Morgunblaðið - 14.12.1993, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1993
Nokkur orð um
sýslumannsembætti
eftirJónH.
Guðmundsson
í fjárlagafrumvarpi fyrir árið
1992 er gert ráð fyrir verulegri
hagræðingu og spamaði með fækk-
un sýslumannsembætta.
Sumt, sem sagt hefur verið um
málið í fjölmiðlum síðustu vikur,
fínnst mér nokkuð úr lagi gengið
og langar mig því að leggja nokkur
orð til málanna.
Færri verkefni?
Fullyrt h'efur verið að verkefnum
embættanna hafí fækkað vegna
aðskilnaðar dóms- og fram-
kvæmdavalds. Það er rétt að einn
gildur þáttur á verksviði embætt-
anna hefur flust til sérstakra dóm-
stóla. Önnur verkefni hafa komið í
staðinn: Þjónusta sjúkrasamlag-
anna 1988, aukin innheimta fyrir
sveitarfélög og staðgreiðslukerfí
skatta 1988, virðisaukaskattur
1990 og tryggingagjald 1991, svo
nokkur atriði séu nefnd. Einnig
hafa nokkur eldri verkefni embætt-
anna stóraukist að umfangi á síð-
ustu árum, svo sem mikil ijölgun
fjámáma og auknar annir í upp-
boðsmálum.
Þessum nýju verkefnum hafa
„Að mínum dómi eru
þessar tillögur um
fækkun sýslumanns-
embætta reistar á afar
veikum grunni. Ljóst er
að ferðakostnaður mun
aukast mikið við fækk-
un embættanna og
fleiri þætti mætti
nefna, án þess að á því
séu tök hér og nú.“
starfsmenn embættanna í flestum
tilvikum tekið við með jákvæðum
huga, möglunarlaust.
Gjaldheimtur
Með stofnun gjaldheimta víða um
land um 1989 færðist innheimta á
gjöldum til sveitarfélaga í stóraukn-
um mæli inn í sömu stofnanir og
innheimta fyrir ríkissjóð. Hér á
Austurlandi var sú leið valin að
Gjaldheimta Austurlands fól sýslu-
mannsembættunum ijórum inn-
heimtuhlutverk sitt. Athyglisvert
er að hafa í huga að þetta gerðist
án aukningar í mannahaldi.
Já, ráðherra
En sums staðar voru stofnaðar
sérstakar gjaldheimtur s'em starfa
sem sérstakar stofnanir undir yfír-
stjórn fjármálaráðuneytisins. Þar
er því hið opinbera innheimtukerfí
tvöfalt; Gjaldheimtan undir stjórn
íjármálaráðherra og sýslumaðurinn
undir stjórn dómsmálaráðherra.
Stjómkerfí landsins leyfír því
tvöfalt innheimtukerfí, jafnvel í
sama bæjarfélaginu, ef það heyrir
ekki undir sama ráðuneytið.
Hver er nátttröll?
Ellert B. Schram segir í forystu-
grein í DV 3. september að sýslu-
mannsembættin séu mörg hver
„nátttröll í gerbreyttum og upplýst-
um heimi“.
Þessi embætti gegna hlutverki á
sviði löggæslu, tollgæslu, almanna-
trygginga, innheimtu gjalda fyrir
ríki og sveitarfélög, fógetaréttar,
uppboðsréttar, sifjamála, þinglýs-
inga og fleira. Þau sinna sínu lög-
bundna hlutverki hvert á sínu svæði
og ég sé ekkert sem bendir til þess
að einhver þeirra séu steinrunnin
nátttröll. Þvert á móti hafa ýmis
verkefni þeirra vaxið að umfangi
og kröfumar til þeirra eru meiri en
áður, flölgun nauðungaruppboða og
hjónaskilnaða í gerbreyttum og
Stærsta hraðmót heims
Skák
Margeir Pétursson
SJÖTÍU stórmeistarar voru
í hópi rúmlega sex hundruð
þátttakenda á stærsta hraðmóti
heims í Oviedo á Spáni. Þeirra
á meðal voru margir heims-
þekktir skákmenn, svo sem Jan
Timman, Indveijinn Anand og
Júdit Polgar. Það varð þó Ana-
tólí Vaiser, 44 ára frá Síberíu,
sem nú teflir fyrir Frakkland,
sem sigraði óvænt á mótinu.
Hann vann til veglegra verð-
iauna og tefldi síðan stutta skák
við Júdit Polgar um það hvor
þeirra hreppti nýja Opel Corsa-
bifreið. Eftir miklar sviptingar
réðu stáltaugar ungversku
stúlkunnar úrslitum.
