Morgunblaðið - 14.12.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1993
Verk Kristínar á sam-
evrópskri textflsýningu
KRISTÍN Jónsdóttir myndlistar-
kona frá Munkaþverá tekur nú
þátt í fyrsta samevrópska text-
íltvíæringmum. Sýningin Flexible
I var opnuð síðasta vor og fer á
fjóra staði árið sem hún stendur.
Til þátttöku voru valdir 52 lista-
menn úr hópi ríflega 700.
Sýningin var opnuð í Bayreuth í
Þýskalandi í maí á þessu ári. Gert
er ráð fyrir að Flexible verði tvíær-
ingur, sýning haldin annað hvert ár,
og að henni stendur Bayreuth-borg
í samvinnu við listasöfn í Tilburg í
Hollandi, Manchester í Englandi og
Wroclaw í Póllandi. Flexible-sýning-
unni er ætlað að vera vettvangur
fyrir það helsta sem er að gerast í
nútíma textíllist í Evrópu.
Val þátttakenda á Flexible I fór
þannig fram að' textíllistamönnum í
öllum Evrópulöndum var boðið að
senda umsóknir um þátttöku ásamt
litskyggnum af tveimur verkum.
Áhugi fyrir þátttöku í sýningunni
reyndist mjög mikill því alls bárust
umsóknir frá yfir 700 listamönnum
frá 38 löndum, þannig að verkin sem
valið var úr voru á annað þúsund.
Dómnefnd valdi 52 þátttakendur
frá 20 löndum með um 60 verk og
meðal þeirra er Kristín ein íslend-
inga. Verk hennar á sýningunni heit-
ir Janúar 1991 og er 222x323 cm á
stærð, gert úr ull með blandaðri að-
ferð. Það er í eigu Listasafns Reykja-
víkur.
Sýningin Flexible I er farin frá
Þýskalandi til Hollands þar sem hún
stendur til 16. janúar í Nederlands
Textielmuseum í Tilburg. Næst fer
hún til Englands í Quarry Bank Mill
Museum í Manchester, milli 15. febr-
úar og 1. maí, og loks til Póllands í
Muzeum Architektury í Wroclaw frá
13. maí til 26. júní.
Hluti af verki
Kristinar, Jan-
úar 1991, ásýn-
ingunni
Flexible I.
Pólska listakonan Jo-
anna Stokowska og
Kristín Jónsdóttir frá
Munkaþverá. Myndin var
tekin við opnunina í Ba-
yreuth í Þýskalandi í vor.
Virkt klósett-
mottunnar
________Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Menningarmálanefnd borgar-
innar bauð upp á fagnað í Gerðu-
bergi hinn 21. nóvember, en þann
dag opnaði sýning ungs lista-
manns, Asmundar Asmundssonar,
á listaverkum úr klósettmottum.
Ásmundur nam við Myndlista-
skólann á Akureyri 1989-1990 og
Myndlista- og handíðaskóla íslands
1990-93, svo að menntunarlegur
grundvöliur hans ætti að vera
traustur. Ekki hafði ég tækifæri
til að nálgast þennan merkisvið-
burð fyrr en á dögunum er ég
áræddi ferð þangað með SVR, en
það er töluvert fyrirtæki.
Inntak sýningarinnar er sam-
kvæmt einblöðungi í sýningarskrá:
„Bangsalegri öryggismotturnar
henta frekar bömum. Hinar aftur
á móti fullorðnum. Sama á við inn-
leggin, sum henta börnum, önnur
fullorðnum. Klósettmottan hentar
öllum jafn vel. Húðin hentar
kannski frekar fullorðnum en auð-
vitað hafa börnin gaman af henni
líka. Þetta er þó ekkert atriði."
Þá er líka upplýst á einblöðungn-
um að „verkin séu full af fjöri og
ættu allir að fmna eitthvað við sitt
hæfi. Þau eru mjúk og mannleg
og lífga upp á Gerðuberg og eru
eins og sniðin fyrir það.“
Á sýningunni eru þrjú gólfverk
Klósettmotta og öryggismottur í
sturtuklefa (akrýllitur) 1993. Inn-
legg (akrýllitur) 1993 og Húð
(akrýllitur) 1993.
Vafalítið er fullgild hugmynda-
fræði að baki gjörningnum og
væntanlega hefur hann ögrað ein-
hveijum oddborgaranum, sem ekki
er með á nótunum um fagurfræði-
lega uppljómun klósettmottunnar
og er þá tilganginum vafalítið náð.
