Morgunblaðið - 25.11.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1993
Skýrsla umboðsmanns og
hlutverk alþingismanna
*
eftir Arna M.
Mathiesen
Þann 18. nóvember síðastliðinn
fór fram á Alþingi umræða um
skýrslu umboðsmanns Alþingis og
stóð umræðan í fjóra tíma. Lögum
samkvæmt ber umboðsmanni að
gefa Alþingi. skýrslu um störf sín.
Skýrslunni var vísað til umfjöllunar
í allsheijarnefnd og hafði fulltrúi
nefndarinnar Björn Bjarnason al-
þingismaður framsögu fyrir nefnd-
aráliti.
Talsvert hefur verið fjallað um
þessa umræðu í fjölmiðlum en sú
umfjöllun hefur engan veginn gefið
rétta mynd af því hvernig umræðan
fór fram eða af því hvað fram kom
við umræðuna. Þess verður þó að
geta að umfjöllun Morgunblað^ins
20. nóvember gaf einna besta mynd
af umræðunni. Þetta er ekki sagt
hér til þess að ásaka eða áfellast
einn né neinn en er hins vegar önn-
ur af tveimur ástæðum þess að ég
finn mig knúinn til þess að skrifa
þessa grein. Hin ástæðan eru póli-
tískar útleggingar dagblaða á um-
ræðunni. Pólitísk uppsiáttarfrétt á
forsíðu Alþýðublaðsins, flokksmál-
gagns Alþýðuflokksins 19. nóvem-
ber verður auðvitað að líta á sem
gamanmál sett fram til þess að létta
okkur lífið í svartasta skammdeginu
og eiga þeir Alþýðublaðsmenn þakk-
ir skildar fyrir það. Þessum augum
er hins vegar ekki hægt að líta skrif
höfundar Reykjavíkurbréfs 21. nóv-
ember.
Embættisveitingar sumarið
1993
í umræðunum 18. nóvember
gagnrýndi ég utanríkisráðherra, Jón
Baldvin Hannibalsson, fyrir veitingu
tollvarðarstöðu á Keflavíkurflugvelli
1990 en umboðsmaður Alþingis hef-
ur gefið álit sitt á þessari embætti-
sveitingu eins og fram kemur í
„ Það er með öllu til-
hæfulaust hjá höfundi
Reykavíkurbréfs í Ijósi
niðurstöðu umboðs-
manns Alþingis að gera
gagnrýnendum utan-
ríkisráðherra upp illan
hug í garð ráðherrans
eða stjórnarsamstarfs-
ins.“
skýrslunni sem til umræðu var (mál
382/1991). Jafnframt gagnrýndi ég
framferði ráðherrans við stöðuveit-
ingar á vamar- og flugvallarsvæðinu
almennt en nefndi einnig sem víð-
tækari skírskotun vel kunnar emb-
ættisveitingar ráðherra Alþýðu-
flokksins síðastliðið sumar. Gagn-
rýni mín 18. nóvember beindist því
Árni M. Mathiesen
að stöðuveitingum á varnar- og flug-
vallarsvæðinu. Embættisveitingar
ráðherra Alþýðuflokksins voru
nefndar til þess að setja hlutina í
sögulegt samhengi. Skoðanir mínar
á síðastnefndu. embættisveitingun-
um eru vel kunnar en síðastliðið
sumar skrifaði ég grein um m.a.
þetta efni í blaðið Hamar í Hafnar-
firði sem birtist í Staksteinum
Morgunblaðsins skömmu síðar og
vísa ég til þeirrar greinar hvað þetta
efni varðar. Utanríkisráðherra kaus
hins vegar að gera embættisveiting-
ar á vegum Alþýðuflokksins í sumar
að þungamiðju svara sinna ásamt
svörum vegna tollvarðarstöðunnar
en hirti ekki um að svara að öðru
leyti gagnrýni er varðar stöðuveit-
ingar almennt á varnar- og flugvall-
arsvæðinu. Var þó að mínu mati
full ástæða til.
Umboðsmaður Alþingis
í framsöguræðu sinni 18. nóvem-
ber sagði framsögumaður Björn
Bjarnason alþingismaður m.a.:
„Hlutverk umboðsmanns Alþingis
er að hafa eftirlit með stjórnsýslu
ríkis og sveitarfélaga og tryggja
rétt borgaranna gagnvart stjórn-
völdum landsins. Umboðsmaður Al-
þingis skal gæta þess að jafnræði sé
í heiðri haft og að stjórnsýslan fari
að öðru leyti fram í samræmi við lög
og vandaða stjórnsýsluhætti." Þessu
hlutverki sinnir umboðsmaður með
því að gefa álit á umkvörtunarefnum
borgaranna en þessum álitum er
beint til stjórnvaída.
Nú um áramótin taka gildi stjórn-
sýslulög fyrsta sinni. Gildistaka
þeirra ætti að auka réttaröryggi
borgaranna í samskiptum við ríki
og sveitarfélög og auðvelda umboðs-
manni störf hans. í lögum um um-
boðsmann Alþingis eru hins vegar
engin ákvæði um viðurlög við því
að fara ekki að áliti hans. Það er
því ljóst að mikilvægur liður í því
að fylgja álitum umboðsmanns eftir
í því skyni að gæta réttar borg-
aranna gagnvart ríkisvaldinu er að
um skýrslu hans sé rætt af einurð
á Alþingi.
