Morgunblaðið - 19.05.1993, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1993
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Auglýsing um stöðu bankastjóra Seðlabankans
Framsókn valdar ekkí
leugur „sinn stól“
í Seðlabankanum
ÁKVÖRÐUN bankaráðs Seðlabanka íslands í þá veru að auglýsa
eftir umsóknum um stöðu bankastjóra við bankann frá 1. júlí
næstkomandi, þegar dr. Jóhannes Nordal lætur af störfum, hefur
vakið athygli fyrir þær sakir að lögum samkvæmt er ekki skylt
að auglýsa stöðuna. Raunar er gert ráð fyrir þvi að stöður banka-
stjóra verði auglýstar lausar til umsóknar, samkvæmt frumvarpi
um ný seðlabankalög, sem ekki varð að lögum á nýafstöðnu þingi,
þrátt fyrir ásetning Jóns Sigurðssonar viðskiptaráðherra um slíka
lagasetningu.
Á vissan hátt má segja að hér sé brotið blað í bankasögu Islend-
inga, því þetta er í fyrsta sinn sem auglýst er eftir umsóknum
um stöður bankastjóra. Vel má vera að þetta sé upphafið að því
að pólitísk tök á bankakerflnu hér á landi losni og bankaráð í
framtíðinni muni beita slíkum aðferðum við ráðningu bankasljóra
og pólitískar skúmaskotaákvarðanir við bankastjóraráðningar
heyn þar með sögunm til.
Samkvæmt lögum um Seðla-
bankann skipar banka- og við-
skiptaráðherra í stöðu banka-
stjóra að fengnum tillögum bank-
aráðs. Þær raddir heyrast að það
hafi vart verið í verkahring bank-
aráðsins að taka sjálfstætt þá
ákvörðun að auglýsa eftir um-
sækjendum, fyrst nýja frumvarpið
um Seðlabankann sé ekki orðið
að lögum. Bankaráðið sé sam-
kvæmt núgildandi lögum einungis
umsagnaraðili, sem geri tillögu
um ráðningu til viðskiptaráðherra.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra sagði, þegar ég ræddi við
hann í gær, að hann teldi þessa
ákvörðun bankaráðs Seðlabank-
ans vera eðlilega og hann kvaðst
fagna henni. „Eg hef sjálfur flutt
frumvarp á þinginu sem er til
meðferðar hjá efnahags- og við-
skiptanefnd, þar sem meðal ann-
ars er gert ráð fyrir að stöður
bankastjóra, sem losna kynnu,
verði auglýstar. Mér fínnst það
eðlileg aðferð til að undirbúa til-
lögugerð bankaráðsins til ráðherr-
ans,“ sagði ráðherra.
Faglegri vinnubrögð
Ágúst Einarsson formaður
bankaráðs Seðlabankans hefur
sagt að ástæða þessarar ákvörð-
unar væri sú að þannig gæti bank-
aráðið beitt faglegri vinnubrögð-
um við umfjöllun sína og tillögu-
gerð. Ágúst er einn aðalhöfundur
þess frumvarps um Seðlabank-
ann, sem ekki varð að lögum nú
á þinginu í vetur og hann er sagð-
ur mjög áhugasamur um að hug-
myndir þess frumvarps nái fram
að ganga hið fyrsta.
Þegar nýja seðlabankafrum-
varpið verður að lögum, hvenær
sem það nú verður, kemur upp
spaugileg hlið á bankastjórn
Seðlabankans. Samkvæmt laga-
frumvarpinu verður um einn aðal-
bankastjóra Seðlabankans að
ræða, og samkvæmt sama frum-
varpi ber að auglýsa þá stöðu
sérstaklega. Það kann því tvisvar
að verða hlutskipti núverandi
bankamálaráðherra að þurfa að
sækja um stöðu bankastjóra
Seðlabankans — fyrst bankastjó-
rastöðu, síðan aðalbankastjóra-
stöðu!