En gallinn á gjöf Njarðar er sá að
það þyrfti að skilgreina hugmynd-
ina betur en hrifningarvíman á ein-
blöðungnum gerir, því kannski hafa
ekki allir uppgötvað hina óstjóm-
legu skemmtan af klósettmottum
sem listamaðurinn er svo gagntek-
inn af.
Eins og sýningin er sett upp,
getur hún aldrei náð Iengra en að
vera hvísl á mili örfárra innvígðra,
er skilja hinn sanna lífsblossa að
baki og verði þeim að góðu.
Hinir fávísari géta huggað sig
við mikinn fjölda myndverka sem
prýða menningarmiðstöðina og eru
sum hver veisla fyrir augað.
Nýjar bækur
■ Fyrri hluti Laxdælu í mynda-
söguformi er kominn út. Undanfarna
-mánuði hefur sagan birst í Lesbók
Morgunblaðsins í myndgerð Búa
Kristjánssonar. Sagan verður gefin
út í tveimur hlutum og er síðara
heftið væntanlegt næsta haust.
Utgefandi er Laxdælaútgáfan.
Laxdæla kostar 1.680 kr.
■ Út er komin skáldsagan Salt-
bragð hörundsins eftir frönsku
skáldkonuna Benoite Groult í ís-
lenskri þýðingu Guðrúnar Finnboga-
dóttur.
Bókin, sem nefnist á frummálinu
Lex Vaisseaux du cæur kom fyrst
út í Frakklandi árið 1988 og færði
höfundinum þegar mikinn frama. í
kynningu útgefanda segir:
„Saltbragð hörundsins fjallar um
samband tveggja einstaklinga, karls
og konu sem sprottin eru upp úr
mjög ólíkum jarðvegi. Hún er
menntakona, búsett í París, en hann
er ómenntaður og óheflaður sjómað-
ur frá Bretagne-skaganum. Þau lifa
í gjörólíkum heimi og það eina, sem
tengir þau, eru ólgandi og oft hömlu-
lausar ástríður sem þau verða að
gefa lausan tauminn?
Höfundur bókarinnar, Benoite
Groult, hefur skrifað margar bækur
og hún hefur tekið virkan þátt í
kvenréttindabaráttu í heimalandi
sínu. Með bókinni Saltbragð hör-
undsins þótti hún koma mjög á óvart
og margir landar hennar hneyksluð-
ust_ á henni.
Útgefandi er Fróði. Bókin Salt-
bragð hörundsins er prentunnin
hjá G. Ben. Prentstofu hf. Kápu-
hönnun annaðist Hugverksmiðjan
Helgi Sigurðsson. Verð bókarinn-
ar er kr. 1.980.
Nýjar bækur
Ljóðabók eftir Þórð
Helgason komin út
LJÖÐABÖKIN Aftur að vori er
þriðja ljóðabók Þórðar. Hinar
fyrri eru Þar var ég sem út kom
árið 1989 og í 2. útg. 1990, og
Ljós ár árið 1991.
í kynningu útgefanda segir:
„Viðfangsefni Aftur að vori er
fyrst og fremst ástin í víðasta
skilningi orðsins. Ljóðin í bókinni
eru eins konar óður til alls þess
sem lífsanda dregur og lífsmagn
veitir. Ljóð Þórðar virðast einföld
við fyrstu sýn en við nánari lestur
kemur í Ijós að þau dýpka og
sækja kraft hvert til annars.“
Útefandi er Goðorð. Mynd á
bókarkápu er eftir Hafdísi Ól-
afsdóttur. Bókin er 41 síða og
kostar kr. 1.500.
Þórður Helgason.
Af fáeinum nthöfund-
um og nokkurri pólitík
Bókmenntir
Guðmundur H. Frímannsson
Erlendur Jónsson: Svipmót og
manngerð, Bókaútgáfan
Smáragpl, 1993. 239 bls.
Erlendur Jónsson hefur ritað
gagnrýni og greinar í þetta blað
um langt skeið, aðallega um skáld-
skap af ýmsu tæi. Hann hefur áreið-
anlega ekki verið við allra skap, en
mér hefur virzt, að greinar hans
væru vandvirknislega unnar og
ýmislegt í þeim ágætlega athugað.
