Morgunblaðið - 05.09.1993, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1993
B 17
sagnahefð ykkar og tónlist hins
mikla þýska alþjóðlega tónlistar-
manns Richards Wagners gerir
þessa fyrstu uppfærslu verksins á
Islandi vonandi að þeim hátíðarvið-
burði sem væri viðeigandi á þessum
tímamótum, er þjóðin fagnar 50 ára
sjálfstæði sínu. Það þætti mér afar
ánægjulegt."
- Eruð þér bjartsýnn á að áform-
in verði að veruleika?
„Ég persónulega vonast til þess
að allir J)eir sem með menningarmál
fara á Islandi, bæði opinberir aðilar
og aðrir, muni styðja þetta verkefni
svo af því megi verða, okkur öllum
til ánægju og sóma. Það auðveldar
framkvæmdina að auk Listahátíðar
í Reykjavík standa að uppfærslunni
þrjár aðrar menningarstofnanir, þ.e.
Islenska óperan, Sinfóníuhljómsveit
íslands og síðast en ekki síst Þjóð-
leikhúsið, þar sem sýningin verður
sett á svið.
Ég er fullviss um að þetta mun
takast. Ég hef dáðst að þeim hraða
sem einkennt hefur störf stjómar
Listahátíðar; undirbúningurinn hef-
ur verið afar markviss og af okkar
hálfu hef ég ásamt eiginkonu minni
og samstarfsmönnum llka lagt okkur
fram um að veita greið svör og að-
stoð. Það hefur því ekki verið neitt
hik á framkvæmdaatriðum málsins
og nú er komið að lokaþættinum,
það er að skrifa undir samninga við
listamenn. Eins og framvindan hefur
verið er ég sannfærður um að það
mun takast vel.“
- Hvernig mun samstarfi Lista-
hátíðar og yðar verða háttað í fram-
haldinu?
„Ég lít á mig sem aðalhvatamann
að þessu verkefni. Ég er afar spennt-
ur að sjá hvemig þið munuð vinna
úr því út frá ykkar reynsluheimi og
sögu. Hvað listrænu hliðina snertir
er ég alveg rólegur. Ég hef haft
yfírumsjón með þessari styttingu
Niflungahringsins, en það leiðir af
sjálfu sér að allar breytingar og
styttingar á verkinu em mjög við-
kvæmt mál fyrir afkomendur Ric-
hards Wagners og ekki alltaf okkur
að skapi. I þessu tilviki er bæði form
útdráttarins og tilefni sýningarinnar
á þann veg að ekki verður á betra
kosið. Eftir sem áður mun ég veita
öll þau ráð og aðstoð sem þörf er á
og óskað er eftir. Ég er ennfremur
reiðubúinn til að lána ykkur allan
útbúnað, tæki eða tól, búninga eða
hljóðfæri, sem ég hef yfir að ráða
og get án verið.“
- Hvenær megum við vænta þess
að sjá yður næst á íslandi?
„Því miður kemst ég lítið frá Ba-
yreuth á komandi vori vegna nýrrar
uppsetningar á Niflungahringnum
næsta sumar. Það verður áttunda
uppfærslan á Hringnum hérna í
Bayreuth, sem ég stend fyrir frá því
ég tók við stjóm hátíðarinnar. Engu
að síður hef ég tekið frá tíma til að
verða viðstaddur fmmsýninguna á
íslandi ásamt konu minni og dóttur.
Heimsókn okkar hjóna til landsins
síðastliðinn vetur var okkur ógleym-
anleg. Hvernig sem vindar blása á
næsta ári ætlum við örugglega að
fara til íslands aftur og dvelja þar
lengur en síðast, helst að sumar-
lagi, og þá ætlum við svo sannarlega
að hafa tækifæri til að njóta heitu
uppsprettanna ykkar.“
Bayreuth - Iifandi leikhús
- Að lokum, herra Wagner, vild-
uð þér segja nokkur orð um Wagner-
hátíðina í Bayreuth. Fyrir okkur ís-
lendingana sem sækjum hátíðina í
ár hefur dvölin verið afar áhrifamik-
il. Hver er staða Wagnerhátíðarinnar
í dag?
„Við reynum að hafa lifandi leik-
hús í Bayreuth og það sem hér ger-
ist virðist vekja athygli um allan
heim. Form Wagnerhátíðarinnar,
sérstakrar hátíðar afa míns Richards
Wagners, sem stofnaði þessa hátíð
og byggði sjálfur leikhúsið, er
óbreytt frá hans dögum. Að mínu
mati hefur þetta fyrirbæri staðist
tímans tönn.