Raunar er því haldið fram að
þessi ákvörðun bankaráðs Seðla-
bankans um að auglýsa stöðuna
komi á afar hentugum tíma, þeg-
ar framhaldsleikir eru skoðaðir
og geti haft afdrifarík áhrif á það
með hvaða hætti staðið verður að
ráðningum bankastjóra í framtíð-
inni, og þá hugsanlega einnig hjá
ríkisbönkunum tveimur.
Enginn ógnar Jóni
Flestir virðast sannfærðir um
að Jón Sigurðsson muni verða
einn umsækjenda um stöðu seðla-
bankastjóra; jafnmargir virðast
telja af og frá að nokkur annar
umsækjandi geti ógnað Jóni.
Þannig virðist það vera samdóma
álit manna að Jón Sigurðsson,
með hagfræðimenntun sína, for-
stjórastöðu í Þjóðhagsstofnun,
starfsferil hjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum og loks pólitískan feril
iðnaðar-, banka- og viðskiptaráð-
herra að baki, þoli það sem sem
nefnt er fagleg umfjöllun bankar-
áðsins, án þess að möguleiki hans
á ráðningu verði nokkurn tíma í
uppnámi.
Pólitísk tök í bankakerfinu
að losna
Því er meira en til í dæminu
að bankaráð Seðlabankans hafi
séð sér leik á borði, er það tók
þessa samhljóða ákvörðun sína,
að skapa sér sterkari stöðu við
ákvarðanir og bankastjóraráðn-
ingar í framtíðinni. Þegar einu
sinni er búið að auglýsa eftir
umsóknum um stöðu bankastjóra
Seðlabankans, væri þá eitthvert
vit að hverfa frá slíku fyrirkomu-
lagi í framtíðinni? Menn þurfa
ekki að horfa langt fram á veginn
til þess að sjá hvaða bankastjóra-
stóll losnar næst í Seðlabankan-
um, en það mun gerast um næstu
áramót, þegar Tómas Árnason,
fyrrum þingmaður og ráðherra
Framsóknarflokksins, lætur af
störfum fyrir aldurs sakir.
Vandræði Framsóknar
Framsóknarflokkurinn hefur
verið að vandræðast með það hver
eigi að hreppa hnossið að Tómasi
burtgengnum og hefur helst verið
um það rætt að Guðmundur G.
Þórarinsson verkfræðingur og
fyrrverandi þingmaður Fram-
sóknarflokksins hér í Reykjavík
fengi stöðuna. Það er þó alls ekki
hægt að fullyrða að um slíka til-
högun hafi ríkt nokkur eining inn-
an Framsóknarflokksins, en því
er haldið fram að Guðmundur líti
þannig á að Steingrímur Her-
mannsson hafi beinlínis lofað hon-
um stöðunni, þegar Guðmundur
féllst á að hætta við framboð hér
í Reykjavík.
Raunar mun Steingrím ekki
reka minni til slíks loforðs og
heimildir mínar innan Framsókn-
arflokksins herma að loforð Stein-
gríms hafi aldrei verið bundið við
neitt tiltekið embætti, heldur ein-
ungis góða stöðu sem kynni að
losna og Framsóknarflokkurinn
kynni að geta ráðstafað.
Hvað sem því líður þá verður
úr vöndu að ráða fyrir Framsókn-
arflokkinn, þegar líða tekur á
þetta ár og flokkurinn hyggst, ef
að líkum lætur, gera tillögu um
„sinn mann“ til bankaráðs Seðla-
bankans. Til þess að vera sjálfu
sér samkvæmt í afstöðu sinni og
vinnubrögðum mun bankaráðið
þá vísast benda á hvaða háttur
hafi verið hafður á þann 18. maí
sl. þegar auglýst var eftir um-
sóknum um stöðu bankastjóra
Seðlabankans.
Því mun svarið verða á þann
veg að sérstakur „kandídat"
Framsóknarflokksins um stöðu
Tómasar Árnasonar verði bara að
gera eins og aðrir umsækjendur
um stöðuna — að sækja um skrif-
lega. Þá er ekki endilega þar með
sagt að Framsókn hafi ýkja mörg-
um hæfum hagfræðingum fram
að tefla í slagnum um stól Tómas-
ar og gæti allt eins orðið af stóln-
um af þeim sökum.
