Morgunblaðið - 19.05.1993, Blaðsíða 24

X
24 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Skynsamleg ráðgjöf
OECD
Þorsteinn Pálsson gagnrýnir EB á fundi með Evrc
Sakar bandalagið um 1
skimiimg í fríverzlunat
Evrópuþing'menn funda
ÞINGMENN á Evrópuþinginu sátu tveggja daga ráðstefnu um stækkun
Inýrri ársskýrslu Efnahags-
og framfarastofnunarinnar
í París (OECD) kemur fram
óvenju raunsætt mat á stöðu
og horfum í íslensku efnahags-
lífí.
Sérfræðingar stofnunarinn-
ar telja að samdráttur í efna-
hagslífinu muni halda áfram á
þessu ári vegna rmnni þorsk-
afla en þó verða nokkru minni
en á undanförnum árum. Hins
vegar geti næsta ár orðið ár
umskipta til hins betra vegna
þróunar á útflutningsmörkuð-
um og fyrstu áhrifa af evrópska
efnahagssamrunanum.
OECD telur efnahagssam-
dráttinn að mestu vera utan
áhrifasviðs stjórnvalda að því
undanskildu að þau beri ábyrgð
á „áralangri ofveiði á þorski“.
Þar sem stjómvöld geti ekki
haft áhrif á aðra þætti, sem
valda efnahagssamdrættinum,
sé það mikilvægasta verkefni
þeirra að viðhalda stöðugleika:
„Það er mjög mikilvægt fyrir
stjórnvöld að ekki verði hróflað
við þeim árangri sem náðst
hefur í baráttunni við verðbólg-
una og í ríkisfjármálum. Slíkum
árangri er ekki auðnáð og hon-
um má alls ekki stefna í hættu
að nauðsynjalausu. Þrátt fyrir
að nýleg gengisfelling krón-
unnar kunni að hafa verið
óumflýjanleg vegna gengis-
breytinga erlendis og áhrifa
þeirra á samkeppnisstöðu út-
flutningsgreina munu öll frek-
ari frávik frá peningamála-
stefnu sem byggir á föstu gengi
til að tryggja lága verðbólgu,
bjóða heim hættu á að árangur
í baráttu við verðbólgu fari í
súginn. Frá sjónarhóli stjórn-
valda virðist óbreytt gengis-
stefna eðlileg viðmiðun í kom-
andi kjaraviðræðum í því skyni
að tryggja litlar launabreyting-
ar svo að vextir, sem reynst
hafa þungir í skauti, geti smám
saman farið lækkandi.“
Síðar segir í skýrslunni:
„Grundvallarvanda sjávarút-
vegs er ekki að fínna í rangri
gengisskráningu krónunnar,
hann má fyrst og fremst rekja
til of mikillar afkastagetu í
greininni. Tillaga um Þróunar-
sjóð sjávarútvegsins gengur út
á að ráðast til atlögu við þann
vanda. Auk þess hefur stöðug
ofveiði og torræðir umhverfis-
þættir haft neikvæð áhrif á
fískistofna. Frekari gengisfell-
ing kynni því einungis að hægja
á óhjákvæmilegri hagræðingu,
sem sjávarútvegurinn stendur
frammi fyrir, og þar með við-
halda þeim óstöðugleika sem
leitt hefur af of lítilli fjölbreytni
útflutningsframleiðslunnar. “
Þarna koma fram mjög svip-
uð viðhorf og Morgunblaðið
hefur ítrekað sett fram á und-
anfömum mánuðum. Vandi ís-
lensks sjávarútvegs er að tog-
aramir eru of margir og frysti-
húsin of mörg en ekki gengi
íslensku krónunnar. Lausnin
felst því ekki í gengisfellingu
heldur hagræðingu innan
greinarinnar. Það má því undir
engum kringumstæðum láta
undan kröfugerðum sem fælu
í sér að horfíð yrði frá núver-
andi stöðugleika.
Þetta á til dæmis við um
kröfur hagsmunaaðila í sjávar-
útvegi um að gengi íslensku
krónunnar verði fellt sem og
hugmyndir aðila vinnumarkað-
arins um aðgerðir í tengslum
við kjarasamninga, sem hefðu
i för með sér stórfelldan halla-
rekstur ríkissjóðs. Undir þetta
falla líka kröfur um að gripið
verði til erlendrar lántöku til
að milda áhrif efnahagssam-
dráttarins.
OECD segir að þó afkoma
ríkissjóðs hafi ekki verið eins
nálægt jafnvægi og stefnt hafi
verið að í fyrra sé hún um
margt góð í ljósi efnahags-
ástandsins. Svigrúm stjórn-
valda til að slaka á stefnu sinni
sé hins vegar mjög takmarkað
þar sem tekjur ríkissjóðs eigi
að líkindum eftir að dragast
saman enn frekar vegna hins
bága efnahagsástands. „Það er
einnig mjög mikilvægt að
stjómvöld fómi ekki festu í rík-
isfjármálum fýrir frið á vinnu-
markaði og litlar launahækk-
anir. Slík lausn á einum vanda
skapaði einungis annað vanda-
mál við að tryggja samræmi í
tekjum og greiðslugetu hag-
kerfisins," segir í skýrslunni.