í Bayreuth erum við fjarri heims-
ins glaumi. Þetta er ekki miðpunktur
ferðamannaiðnaðarins, heldur lítill
og rólegur bær þar sem nægur tími
gefst til að sinna listinni. Það var
einmitt hugmynd Richards Wagners
að þeir sem vildu njóta verka hans
gætu gert það í ró og næði. Hérna
hefjast sýningarnar klukkan 4 síð-
Viðvörun við ágirnd og hroka
Þórhildur Þorleifsdóttir var spurð
að því hvort hún hafi lært mikið um
heim Wagners af dvölinni í Bayre-
uth:
„Það er ævintýri líkast að koma
hingað í þetta „Mekka“ Wagners.
Ég hef átt þess kost að sjá' allar
sýningar sem sýndar eru í ár fyrir
utan allt annað sem hér er og snert-
ir Wagner. Hér svífur andi hans
sannarlega yfir vötnum og það hefur
gefið mér mikinn innblástur. Fyrir
utan það að vera mér persónulegt
ævintýri, þá er þessi heimsókn alveg
ómetanleg byijun á vinnu minni að
verkefninu."
Þá var Þórhildur spurð að því
hvernig henni litist á að setja upp
hluta Niflungahringsins heima á Is-
landi á næsta ári og hvort hún teldi
verkið eiga erindi til okkar íslend-
inga:
„Mér líst mjög vel á þetta. Það
er alltaf gaman að því að taka þátt
í því sem er ævintýralegt og það er
alls ekki oft sem maður lendir í svona
stórum ævintýrum. Það eina sem er
að, er að fá ekki að setja upp allan
Niflungahringinn.
Verkið byggir að sumu leyti á
þeim arfi sem við teljum vera okkar
og teljum okkur hafa varðveitt fyrir
heiminn. Wagner umskapar þennan
heim og gerir hann að sínum og sá
heimur á sannarlega erindi til okkar
í dag - eins og reyndar svo margt
í okkar eigin arfi. Sá sem skrifaði
til dæmis Völuspá hefur skrifað hana
að fenginni reynslu, sem hann dreg-
ur saman til að miðla öðrum. Það
er hálf nöturlegt að Wagner hafi svo
á 19. öld þurft að umskrifa sama
efni um samskonar reynslu. En það
hefur aldrei verið meiri þörf á að
hlusta á þann boðskap en einmitt í
dag, því í fyrsta skipti í sögunni býr
maðurinn sjálfur yfír þeim mætti að
geta kallað Ragnarök yfír sjálfan
sig eins og guðirnir gera í verkinu.
Boðskapur Wagners endumýjar á
sinn hátt boðskap Völuspár og ítrek-
ar viðvörun við ágirnd og hroka, sem
geta hugsanlega teymt manninn í
glötun. Frammi fyrir þessu stöndum
við í dag. Verkið á því fullt erindi
til okkar."
Treysti íslensku tónlistarfólki
Alfred Walter hljómsveitarstjóri
starfaði um langt árabil í Bayreuth,
en síðar var hann meðal annars aðal-
stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar og
óperunnar í Múnster í Þýskalandi.
Að því starfi loknu varð hann aðal-
stjórnandi útvarpshljómsveitarinnar í
Brassel, þar sem hann er nú búsett-
ur. Hann hefur stjómað mörgum
frægum hljómsveitum Evrópu og
meðal annars um 80 sýningum í Ríki-
sóperanni í Vínarborg. Hann hefur
tekið að sér að stjórna sýningunni á
Niflungahringnum í Reykjavík á
næsta ári og var spurður að því
hvernig honum litist á þetta verkefni.
„Ég hlakka mikið til að koma til
íslands. Ég dvaldi þar í rúmt ár fyr-
ir rúmum 20 árum og stjórnaði Sinf-
óníuhljómsveit íslands. Ég á mjög
góðar minningar frá þeim tíma og
minnist sérstaklega margra góðra
íslenskra tónlistarmanna. Ég ferðað-
ist um landið með hljómsveitinni og
varð mjög hrifinn af fegurð þess.
Og svo þótti mér skyrið svo gott,
ég verð að fá skyr að borða þegar
ég kem aftur til íslands! Ég hef einn-
ig reynslu af því að stjórna óperu á
Islandi því ég stjórnaði sýningum á
Brúðkaupi Figarós I Þjóðleikhúsinu.
Það verður spennandi að fá að
takast á við Niflungahringinn á ís-
landi og ég treysti íslensku tónlistar-
fólki vel til þess að takast á við þetta
verkefni, þótt það þurfi öragglega
nokkurn tíma til að tileinka sér tón-
mál Wagners. Sá útdráttur úr verk-
inu sem fyrir liggur, þykir mér ná
anda verksins mjög vel og vera af
hæfilegri lengd.“
Það er augljóst að mikil bjartsýni
er ríkjandi hjá öllum aðilum um
framvindu málsins og virðast góðar
líkur vera á því að við munum fá
að sjá verk Richards Wagners á ís-
lensku leiksviði í fyrsta skipti á
næsta ári. Eins og fram kemur í
viðtölunum var ferðin til Bayreuth
ævintýri líkust, en frásögn af því
bíður annarrar greinar.