Það vom tefldar þrettán um-
ferðir og var umhugsunartíminn
45 mínútur á skákina. Margar
vom því vel tefldar framan af en
á síðustu mínútunum varð oft til-
viljanakennt hvor fór með sigur
af hólmi. Það vakti furðu margra
að þessi tímamörk áttu ekki vel
við Anand, jafnvel þótt hann sé
talinn sneggsti stórmeistari heims
og noti oft ekki nema 45 mínútur
til klukkustund á heila kappskák.
Hann var aldrei nálægt toppnum
og þurfti góðan endasprett til að
hljóta sjö vinninga.
Nokkrar skáktölvur og forrit
fengu að taka þátt á mótinu og
var árangur þéirra nokkuð góður.
Efst þeirra með 9‘/2 v. varð
„Kóngurinn" sem er ekki fáanlegt
á almennum markaði. Forritið
lagði m.a. sjötta stigahæsta skák-
mann heims að velli, Rússann
Valerí Salov, sem er sestur að á
Spáni. Salov gerði þau mistök að
lenda í tímahraki og þá var ekki
að sökum að spyija.
Úrslit mótsins:
1. Vaiser, Frakklandi 11 v.
2. -5. Júdasín, Israel, Smagin,
Rússlandi, Júdit Polgar og
Kharlov, Rússlandi 10 ‘/2 v.
6—10. Smirin, ísrael, Timman,
Hollandi, I. Sokolov, Bosníu,
Salov, Rússlándi og Zagrebelny,
Úsbekistan 10 v.
Hannes Hlífar Stefánsson náði
góðum endaspretti og varð í hópi
þeirra sem hlutu 9 '/2 v. Hann vann
stórmeistarann Milos frá Brasilíu
í næstsíðustu umferð og gerði
jafntefli við Predrag Nikolic frá
Bosníu í þeirri síðustu. Gengi und-
irritaðs var alveg öfugt farið. Eft-
ir tíu umferðir hafði ég átta vinn-
inga og var með efstu mönnum,
en tapaði þá afar klaufalega í
hróksendatafli með peði yfír og
síðan einnig tveimur síðustu skák-
unum.
Tefldi fótbrotinn um bfl
Sigurvegarinn, Anatólí Vaiser,
byrjaði illa er hann tapaði fyrir
Soffíu Polgar í þriðju umferð. En
í lokin var hann óstöðvandi. Eftir
að hafa tryggt sér sigurinn var
hann svo óstyrkur að hann hras-
aði og fótbrotnaði. Sama kvöld
þurfti hann svo að tefla við Júdit
Polgar um bílinn. Þar sem Júdit
dró hvítt fékk hún 35 mínútur
gegn 25 mínútum Vaisers, en
honum dugði jafntefli til að fá
bílinn. Þetta er nokkuð snjallt
fyrirkomulag til að knýja fram
úrslit.
Vaiser var greinilega illa hald-
inn uppi á sviði fyrir framan hund-
ruð áhorfenda, en þrátt fyrir brot-
ið náði hann að byggja upp vinn-
ingsstöðu. En hann var of bráður
á sér í tímahraki, fómaði fyrst
peði og síðan skiptamun í tóma
vitleysu.
Hvítt: Júdit Polgar
Svart: Anatólí Vaiser
Sikileyjarvörn
1. e4 - c5 2. Rf3 - e6 3. d4 -
cxd4 4. Rxd4 - Rf6 5. Rc3 -
Rc6 6. Rdb5 - d6 7. Bf4 - e5
8. Be3!? - a6 9. Ra3 - Hb8 10.
Rd5 - b5 11. c4!? - b4 12. Rc2
- Rxe4 13. Df3 - f5?! 14. Bd3
- Rg5 15. Dh5+? - Rf7 16. f4
Júdit fær nú alls engar bætur
fyrir peðið. Hún hefði e.t.v. átt
að reyna 16. Bxf5!? — g6 17.
Bxg6 — hxg6 18. Dxg6 með sókn-
arfærum. I leiknum á undan var
15. Bxg5 betra.
16. - g6 17. De2 - Bg7 18.
Dd2 - a5 19. 0-0 - 0-0 20.
Hadl - Re7 21. fxe5 - Rxd5
22. cxd5 — dxe5 23. Bc5 — Rd6
24. Re3 - He8 25. De2 - e4
26. Ba6 - Be5 27. Hcl - Ha8!
28. Bxc8 - Hxc8 29. Hfdl -
f4!? 30. Rg4 - Bg7 31. Da6 -
Rf5 32. d6 - Dd7 33. Rf2 -
e3 34. Rd3 - e2 35. Hel - f3?
36. gxf3
36. - Hxc5?? 37. Rxc5 - Bd4+
38. Khl - Dxd6 39. Hxe2! -
Hxe2 40. Dxe2 - Bxc5 41. Dc4+
- Kg7 42. Dxc5 - Dd2 43. Hgl
- Df4 44. Dd5 - Rd4 45. De4
- Dd2 46. f4 - Kh6 47. b3 -
Re2 48. Hfl - Rc3 49. Dg2 -
Dd3 50. f5!? - Rd5? 51. f6 -
Re3 52. f7 og svartur gafst upp.