Skilaboð sérfræðinga OECD
eru skýr: Islensk stjórnvöld
eiga ekki að láta undan kröfum
hagsmunaaðila um að þau slaki
á aðhaldsstefnu sinni. Slíkar
skammtímalausnir geta haft
mjög alvarlegar afleiðingar í
för með sér og tafíð fyrir efna-
hagsbata. í staðinn ber ríkis-
stjórninni að einbeita sér að því
að bæta árangurinn til lengri
tíma. Mikilvægur árangur hef-
ur þegar náðst með hjöðnun
verðbólgu, minnkandi halla-
rekstri ríkissjóðs og færri höft-
um á sviði viðskipta. Ef haldið
verður áfram á þeirri braut og
fiskistofnarnir nýttir á skyn-
samlegan hátt telur Efnahags-
og framfarastofnunin að Is-
lendingar geti „litið björtum
augum fram á veginn og vænst
aukinnar hagsældar á seinni
hluta þessa áratugar".
ÞORSTEINN Pálsson sjávarút-
vegsráðherra deildi hart á Evr-
ópubandalagið í ræðu, sem hann
hélt yfir Evrópuþingmönnum úr
„Kengúruhópnum“ eða „The
Kangaroo Group“, sem hélt ráð-
stefnu á Hótel Sögu í gær og á
mánudag. Þorsteinn sakaði EB
um tvískinnung varðandi frí-
verzlun, þar sem það vildi ekki
viðurkenna fríverzlun með fisk,
og veittist jafnframt að banda-
laginu fyrir afstöðu þess í hval-
veiðimálum.
„Þrátt fyrir allt tal um frelsi í
viðskiptum hefur Evrópubandalagið
ekki viðurkennt fríverzíun með sjáv-
arafurðir. Enn er það svo að Evrópu-
bandalagið viðurkennir þessi grund-
vallarsannindi á þeim sviðum þar
sem það sjálft hefur yfirburði en
heldur uppi verndarstefnu þar sem
aðrar þjóðir hafa sterkari samkeppn-
isstöðu," sagði Þorsteinn í ræðu
sinni. „Ég var nýlega í heimsókn í
hafnarbæ í Þýzkalandi. Þar voru
fiskmarkaðurinn, fiskvinnslustöðv-
arnar og dreifingarstöðvarnar allar
byggðar með styrk frá Evrópu-
bandalaginu. Við þetta þurfa íslenzk
sjávarútvegsfyrirtæki, sem njóta
engra styrkja, að keppa. Þessi sér-
hagsmunaafstaða Evrópubanda-
lagsins kemur einnig fram í því að
blanda saman frjálsum viðskiptum
og yfirráðum yfír auðlindum. Þessi
andstaða Evrópubandalagsins við
eigin grundvallarhugmyndir, þegar
um fiskveiðar er að ræða, er meginá-
stæðan fyrir neikvæðri afstöðu fólks
í ríkjum í norðvesturhluta Evrópu
gagnvart Evrópubandalaginu."
eftirHrein Loftsson
í opnu bréfi til fjölmiðla frá
Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja
sem birtist í Morgunblaðinu 8. maí
sl. er hvatt til þess að menn skoði
reynslu annarra þjóða af einkavæð-
ingu og læri af henni. En hvers vegna
á að leita slíkrar reynslu í útlöndum?
Væri ekki nær að draga lærdóm af
þeirri einkavæðingu sem þegar hefur
átt sér stað hér á landi? Sá reynslu-
sjóður fer stöðugt vaxandi. Nefna
má Alafoss, Bæjarútgerð Reykjavík-
ur, Ferðaskrifstofu Islands, Guten-
berg, Landssmiðjuna, Skipaútgerð
ríkisins, Útvegsbanka íslands, Þor-
móð ramma og Þróunarfélagið. Ný-
lega hefur íslensk endurtrygging
bæst við þau fyrirtæki sem seld hafa
verið og sala hlutabréfa ríkisins í
Jarðborunum hefur staðið yfir í vet-
ur. Unnið er að breytingu Sements-
verksmiðju ríkisins og Síldarverk-
smiðja ríkisins í hlutafélög í sam-
ræmi við nýsamþykkt lög frá Al-
þingi.
Taprekstri hætt
Sum ofangreindra fyrirtækja
höfðu fengið til sín milljarða króna
í fjárstyrk frá ríkinu áður en þau
voru annaðhvort einkavædd eða lögð
niður. Skipaútgerð ríkisins hafði
fengið þrjá milljarða króna í styrk
með rekstrinum síðustu tíu árin áður
en fyrirtækið var lagt niður. Alafoss
kostaði skattgreiðendur álíka fjár-
hæðir.