En bókadómar, eins og aðrir
dómar um listir og menntir, eru
vandmeðfarin list. Þetta á sérstak-
lega við í okkar íslenzka samfélagi,
sem er smátt, menn tengdir mörg-
um vináttu- og venzlaböndum og
þess vegna oft erfitt að skrifa dóma
óháð þessum aðstæðum. Sömuleiðis
hafa stjómmál gegnsýrt alla menn-
ingarumræðu síðustu áratugina,
stundum til stórskaða fyrir alla. I
sumum tilvikum hefur vald stjóm-
málanna leitt til þess að góð skáld
og rithöfundar hafa átt erfitt upp-
dráttar vegna þess að þeir voru á
vitlausum stað í pólitík. Sömuleiðis
hefur það hent að vondum höfund-
um var hampað vegna þess að þeir
vom á réttum stað í pólitík.
En sé þetta mál skoðað undir
ofurlítið víðara sjónarhorni, njóta
menn verðleika sinna, þegar til
lengdar lætur, en falla í gleymsk-
unnar dá, skorti þá hæfileikana.
Vandinn er yfirleitt sá, að tíminn
líður hægt, höfundum liggur á og
ævin er of skömm. Þess vegna skip-
ast rithöfundar og aðrir listamenn
í flokka, halda sínum mönnum á
loft og byrgja um leið útsýn á hina.
Þegar heiftúðug stjórnmál blandast
Erlendur Jónsson
síðan inn í slíkar deilur, er ekki von
á sérlega góðu.
Þetta gerðist hér á árunum eftir
heimsstyijöldina síðari. Þá hófst
kalda stríðið og magnaðist smám
saman og lauk ekki fyrr en annar
aðalaðili þess stríðs, Sovétríkin, leið
undir lok ekki alls fyrir löngu. Ég
held, að það geti verið ýmis fróðleg
ágreiningsefni rithöfunda frá þess-
um árum, sem ástæða væri til að
skoða. Það er oft upplýsandi að sjá,
hvaða ástæður vógu þungt í deilum
manna og hvernig þeir báru sig að.
Erlendur Jónsson, rithöfundur og
gagnrýnandi hér við blaðið síðustu
áratugina, hefur nú gefið út minn-
ingabók eða minnisgreinar um
menn og bækur, Svipmót og mann-
gerð. í bókinni rekur Erlendur sögu
sína frá 1942, þegar hann var þrett-
án ára. Hann .gerir nokkra grein
fyrir þroska sínum frá þessum árum
í skólum og utan þeirra. En mestur
hluti af bókinni eru frásagnir af
samskiptum hans og annarra rit-
höfunda.
Erlendur segir nokkrar prýðileg-
ar sögur. Ein er af ferð hans, Indr-
iða G. Þorsteinssonar og Jóhanns
Hjálmarssonar norður í Húnavatns-
sýslur. Frásögn hans af Ólafi Gunn-
arssyni er líka prýðileg. Hann er
hins vegar ekki sérlega fundvís á
stuttar sögur, sem bregða skarpri
birtu á þær persónur, sem hann er
að fjalla um. Hann segir mjög við-
kunnanlega frá Guðmundi Hagalín
en ég hefði kosið nokkru snarpari
tök á efninu.
Ókostur bókarinnar er þó fyrst
og fremst sá, að höfundur gerir
aldrei fyllilega upp við sig, hvort
þetta er persónuleg frásögn, þar
sem höfundur lýsir sýn sinni á liðna
viðburði og persónur í þeim. Eða
hvort bókin er krufning með skipu-
legri hugsun um tiltekið tímabil og
rannsókn á því. Þetta veldur því,
að dómar um samtímamenn eru
óákveðnir, ópersónulegir, en eru
iðulega ekkert rökstuddir. Þeir
hefðu gjarnan mátt vera persónu-
legri og afdráttarlausari. Eg held,
að bókin hefði orðið skemmtilegri
og ijörlegri við það, en hún hefði
jafnframt stuðað fleiri.
Beztu kaflarnir í bókinni eru 13.
og 14. kafli. Þeir eru vel upp byggð-
ir, frásögnin lífleg og persónuleg.
Af öðrum gengur skýrt fram vinátt-
an, af hinum fremur ógeðfelld per-
sóna. Frágangur bókarinnar er
nokkuð góður, fáar prentvillur, en
bókin er límd í kjölinn og blaðsíð-
urnar detta fljótt úr honum. Eftir
einn yfirlestur og nokkrar flettingar
eru síðurnar farnar að losna.