Karpov sigraði í Tilburg
Anatólí Karpov, „FIDE-heims-
meistari", sigraði á Interpolis-
útsláttarmótinu í Tilburg er hann
lagði Vasilí ívantsjúk að velli í
úrslitum eftir framlengda viður-
eign. Tveimur fyrstu skákum
þeirra lauk með jafntefli og sömu-
leiðis fyrri framlengingarskák
þeirra. í þeirri seinni hafði Karpov
svart og virtist hún lengst af jafn-
teflisleg, en þá fléttaði hann lag-
lega, Ivantsjúk drap eitrað peð
og tapaði. Karpov hlaut því tæpar
Qórar milljónir ísl. króna í verð-
laun en ívantsjúk helmingi minna.
upplýstum heimi, eru vel þekkt
vandamál á íslandi í dag.
Hvar er báknið?
Ellert er tíðrætt um skrifstofu-
bákn og segir að annaðhvort vilji
menn spara eða ekki.
Þorleifur Pálsson sýslumaður í
Kópavogi hefur nú sett fram tölur
um rekstrarkostnað embættanna
per íbúa í umdæmum þeirra. Það
sést að sum af minni embættunum
eru meðal þeirra allra hagkvæm-
ustu og ekkert samband virðist
milli hagkvæmni og stærðar.
Eru til aðrar leiðir?
Ég er sammála markmiðum
dómsmálaráðherra með tillögum
sínum um sparnað í rekstri embætt-
anna. En ég er ekki sammála þeim
leiðum sem hann leggur til. Þó að
flest embættin séu afar vel rekin í
dag er ég sannfærður um að í flest-
um embættum má fínna eitthvað í
rekstri sem mætti laga. Mig grunar
að ef rekstur hvers og eins embætt-
is væri tekinn til skoðunar, með það
í huga að skoða verkaskiptingu,
stöðufjölda, yfírvinnu, ferðakostnað
og fleira, mætti fínna leiðir til
spamaðar. En tillögur dómsmála-
ráðuneytisins um að stórskerða op-
inbera þjónustu á níu tilteknum
stöðum á landinu, fínnst mér bera
vott um að eitthvað sé að í stjóm-
kerfínu. Hugsanlega er ríkisrekst-
urinn orðinn ofviða sjálfum sér.
Verkefnin em svo fjölþætt og fjár-
frek að hið opinbera hefur ekki efni
á að stjóma honum. Það getur
reynst dýrt.
Mikilvægi embættanna?
Ég held að dómsmálaráðuneytið
og alþingismenn geri sér ekki grein
fyrir mikilvægi sýslumannsembætt-
anna.
Hér á Austurlandi búa fímmtán
þúsund manns. Þau fjögur embætti
sem hér em, veita mikilsverða þjón-
ustu fyrir íbúa fjórðungsins. Auk
þess að sinna hinum lögskipuðu
verkefnum sem áður em nefnd,
veita þau íbúunum aðgang að opin-
bemm upplýsingum á mjög víðtæku
sviði. Við hér fyrir austan emm
fjarri öllum stofnunum og ráðuneyt-
unum sem em í Reykjavík og er
því oft þægilegt að geta hringt á
sýsluskrifstofuna. Þetta á einkum
við um einyrkja, t.d. bændur og
trillukarla, en á síðustu ámm hafa
kröfur til þeirra um bókhald 0g
skýrsluskil stóraukist. Þá er hér um
geysivíðlent svæði að ræða og víða
ótryggar vetrarsamgöngur.
Af þessum ástæðum er ljóst að
ein sýsluskrifstofa Austurlands
myndi ekki þjóna þessu hlutverki
nærri eins vel.
Spuming um jafnrétti?
Fyrir mér er staðsetning opin-
berra þjónustustofnana einnig
spuming um jafnrétti. Stundum sér
maður hrokafull viðhorf Reykvík-
inga í garð sveitahreppa og sjávar-
þorpa í blöðum og nú nýverið í sjón-
varpsþáttum. Eg held að það
gleymist þeim stundum sem búa á
Reykjavíkursvæðinu að fólkið „úti
á landi“ á líka sinn rétt á opinberri
þjónustu í heimabyggð.
Að lokum
Að mínum dómi era þessar tillög-
ur um fækkun sýslumannsembætta
reistar á afar veikum grunni. Ljóst
er að ferðakostnaður mun aukast
mikið við fækkun embættanna og
fleiri þætti mætti nefna, án þess
að á því séu tök hér og nú.