Umboðsmaður Alþingis hefur
samkvæmt 11. grein laganna um
umboðsmann Alþingis einnig það
hlutverk að tilkynna Alþingi og við-
eigandi stjómvaldi ef hann verður
þess var að meinbugir séu á gild-
andi lögum. Forsætisnefnd Alþingis
hefur haft þann hátt á að skýrslu
umboðsmanns fyrir 1992 er um sex
slík mál að ræða. Eitt þessara sex
mála er mál 382/1991 er varðar
skipun í tollvarðarstöðu á Keflavík-
urflugvelli en þar telur umboðsmað-
ur að utanríkisráðherra hafi brotið
á þann hátt á umsækjanda að um-
boðsmaður telur ástæðu til að segja
m.a. eftirl'arandi í áliti sínu: „Jafn-
framt vek ég athygli Alþingis og
fjármálaráðherra á þeirri skoðun
minni, að í núgildandi lögum sé ekki
viðhlítandi heimild til að bæta miska,
þegar stjónrvöld hafa brotið rétt á
mönnum við stöðuveitingar."
Veiting stöðu tollvarðar og
aðrar stöðuveitingar
Við veitingu á stöðu tollvarðar á
Keflavíkurflugvelli (mál 382/1991)
telur umboðsmaður Ijóst að brotinn
sé réttur á umsækjanda og meðferð
málsins áfátt í að minnsta kosti fímm
atriðum og segir m.a. í niðurstöðu
sinni: „Það er niðurstaða athugana
minna, að stöðuveiting þeirri, sem
kvörtun A lýtur að hafi verið áfátt,
bæði um undirbúning og niðurstöðu,
þar sem hún hafí í veigamiklum at-
riðum brotið í bága við lög og vand-
aða stjórnsýsluhætti."
Þegar litið er til þessarar niður-
stöðu umboðsmanns Alþingis, álits
umboðsmanns í öðru máli nú í ár
(sem verður getið í næstu skýrslu
umboðsmannsins) og annarra og
nýlegri ráðninga á varnar- og flug-
vallarsvæðinu er ástæða til þess að
staldra við. Tollvarðarstaðan marg
umrædda virðist því einungis vera
toppurinn á ísjakanum. Stöðuveit-
ingar hjá Flugmálstjórn á Keflavík-
urflugvelli og hjá Ratsjárstofnun
virðast sama marki brenndar þó þær
hafí ekki verið kærðar til umboðs-
manns.
Umræður á Alþingi og
höfundur Reykjavíkurbréfs
í umræðunni um skýrslu umboðs-
manns lögðu allir ræðumenn mikla
áherslu á mikilvægi embættisins til
þess að gæta réttar borgaranna
gagnvart ríki og sveitarfélögum. I
málflutningi utanríkisráðherra komu
hins vegar fram upplýsingar, sem
að mati framsögumanns var ekki
að finna í skýrslu umboðsmanns um
veitingu tollvarðarstöðunnar, og svo
virðist sem utanríkisráðuneytið hafi
ekki látið umboðsmann þessar upp-
lýsingar í té. Um þetta sagði fram-
sögumaður allsheijárnefndar: „Það
er alveg sérstakt mál og hlýtur að
gefa umboðsmanni tilefni til þess
að spuijast nánar fyrir um málið.“
Af framansögðu er því ljóst að
einarðar og opinskáar umræður um
skýrslu umboðsmanns Alþingis eru
afar mikilvægar og hjáseta stjórnarl-
iða í þeirra umræðu óveijandi. Það
er með öllu tilhæfulaust hjá höfundi
Reykavíkurbréfs í ljósi niðurstöðu
umboðsmanns Alþingis að gera
gagnrýnendum utanríkisráðherra
upp illan hug í garð ráðherrans eða
stjórnarsamstarfsins. Höfundur
Reykjavíkurbréfs hvetur kjósendur
til þess að veita þingmönnum aðhald
en atyrðir í sama bréfí þingmenn
fyrir það að veita ráðherrum aðhald,
kallar það „að veitast að“ ráðherran-
um. Það er ekki samærmi í slíkum
málflutningi. Ráðherrar, þingmenn
og blaðamenn þurfa allir aðhald og
það er bæði jákvætt og heilbrigt.
Ef höfundur Reykjavíkurbréfs telur
það að taka undir með umboðs-
manni Alþingis þegar hann segir:
„Eruð það tilmæli mín til utanríkis-
ráðuneytisins, að í framtíðinni verði
við stöðuveitingar lögð til grundvall-
ar þau sjónarmið sem ég hef greint
frá í áliti þessu“ jafngilda því að
veitast að utanríkisráðherra er við
fleiri að sakast en mig.
•VENXUFRIÐUR
Jólahlaðborö gisting og morgunverður
fyrir tvo frá 26. nóv til 12. des.
6.666kr
Frá 26. nóvember svignar jólahlaðborðið í veitingasölum
Hótels Loftleiða, sem aldrei fyrr, undan ljúffengum
jólakræsingum.
Tilboðið gildir til 12. desember en jólahlaðborðið verður
að sjálfsögðu öllum opið til 22. desember.
Símar 91-22321 og 91-22322.
Láttu jólalandið töfra þig til sín og njóttu aðventunnar í friði.

FLUGLEIDIR
JIÓTEL IJFTIJlllR
þar sem jólahátíðin hefst
Höfundur er einn af
alþingismönnum
Sjálfstæðisflokksins í
Reykjancskjördæmi.
Skíðagallar
r
i
miklu úrvali
Póstsendum um allt land.
Laugavegi 62-Sími 13508