Nöfn eins og nafn aðstoðar-
bankastjóra Seðlabankans, Eiríks
Guðnasonar, eða Ingimundar
Friðrikssonar, yfirmanns Alþjóða-
sviðs Seðlabankans, sem nú er í
tveggja ára leyfi á meðan hann
starfar hjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum, koma því óneitanlega
upp í hugann, þegar hugleitt er
hveijir muni hugsanlega verða í
hópi umsækjenda um stöðu Tóm-
asar þegar líða tekur á árið, jafn-
vel þótt hvorugur þeirra búi yfir
flokksskírteini í Framsóknar-
flokknum. Þeir hafa, flokksleysis
vegna, ekki verið taldir gjaldgeng-
ir í slíkar stöður, og á því kann
nú að verða breyting. Þótt hvor-
ugur þessara manna hafi feril á
borð við Jón Sigurðsson að baki
er ekkert hægt að fullyrða um
að þeir verði ekki í hópi umsækj-
enda nú, þegar staða dr. Jóhann-
esar Nordal hefur verið auglýst,
jafnvel þótt ekki verði í öðrum
tilgangi en þeim að minna á sig.
í víðara samhengi
í víðara samhengi verður þetta
mál allt enn forvitnilegra og
skemmtilegra að skoða, því hafi
bankaráðið, sem skipað er þeim
Ágústi Einarssyni, formanni, Geir
Gunnarssyni, varaformanni, Dav-
íð Aðalsteinssyni, Ólafi B. Thors
og Guðmundi Magnússyni, bol-
magn til þess að standa við að
hafa þennan háttinn á við banka-
stjóraráðningar að Seðlabankan-
um í framtíðinni, má vel hugsa
sér að bankaráð ríkisbankanna,
Landsbanka íslands og Búnaðar-
banka íslands, taki ekki við póli-
tískum tilskipunum þingflokka
öllu lengur, þegar að ráðningu nýs
bankastjóra kemur, heldur segi
sem svo að þau hyggist fara að
fordæmi bankaráðs Seðlabanka
íslands og auglýsa stöðurnar.
Formaður LÍÚ um sjávarútvegsmál í skýrslu OECD
Greinilega skrifuð
í opinberum stofn-
unum á Islandi
Umframafkastageta ekki eina skýring á
vanda sjávarútvegs, segir Þorsteinn Pálsson
„ÉG GERI lítið með tilskrif til útlanda sem koma til baka á
ensku,“ sagði Kristján Ragnarsson, formaður LIU, þegar Morg-
unblaðið bar undir hann umfjöllun um vanda sjávarútvegsins
í nýrri skýrslu OECD um íslensk efnahagsmál. Þorsteinn Páls-
son sjávarútvegsráðherra segir að líta verði á vanda sjávarút-
vegs í víðu samhengi og þótt það sé rétt sem segi í skýrslunni
að umframafkastageta sé hluti af vandamálinu þá sé það ekki
eina skýringin.
Pálsson. „Á móti kemur að til
þess að ná leyfðum afla hafa menn
þurft að stórauka sóknina um allt
að 20%. Það er því mjög erfitt að
gefa reglustrikuuppskriftir um
einhveija tiltekna niðurstöðu varð-
andi hagkvæma stærð.
Annar hluti af vanda sjávarút-
vegs er sá, að við höfum í áratugi
gefið neyslunni meira svigrúm en
framleiðslunni, þannig að við höf-
um haft halla á viðskiptum við
útlönd og af þeim sökum hafa
atvinnufyrirtækin í sjávarútvegi
ekki fengið tækifæri til að byggja
upp eiginfjárstöðu sína og eru því
hvorki nægilega vel í stakk búin
til að taka tímabundnum áföllum
né til þess að takast á við ný verk-
efni eins og vöruþróun og mark-
aðssetningu,“ sagði hann.