Að lokum vil ég skora á alþingis-
menn alla að kynna sér starfsemi
sýslumannsembættanna um allt
land áður en þessar róttæku tillögur
eru samþykktar og verði þær breyt-
ingar ekki gerðar nema með bestu
manna yfírsýn. Þá mun vel fara.
Höfundur er skrifstofustjóri
sýslumannsembættisins á
Seyðisfirði.
Fundur um gæðamál
ÚTFLUTNINGSRÁÐ Félags íslenskra stórkaupmanna boðar til fund-
ar þriðjudaginn 14. desember kl. 12 í Skálanum, Hótel Sögu.
Framsögumenn verða dr. Róbert
Hlöðversson, Nýja skoðunarstofan
hf. fjallar um Innra eftirlit í físk-
vinnslufyrirtækjum - Gæðakröfur
innan EB og Ágúst Guðmundsson,
Bakkavör hf., fjallar um 150 staðla
- áhrif gæðavottunar á markaðs-
setningu afurða.
■ HAFNARGÖNGUHÓPURINN
fer í fyrri gönguferð sína á miðviku-
daginn 15. desember og verður
gengið frá Ingólfstorgi út í Grand-
hólma á stórstraumsfjöru. Gangan
hefst við súlurnar á torginu kl. 13.
Fylgt verður gamla strandlínustæð-
inu út á Grandann og síðan fram
Akureyjargrandann um kl. 13.30.
Ekkert þátttökugjald. í seinni
gönguferð Hafnargönguhópsins
verður um kvöldið farið frá Ingólfs-
torgi kl. 20.30 og gengið niður á
Miðbakka og með ströndini inn á
Hlemm. Þar verður litið inn til lög-
reglunnar og starfsemi hennar
kynnst. Síðan verður gengið niður
Laugaveg, Bankastræti, Austur-
stræti og á Ingólfstorg og skoðað í
búðarglugga. I leiðinni verður leitað
að ijúpu sem falin er í einhveijum
glugganna. Viðkomandi búð verð-
Iaunar þann sem fyrstur fínnur
hana. Hálftíma fyrir báðar ferðirnar
verður kynning á þeim og upphitun
í skjólgarði Hafnarhúsportsins að
vestanverðu, þ.e. kl. 12.30 og kl. 20.
■ HÓTEL ÖRK býður milli jóla
og nýárs, dagana 27.-29. desember,
á stutt námskeið fyrir fólk sem hef-
ur ákveðið að hætta að reykja um
áramótin og vill búa sig undir það
með aðstoð sérfróðs leiðbeinanda.
Einnig gæti námskeiðið hentað fólki,
sem nýlega er hætt að reykja og
vill búa sig undir það með aðstoð
sérfróðs leiðbeinanda. Einnig gæti
námskeiðið hentað fólki, sem er ný-
lega hætt að reykja og vill sækja
sér hvatningu og stuðning. Leiðbein-
andi verður Ásgeir R. Helgason,
sálfræðingur á Karólínska sjúkra-
húsinu í Stokkhólmi, en hann þróaði
og stýrði reykbindindisnámskeiðum
Krabbameinsfélagsins um árabil.
Námskeiðið hefst mánudaginn 27.
desember kl. 15. Kennt verður 8
klst. samtals. Verð 2.500 kr. Þeir
sem dvelja á hótelinu þennan tíma
geta tekið þátt í námskeiðinu sér
að kostnaðarlausu. Æskilegt er að
menn skrái sig á námskeiðið sem
fyrst, svo hægt sé að senda þeim
undirbúningsgögn.
■ FANNÝ Jónmundsdóttir leið-
beinandi hefur unnið og komið á
markaðinn tveimur hljóðsnældum
sem ætlaðar eru til að styrkja fólk
með jákvæðri hugsun og hugarró.
Hljóðsnældumar eru með klassískri
tónlist og sjávarhljóði. Fanný hefur
starfað sem leiðbeinandi sl. þijú ár.
Hún er áhugamanneskja um endur-
menntun, mannrækt og jákvæði.
Hljóðsnældan ætluð fyrir daginn ...
með hverjum degi líður þér betur og
betur, jákvæði fyrir daginn er um
27 mínútur að Iengd. Hlustandinn
fer í létta slökun, hlustar á tónlistina
og sjávarhljóðið og endurtekur (já-
kvæðar staðhæfingar), jákvæði sem
byggir upp og styrkir hlustandann
fyrir daginn. Hljóðsnældan sem ætl-
uð er fyrir svefninn, ... þér líður
betur og betur, hugarró er 20 mín-
útna löng, dýpri slökun, þar slakar
hlustandinn á fyrir svefninn með tón-
list, sjávarhljóði og (jákvæðum stað-
hæfingum), jákvæði og hugarró, sem
er endurnærandi fyrir svefninn.