræðingur í hern-
aðarmálum. Þegar Bandaríkjaher
er kvaddur til leiks er Corgan tíður
getur hjá sjónvarpsstöðvum i Bost-
on og þegar Persaflóastríðið var í
algleymingi leið vart sá dagur að
hann væri ekki fenginn til að skýra
gang mála.
Akkur íslendinga af
varnarsamningnum
íslendingar hafa ætíð kosið
fremur að skipta beint við Banda-
ríkjamenn í varnarmálum, en að
fara í gegnum Atlantshafsbanda-
lagið. „Auðvitað," sagði Corgan.
„Milli Bandaríkjamanna og íslend-
inga ríkir sérstakt samband, sem
er auðveldara að hafa stjórn á.
Einnig hefur verið sagt að íslend-
ingar vildu ekki eiga við NATO
um varnarlið vegna þess að lítill
hugur var á að_ fá norska eða
danska dáta til íslands. Nú vilja
íslendingar leggja áherslu á sam-
bandið við Bandaríkin vegna þess
að það myndi bera minni skaða
ef Atlantshafsbandalagið liðaðist
til dæmis skyndilega í sundur. Það
er því íslendingum í hag að við-
halda þessu tvíhliða sambandi vilji
þeir halda áhrifum sínum gagnvart
Bandaríkjamönnum og leggja
fremur áherslu á það en samband-
ið við NATO.“
En Corgan sagði að samningur-
inn væri ekki aðeins hagstæður
Islendingum, hann veitti einnig
áhrif: „Þegar varnarsáttmálinn er
skoðaður kemur í ljós að hvað eft-
ir annað er kveðið á um samráð,
sameiginlegar ákvarðanir, og svo
framvegis, og hann setur Islend-
inga j afnfætis Bandaríkjamönnum.
Islendingar eru vegna þessa samn-
ings ekki í hópi 16 þjóða eins og
í NATO, heldur aðrir tvegga,“
sagði Corgan. „Að vissu leyti,
og ég verð sennilega skotinn fyrir
þennan samanburð, má líkja þessu
við sáttmála Finna og Sovét-
manna. Eini samningurinn, sem
Sovétmenn gerðu við nágranna
sína og skrifaður af hinum aðiljan-
um, var sá sem gerður var við
Finna og setti þá nokkurn veginn
jafnfætis Sovétmönnum. Sömu
stöðu fengu íslendingar gagnvart
Bandaríkjamönnum með samn-
ingnum frá árinu 1951,“ sagði
Corgan og benti á að íslendingar
hefðu fengið ýmsar tilslakanir frá
Bandaríkjamönnum við samnings-
gerðina.
„Á þessum tíma voru Banda-
ríkjamenn alls ráðandi, en urðu sér
þvert um geð að láta litla eyþjóð
segja sér fyrir verkum,“ sagði
Corgan. „Það verður enn þá ljósara
að Bandaríkjamenn gerðu tilslak-
anir við íslendinga ef litið er á
Samtök Ameríkuríkja (OAS, stofn-
uð 1948) þar sem Bandaríkjamenn
völtuðu yfir hina.“
Ekki hve mikið, heldur hvar
Corgan segir að ágreiningurinn
innan hersins standi ekki um það
hversu mikið skuli skera niður,
heldur hvar. „Spurningin er hver
fær hvaða hlutverk og hvaða verk-
efni,“ sagði Corgan. „Sam Nunn
vill láta ræða hluverkaskipti milli
deilda hersins, hvað sjóherinn skuli
gera og hvað landherinn, og þessi
barátta verður háð víða, meðal
annars á íslandi. Og það veltur á
því hver fær hvað hvernig stöðinni
á Islandi reiðir af.“
Samkvæmt frétt Morgunblaðs-
ins stendur ágreiningurinn um
varnarliðið milli „Pentagon og
stjórnmálamanna". „Heildarstærð
heraflans er einn helsti ágreining-
urinn,“ sagði Corgan. „Clinton vill
skera niður um kringum tíu til
tólf af hundraði meira en varnar-
málaráðuneytið og það eru nokkrir
milljarðar dollara. Þá er einnig
spurningin um það hvar á að skera
niður. Annars vegar eru sterk öfl,
sem vilja halda í varalið og þjóð-
varðlið á kostnað fastahersins.
Þessi öfl hafa ítök í hinum ýmsu
ríkjum og á þingi. Varnarmála-
ráðunéytið vill hins vegar halda í
fastaliðið, sem meðal annars er
undir þeirra stjórn en er ekki á
fjárlögúm. Sigur hinna fyrrnefndu
í þessari rimmu gæti leitt til fækk-
unar í herliðinu á íslandi. í raun
snýst málið um það hvort stjórn
Clintons og þingið, sem vilja halda
í vara- og þjóðvarðliðið, eða varn-
armálaráðuneytið, sem vill halda