Morgunblaðið - 19.05.1993, Blaðsíða 14

14__________________MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1993_
„Vísindin efla alla dáð, ork-
una styrkja, viljann hvessa“
eftir Guðmund
Magnússon og
Þórarin G. Pétursson
Inngangur
Baldur Óskarsson framkvæmda-
stjóri Sambands íslenskra banka-
manna fjallar í Mbl. 6. þessa mán-
aðar um nýlega skýrslu Hagfræði-
stofnunar Háskóla íslands um Rekst-
ur innlánsstofnana á íslandi en
skýrsla þessi var gerð fyrir Seðla-
banka íslands.
í stuttu máli má skipta gagnrýni
greinarhöfundar í þrennt:
• í fyrsta lagi gagnrýnir greinar-
höfundur Hagfræðistofnun og Seðla-
banka íslands fyrir það hvemig hluti
skýrslunnar hefur verið túlkaður í
fjölmiðlum.
• I öðru lagi gagnrýnir greinarhöf-
undur skýrsluna fyrir að ekki sé tek-
ið tillit til atriða sem 'fjallað er ítar-
lega um í skýrslunni.
• í þriðja lagi mistúlkar greinarhöf-
undur á stundum niðurstöður skýrsl-
unnar.
Hér á eftir verður fjallað um ein-
stök atriði áðumefndrar greinar en
í umræddri skýrslu Hagfræðistofn-
unar er einmitt lögð áhersla á að
niðurstöður hennar verði ekki slitnar
úr samhengi, sbr. bls. 1.
Einstök atriði
1. Greinarhöfundur gagnrýnir þá
aðferðarfræði sem Hagfræðistofnun
beitir við samanburðinn og að skýr-
ari fyrirvarar skyldu ekki vera gerð-
ir á notkun hennar.
Hagfræðistofnun fjallar ítarlega
um aðferðarfræði samanburðarins
og gerir skýra grein fyrir takmörk-
unum við slíkan alþjóðlegan saman-
burð (sbr. bls. 1, 5 og bls. 35-38).
Hins vegar er ekki þar með sagt að
starfsemi innlánsstofnana milli landa
sé ávallt ólík og að ólíkar aðferðir
gæfu mismunandi niðurstöður í öll-
um tilvikum. Þessu til rökstuðnings
má vísa í útreikning á vaxtamun
eftir tveimur ólíkum aðferðum sem,
þrátt fyrir að sýna minni mismun
milli innlendra banka og sparisjóða
í öðru tilvikinu, sýnir sams konar
þróun óháð því hvor aðferðin er not-
Guðmundur Magnússon
Þórarinn G. Pétursson
uð (sbr. bls. 9-10 og bls. 54-56).
2. Greinarhöfundur gagnrýnir
Hagfræðistofnun fyrir að nota aðeins
niðurstöðutölu efnahagsreiknings í
útreikningum kennitalna.
I skýrslunni eru aðrar mikilvægar
kennitölur reiknaðar út á annan veg,
t.d. vaxtamunur á bls. 55-56. Hins
vegar verður að hafa í huga að stofn-
anir eru misstórar og starfa á mis-
munandi mörkuðum. Þessu má líkja
við samanburð á launakostnaði á
trillubát og frystitogara. Mikill mun-
ur getur verið þar á beinum kostnaði
og kostnaði mældum með tilliti til
umfangs starfseminnar.
3. Greinarhöfundur gagnrýnir
Hagfræðistofnun fyrir að taka hvergi
fram til hvaða stofnana samanburð-
urinn nær og fyrir að velja árið 1985
sem upphafsár.
Á bls. 139 er skýrt út hvers konar
stofnanir notaðar eru í samanburðin-
um og þar kemur m.a. fram að þar
sem því var við komið (í Þýskalandi
og Bandaríkjunum) var samanburð-
urinn eingöngu miðaður við smæstu
viðskiptabankana í viðkomandi lönd-
um og að útibú erlendra banka hafi
ekki verið tekin með. Ástæðan fyrir
því að ekki var farið aftur fyrir 1985
var sú að lítið mark þótti takandi á
tölum fyrir þann tíma þar sem ís-
lenska bankakerfið var mjög mið-
stýrt.
4. Greinarhöfundur spyr: „Af
hveiju eru íjárfestingasjóðirnir hér á
landi ekki teknir með í samanburð-
inn?“
Hagfræðistofnun er Ijós sá munur
sem er á milli skammtíma- og lang-
tímalánaumsýslu íslenskra og er-
lendra banka. Hún telur þetta vera
eina megin skýringuna á hærri
kostnaði og þar með hærri vaxtamun
íslenskra banka miðað við erlenda. /
skýrslunni eru helstu kennitölur end-
urreiknaðar fyrir íslenska bankakerf-
ið þar sem fjárfestingarlánasjóðirnir
hafa verið teknir með til að nálga
þennan vanda. Niðurstöður þessa
útreiknings eru í töflu 2.8. Þar sést
að kostnaður (þar á meðal starfs-
mannakostnaður), vaxtamunur og
þjónustutekjur í hlutfalli við niður-
stöðutölu efnahagsreiknings lækka
töluvert. Þrátt fyrir þetta eru þær
þó yfirieitt allar hærri hérlendis en
í samanburðarlöndunum. Um þetta
er fjallað nánar á bls. 2, 12, 61-62
og bls. 66-67.