Höfundur er læknir.
Á sýningu í Festspielhaus. Selma Guðmundsdóttir, Siguijón Jóhannsson, Þórhildur Þorleifsdóttir, Stef-
án Baldursson, Valgarður Egilsson og Þórunn S. Sigurðardóttir.
degis og hléin eru höfð löng til þess
að hátíðargestir hafi nægan tíma til
þess að ræða um verkin í ró og
næði og fá sér jafnframt hressingu.
Þessi heildarhugmynd afa míns varð
fyrst að veruleika árið 1876, en á
ekki síður rétt á sér í eirðarleysi
nútímans, jafnvel enn meiri en áður.
Hingað koma ekki aðeins gestir
frá íslandi heldur alls staðar að úr
heiminum, bæði áhorfendur og þátt-
takendur í flutningi verkanna. Þeir
síðamefndu eru í ár frá 35 þjóðum.
Okkur til mikillar ánægju hafa á
undanförnum áram verið nokkrir
Islendingar í þeim hópi og hafa þeir
staðið sig með prýði. Hvað áhorfend-
ur varðar þá virðast þeir koma hing-
að fyrst og fremst af innri þörf, en
ekki fyrir einhveija sýndarmennsku.
Ég held að starf okkar hér í Ba-
yreuth hafí talsverða listræna þýð-
ingu á heims vísu. Hlutverk listræns
starfs er að hluta að vera eins konar
loftnet gagnvart veruleika heimsins.
Túlkun okkar hefur ekki beinlínis
með stjórnmál að gera, grundvöllur-
inn er breiðari og §allað er um stöðu
mannkyns í heild sinni, en það vill
oft gleymast.
í verkum Richards Wagners sem
hér eru sýnd er tekist á við hluti sem
ávallt hafa fylgt og munu fylgja
manninum. Þannig skírskota þau því
ekkert síður til okkar tíma en áður.
Áherslan er lögð á hið mannlega og
sums staðar er lausn á vandamálum
okkar gefin í skyn. Textinn og al-
þjóðlegt tungumál tónlistarinnar
virðist enn ljá verkunum sömu töfra
og áður. Ég held að við sætum ekki
saman hér í dag ef tilgangur og
takmark Wagnerhátíðarinnar hefði
ekki haldið gildi sínu.“
Risafengið og stórbrotið verk
Þau Þórhildur Þorleifsdóttir og
Siguijón Jóhannsson munu standa
að uppsetningu Niflungahringsins í
Þjóðleikhæúsinu á næsta ári. Þau
dvölust um tíma í Bayreuth til að
kynna sér hina Wagnerísku hefð og
eiga viðræður við starfsbræður sína.
Siguijón var fyrst spurður um það
hvaða þýðingu heimsóknin til Bayre-
uth hafi haft fyrir hann.
„Þessi heimsókn er stórkostleg
lífsreynsla. Ég verð að játa það að
þetta er í fyrsta sinn sem ég sé
Wagneróperu. Það að koma hingað
í Festspielhaus og fá að vera „vitni
að“ sýningum á þremur óperam, dag
eftir dag, er upplifun sem í raunini
jafnast á við fátt sem ég þekki. En
þetta umhverfí, þessi Wagneríski
heimur, uppnemur mann og gerir
ólman í að takast á við það risa-
fengna og stórbrotna verk, sem Nifl-
ungahringurinn er.
Það er auðvitað í stórt ráðist að
ætla sér að setja þetta verkefni upp
heima og það er vandasamt að búa
til eina sýningu úr fjóram. En efnið
er heillandi og um leið nákomið -
við höfum drukkið það í okkur, nán-
ast með móðurmjólkinni. Við þekkj-
um alveg þennan bakgrunn, heim
guðanna. Það eitt að takast á við
hann er nánast nýtt fyrir okkur ís-
lendinga. Aðeins ein íslensk ópera,
Þrymskviða, hefur verið skrifuð út
frá norrænni goðafræði. Þetta verk-
efni er því meiri háttar ögrun um
að skyggnast fyrst í eigin barm og
takast síðan á við það út frá forsend-
um Wagners, sem eru alveg ótrúlega
stórar. Tónlist hans lætur mann
ekki í friði - það að hafa setið
Wagneróperu er lífsreynsla sem
engu er lík.“
Fundað með Wolfgang Wagner. F.v. Valgarður
Egilsson, Stefán Baldursson, Selma Guðmundsdótt-
ir og Wolfgang Wagner.
Hollendingurinn fljúgandi 1. þáttur.
Frá æfingu á Parsifal. Wolfgang Wagner leikstjóri
og James Levine hljómsveitarstjóri leiðbeina söngv-
urunum Placido Domingo og Deborah Polaski.