Þorsteinn sagðist ekki vita hvað
höfundar skýrslunnar ættu við í
umfjöilun um gengismál og að
gengisfelling myndi hægja á óhjá-
kvæmilegri hagræðingu í grein-
inni. „Sumir hafa haldið því fram
að breyting á gengi krónunnar
myndi auka rekstrarvanda sjávar-
útvegsfyrirtækjanna. Það er gagn-
stæð fullyrðing við niðurstöðu
þessara aðila sem augljóslega telja
að það þurfi að pína fyrirtækin
meira. Eg held að almennt séð
hljóti mælikvarðinn á hvort gengi
gjaldmiðils er rétt að koma fram
í viðskiptajöfnuðinum,“ sagði Þor-
steinn.
Einar B. Ingvarsson
fv. bankamaður látinn
EINAR B. Ingvarsson, fyrrver-
andi bankamaður, lézt í Landa-
kotsspítala á mánudag, 72 ára
að aldri.
Einar var fæddur 20. júlí 1920
í Reykjavík. Foreldrar hans voru
Sigríður Böðvarsdóttir og Ingvar
E. Einarsson skipstjóri. Einar
fluttist ungur með foreldrum sín-
um vestur á ísafjörð, þar sem
hann tók gagnfræðapróf. Hann
lauk síðan verzlunarprófi frá
Verzlunarskóla íslands 1938.
Einar starfaði í Reykjavík fyrst
eftir að hann lauk námi. Hann
réðst til starfa hjá Landsbankan-
um, fyrst í Reykjavík og síðan á
ísafirði. Hann var útibússtjóri
Landsbankans á ísafirði 1951-
1968. Þá fluttist hann til Reykja-
víkur og varð fulltrúi bankastjórn-
ar Landsbankans. Því starfi
gegndi hann til 1986, að árunum
1974-1978 undanskildum. Þá var
hann aðstoðarmaður Matthíasar
Bjarnasonar, sjávarútvegs- og
heilbrigðis- og tryggingaráðherra.
Einar tók þá þátt í ýmsum milli-
ríkjasamningum fyrir íslands
hönd, einkum varðandi landhelgis-
og fiskveiðimál.
Hann sat í stjórn Síldarverk-
smiðja ríkisins um árabil og var
formaður stjórnar Viðlagatrygg-
ingar íslands til skamms tíma. Þá
var hann í stjórn Þörungavinnsl-
unnar á Reykhólum og formaður
afmælisnefndar Landsbankans á
aldarafmæli hans.
Kona Einars var Herdís E. Jóns-
dóttir og iifir hún mann sinn. Þau
áttu fjögur börn.
í skýrslunni segir að grund-
vallarvanda sjávarútvegs sé ekki
að fínna í rangri gengisskráningu
krónunnar heldur megi rekja til
of mikillar afkastagetu í greininni
og að tillaga um Þróunarsjóð
gangi út á að ráðast til atlögu við
þann vanda. Þá segir að frekari
gengisfelling myndi einungis
hægja á óhjákvæmilegri hagræð-
ingu í sjávarútvegi.
íslensk smíð — þýdd á ensku
„Hvað skyldu þessir menn
þekkja til Þróunarsjóðs, sem ekki
hefur einu sinni birst í frumvarps-
formi,“ sagði Kristján Ragnars-
son. Sagði hann að mörg teikn
væru í þessari umsögn sem sýndu
að hún væri greinilega skrifuð í
opinberum stofnunum á íslandi.
Benti hann á að þeir sérfræðingar
sem vitnað væri til hefðu ekki
haft samband við eina einustu
stofnun, samtök eða fyrirtæki í
sjávarútvegi til að afla sér upplýs-
inga. „Eg sé því ekki ástæðu til
að gefa umsögn um íslenska smíð
sem þýdd er í OECD,“ sagði Krist-
ján.
Reglustrikuuppskriftir
„Vandi sjávarútvegsins er
margslunginn. Hluti hans er í því
fólginn að við höfum umframaf-
kastagetu, ekki síst við aðstæður
eins og við búum við í dag, þar
sem við höfum orðið að skera nið-
ur þorskveiðar," sagði Þorsteinn