5. Greinarhöfundur gagnrýnir
Hagfræðistofnun fyrir að gera ekki
samanburð á umfangi þjónustunnar
og hvað hún kosti samkvæmt gjald-
skrá.
Á bls. 67-68 er fjallað um umfang
þjónustunnar. Þar kemur fram að
færa megi rök fyrir því að þjónusta
íslenskra innlánsstofnana sé jafnvel
meiri en samræmist hagnaðarsjón-
armiðum eigenda þeirra. Skýringin
á því af hveiju ekki var gerður sam-
anburður á kostnaði samkvæmt
gjaldskrá er sú að ekki tókst að afla
nægra upplýsinga frá einstökum,
erlendum bönkum til að gera þennan
samanburð mögulegan, þó vissulega
hefði hann verið æskilegur. Um þetta
er fjallað nánar um í skýrslunni á
bls. 2 og bls. 36.
6. Greinarhöfundur segir: „Þann-
ig er þessi kostnaður (starfsmanna-
kostnaður) hátt í tvöfalt meiri að til-
tölu hér á landi en þar sem hann
gerist mestur, ...“
Hér er hann að vísa í skýrsluna á
bls. 39. Hér er hins vegar hallað á
rétt mál með því að slíta setninguna
úr samhengi. Á bls. 39 stendur:
„Þegar þessar tölur eru hins vegar
bornar saman við útlönd kemur í Ijós
að hlutur kostnaðar vegna starfs-
manna sem hlutfall af niðurstöðutölu
efnahagsreiknings er tiltölulega
hærri hér á landi. Þannig er þessi
kostnaður hátt í tvöfalt meiri að til-
tölu hér á landi en þar sem hann
gerist mestur, ..." •
Það er því ljóst að hér er verið
að tala um starfsmannakostnað sem
hlutfall af niðurstöðutölu efnahags-
reiknings en ekki starfsmannakostn-
aðinn sjálfan. Það að starfsmanna-
kostnaður sem hlutfall af niðurstöðu-
töiu efnahagsreiknings sé tvöfalt
hærri hér á landi en í samanburðar-
löndunum gefur ekki til kynna að
starfsmannakostnaður sé tvöfalt
hærri hér á landi eins og greinarhöf-
undur telur að skýrslan segi. Það
gefur hins vegar vísbendingu um að
starfsmannakostnaður sé í hærra
lagi hér á landi í hlutfalli við veltu.
7. Greinarhöfundur tekur dæmi
um starfsmannakostnað á hvern Is-
lending í samanburði við Danmörk
og fær að þetta hlutfall er lægra hér
á landi en í Danmörku.
Þetta þarf ekki á neinn hátt að
vera í ósamræmi við það að starfs-
mannakostnaður sem hlutfall af nið-
urstöðutölu efnahagsreiknings sé
hærri hér á landi en í Danmörku.
Hér er ekki um sama hlutinn að
ræða.
Benda má til stuðnings niðurstöðu
skýrslunnar um starfsmannakostnað
að starfsmenn íslenska bankakerfis-
ins á hvetja 10 þúsund íbúa hafa
verið töluvert fleiri hér á landi en á
hinum Norðurlöndunum, þó dregið
hafí saman á síðustu árum. Þetta
bendir til þess að starfsmenn íslenska
bankakerfisins séu of margir, þó
þeim hafi farið fækkandi á síðustu
árum. Þetta kemur fram í töflu 2.1
á bls. 40. Ýmislégt fleira mætti tína
til en við látum þetta nægja. Bftir
stendur að vaxtamunur, þjónustu-
tekjur og rekstrarkostnaður (þar með
talinn starfsmannakostnaður) banka
er tiltölulega hár hér á landi í sam-
anburði við þau lönd er samanburð-
urinn nær til en þessir liðir hafa þó
verið að lækka undanfarin ár. Hins
vegar kemur hagnaður, eignarstáða
og arðsemi íslenska bankakerfisins
vel út úr samanburðinum fyrir við-
miðunarárin.
Guðmundur Magnússon er
prófessor í viðskipta- og
hagfræðideild Háskóla íslands og
forstöðumaður Hagfræðistofn
unar Háskóla tslnnds. Þórarinn
G. Pétursson er starfsmaður
Hagfræðistofnunar og stunda-
kennari við viðskipta- og
hagfræðideild.
„í þessari grein eru viðbót og athugasemdir við
grein Baldurs Óskarssonar í Morgunblaðinu 6.
maí sl.“
Gervineglur - námskeiö
- heildsala
Fiberglass, gel og acrylicneglur frá Star Nails.
Efni og verkfæri á góðu verði.
Nýja-hárstofan,
Laugavegi 45 - sími 627420.