í bréfi sínu til fjölmiðla vekur
EB helzta hindrunin í GATT
Sjávarútvegsráðherra sagði að al-
gengt væri að sérstöku skipulagi
sjávarútvegs væri komið á fót til að
ná félagslegum og byggðalegum
markmiðum. „Eins og ykkur er
kunnugt á þessi lýsing við að miklu
leyti hvað sjávarútveg Evrópubanda-
lagsins varðar og er ein af meginá-
stæðum þess að sjávarútvegsríki
Norður-Evrópu geta ekki hugsað sér
BSRB athygli á því að einkavæðing-
in snúist um meðferð opinberra
einga, fjármuni almennings í landinu
og þjónustu við hann. Einnig segir
þar að meginmálið hljóti að vera að
fara vel með sameiginlegar eignir
almennngs og tryggja góða þjón-
ustu. Undir þetta skal tekið, en ef
hugur fýlgir máli hlýtur BSRB að
taka undir nausyn einkavæðingar
sem fól í sér að áðurnefndum tap-
rekstri var hætt. Ef ekki hefði verið
gripið til einkavæðingar hefði það
haft í för með sér margra milljarða
króna tap fyrir ríkissjóð til viðbótar
því sem áður hafði tapast.
A meðal framangreindra fyrir-
tækja eru fyrirtæki sem gengu vel
fyrir einkavæðingu og ganga jafnvel
enn betur nú. Má þar nefna t.d.
Ferðaskrifstofu íslands, Gutenberg,
Landssmiðjuna, Jarðboranir og Þró-
unarfélagið. Yfírleitt hefur einka-
væðingin haft í för með sér bætt
launakjör starfsmanna og þá ekki
aðeins stjórnenda eins og BSRB
heldur fram. Hefur BSRB spurt um
afstöðu starfsmanna þessara fyrrum
ríkisfyrirtækja til einkavæðingar? Á
ráðstefnu sem Landsbréf hf. héldu
um árangur einkavæðingar nú í vor
kom fram, að starfsmenn einkav-
æddra fyrirtækja eru almennt séð
ánægðir með breytinguna. Fulltrúar
fjárfesta, t.d. lífeyrissjóða, lýstu og
ánægju með framkvæmd þeirrar
einkavæðingar sem þegar hefur átt
sér stað. Samdóma álit fulltrúa þess-
ara fyrirtækja var að þau hefðu eflst
við einkavæðingu og væru betur fær
það hlutskipti að heyra undir sameig-
inlega sjávarútvegsstefnu banda-
lagsins."
Þorsteinn sagði að því miður væri
hætta á að ekki næðist samkomulag
um aukna fríverzlun með sjávaraf-
urðir í GATT-viðræðunum. „Það er
ekkert launungarmál að Evrópu-
bandalagið er ein aðalhindrunin í
vegi þess að unnt sé að koma á
grundvallarreglunni um fríverzlun
með fisk á vettvangi GATT-viðræðn-
um að taka þátt í harðri samkeppni
á markaðnum. Ákvarðanataka er
einfaldari og fljótlegri og möguleikar
skapast á bættum launakjörum
starfsmanna sem ekki eru rígbundn-
ir í launakerfi ríkisins eins og áður.
Hefur BSRB engan áhuga á þeim
lærdómi sem draga má af slíkri
reynslu?
Úr fjötrum ríkisafskipta
íslendingum hefur fjölgað um rúm
tuttugu þúsund á sl. tíu árum en
opinberum starfsmönnum hefur
fjölgað um tæp níu þúsund á sama
tíma. Þrátt fyrir gífurlega aukningu
á fjölda ríkisstarfsmanna er ekki
hægt að fullyrða að velferðarkerfið
hafi tekið stakkaskiptum til batnaðar
á þessum tíma eða að ríkið sinni
betur þeim þáttum sem flestir telja
að því beri að sinna. Hvernig hefur
til tekist í löggæslu eða í kennslu?
Hvað um stöðu þeirra sem minna
mega sín? Ekki verður einkavæðingu
kennt um þótt örorku- eða ellilífeyr-
ir sé í knappara lagi. Skaðvaldurinn
er miklu fremur ofþenslan í ríkis-
rekstrinum, þ.e.a.s. sú staðreynd, að
ríkið hefur sífellt verið að hlaða á
sig nýjum og nýjum verkefnum með
þeim afleiðingum að minna fjármagn
hefur orðið eftir til að sinna þeim
þáttum sem almenn samstaða er um
að ríkið skuli sinna. Lausnin er ekki
fólgin í því að fjölga opinberum
starfsmönnum og hækka skattana.
Lausnin felst í því að taka verkefni
af ríkinu þannig að fjármunirnir
nýtist betur á afmörkuðum sviðum.
f
Einkavæðingin ei
en ekki trúarsetn